Skrár – Síða 304

Austurengjar

Krýsuvíkursvæðið nær yfir jarðhitasvæðin á Austurengjum, Krýsuvík, í Köldunámum, Trölladyngju, og við Sandfell. Fjögur þau fyrst töldu sýna sig samfelld í viðnámsmælingum, en Sandfellssvæðið er laust frá. Meginsvæðið er hringlaga um 50 km2 að flatarmáli innan 10 ohmmetra jafnlínu.

Austurengjahitinn er í útjaðri jarðhitakerfisins skv. viðnámsmælingum, líkt og Trölladyngjuholurnar vestan megin. Á Austurengjum er jarðhitinn aðallega á einni rák sem nær frá Austurengjahver norður í Kleifarvatn. Töluverð ummyndun sést í bergi alllangt út frá beggja megin. Auk jarðhitans eru á þessari hitarák nokkrir sprengigígar sem gosið hafa gjalli og smá-hraunum með úrkastinu. Ein 600 m djúp borhola er við Kleifarvatn um 150 m vestan við hverarákina. Hæstur hiti í henni er um 160°C. Síðsumars 1924 lifnaði Austurengjahver við jarðskjálfta, var áður lítilfjörlegur. Stórir hverasprengigígar eru norðurfrá honum en eldri, sem bendir til að grunnt sé á jarðhitakerfi nærri suðu líkt og í Krýsuvík.
Um er að ræða fólkvangur; friðlýst útivistarsvæði: Reykjanesfólkvangur. Náttúruminjar; Keilir, Höskuldarvellir og Eldborg við Trölladyngju. Tegundir á válista: tunguskollakambur, sem einnig er friðlýst tegund, sem og laugadepla. Friðlýstar minjar: Kaldrani (Gestsstaðir við jaðar svæðisins).
Á Austurengjum er jarðhitinn aðallega á einni rák sem nær frá Austurengja hver norður í Kleifarvatn. Töluverð ummyndun sést í bergi alllangt út frá beggja megin. Auk jarðhitans eru á þessari hitarák nokkrir sprengigígar sem gosið hafa gjalli og smáhraunum með úrkastinu. Sá stærsti er um 100 metrar í þvermál skammt norðaustur af Stóra-Lambafelli og mikil gjalldreif austur frá honum. Gígar þessir eru frá því snemma á nútíma. Ein 600 metra djúp borhola er við Kleifarvatn um 150 metra vestan við hvera rákina. Hæstur hiti í henni er um 160 °C. Síðsumars 1924 lifnaði Austurengjahver við jarðskjálfta, var áður lítilfjörlegur. Stórir hverasprengigígar eru norður frá honum en eldri, sem bendir til að grunnt sé á jarðhitakerfi nærri suðu líkt og í Krýsuvík. Köldunámur heita vestan í Sveifluhálsi langt norður frá jarðhitanum í Krýsuvík. Þar skammt vestur af eru gufuaugu í hraunbolla og nokkur brennisteinn (Leynihver), en í hlíðinni köld jarðhitaskella. Gipsmulningur sést sem bendir til að þar hafi einhvern tíma verið brennisteinshverir.
Krýsuvík, oft einnig (ranglega) ritað Krísuvík, er fornt höfuðból sunnan við Kleifarvatn sem lagðist í eyði á síðustu öld og er nú í eigu Hafnarfjarðarbæjar. Krýsuvík er ein fegursta náttúruperla Íslands. Þar er stórbrotið landslag sem mótað er af umbrotum og jarðeldum, og er það vel fallið til útivistar og náttúruskoðunar. Áhugavert er að skoða sprengigíginn Grænavatn, leirhverina við Seltún og Kleifarvatn. Og síðast en ekki síst Krýsuvíkurbjarg sem er fuglabjarg niðri við ströndina, þar verpa um 57.000 sjófuglapör aðallega rita og svartfugl. Þar verpir einnig nokkuð af fýl, toppskarfi og silfurmáfi. Í Krýsuvík er mikið um gamlar gönguleiðir sem áhugavert er að skoða. Hér má skoða eina gönguleið þetta er gönguleið um Krýsuvík – Sveifluháls – Ketilsstíg -leiðin er um 12-14 km löng og tekur um 4-5 klst, hækkunin er um 120 m.
Helstu hverasvæði Krýsuvíkur eru Seltún, Hverahvammur, Hverhlíð, Austurengjar, suðurhluti Kleifarvatns og Sveifla undir Hettutindi. Þar má sjá gufustróka sem stíga til himins og sjóðandi leirhveri má sjá í Seltúni og Hverahvammar sem skarta grænum, gulum og rauðleitum litum sem skipta um svipmót eftir veðrinu.
Krýsuvíkursvæðið nær yfir jarðhitasvæðin á Austurengjum, Krýsuvík, í Köldunámum, Trölladyngju og við Sandfell og eru hverasvæðin mjög ólík.
Hveravirknin er samfelldust í Hveradölum og við Seltún með gufuhverum og leirhverum. Á þessum stað er mikið um brennisteinshveri og er hæsti hiti í borholum um 230°c en ekki hefur verið borað dýpra en 1200m.
Á Austurengjum er jarðhitinn aðallega á einni rák sem nær norður í Kleifarvatns. Á þessari hitarák eru sprengigígjar sem gosið hafa gjalli. Stærsti gígurinn er um 100 m í þvermál og er staðsettur norðaustur af Stóra-Lambafelli. Við Kleifarvatn er ein 600 m djúp borhola og þar er hæsti hitinn um 160°c. Áhugasamir virkjunarsinnar horfa ní [2013] löngunaraugum til svæðisins.
Þegar kemur að stórhuga virkjunarframkvæmdum ber að hafa í huga sögu Krýsuvíkursvæðisins; hingað til hefur ekkert lukkast er langanir hafa staðið til.

Heimildir m.a.:
-http://www.google.is/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=1&ved=0CCUQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.rammaaaetlun.is%2Fmedia%2Fbeinleid%2FMinnisblad-67-Austurengjar.pdf&ei=avfJUZXfIYaT0QWgpYGgDQ&usg=AFQjCNFKQYQCW9u-yRnHIPfmwacvzrrAAw&bvm=bv.48293060,d.d2k
-http://is.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%BDsuv%C3%ADk

Lambafell í Krýsuvík – forn dyngja.

Skrár

Helguvík – Garðabærinn

Á norðvestanverðu Álftanesi er falleg vík, nánast falin á bak við háan sjóvarnargarð. Sumir segja víkina heita eftir húsi bæjarstjórans, en því mun vera öfugt farið, enda kom hvorutveggja til löngu fyrir hans daga í embætti. Á landakortum er hún nefnd Vestri-Skógtjörn, en á seinni árum hefur hún jafnan verið nefnd Helguvík. Víkin er grunn og sendin. Allan ársins hring er þar mikið af öndum. Hávella kemur þar gjarnan nærri landi. Á vorin eru tjaldar áberandi á leirunni innst í víkinni og ýmsir aðrir vaðfuglar sjást þar. Austan Helguvíkur var lífrík sjávartjörn, sem frá því að sjóvarnargarðar voru styrktir hefur nánast gróið upp.
Á Álftanesi einstaklega auðugt náttúrulíf. Þar eru fágæt fuglasvæði þar sem verpa um 30 fuglategundir auk þeirra þúsunda farfugla sem nýta svæðið til áningar og fæðuöflunar á ferðum sínum milli Evrópu og heimskautasvæða á Grænlandi og í Kanada vor og haust. Fjöldi fugla dvelur einnig á Álftanesi veturlangt og sækir viðurværi í hinar víðáttumiklu og gjöfulu fjörur.Um er að ræða sjóvarnir við Kasttanga, frá Kasttanga að Grund, við Akrakot og í vesturhluta Helguvíkur í Sveitarfélaginu Álftanesi.
Í úrskurði Umhverfisstofnunar árið 2005 um fyrrnefnda sjóvarnagarða segir m.a.: „Umhverfisstofnun bendir á að við Kasttanga muni sjóvörnin koma í efsta hluta fjörunnar og leggur Umhverfisstofnun áherslu á að við gerð sjóvarna á norðanverðu Álftanesi verði þess gætt að sjóvarnirnar hindri ekki umferð fólks um fjöruna né torveldi aðgang að fjörunni þar sem möguleikar séu til útivistar neðan sjóvarna. Umhverfisstofnun telur að ekki ætti að raska sandfjöru neðan núverandi sjóvarna frekar frá Kasttanga að Grund og sunnan við sjómerki Akrakoti.“
Um áhrif á menningarminjar segir ennfremur: „Fornleifavernd ríkisins bendir á að á fyrirhuguðu framkvæmdasvæði frá Kasttanga að Grund sé hlaðinn grjótgarður sem sé nokkuð siginn en vel sýnilegur. Fram kemur að huga þurfi að því að ekki verði skemmdir á garðinum við fyrirhugaða framkvæmdir. Fornleifavernd ríkisins bendir á að við vesturhluta Helguvíkur séu nokkuð af hleðslum í og við sjávarkambinn. Norðan Haukahúsins sé hleðslugarður og garðlag upp tún að húsinu Sviðsholti. Niður af Sviðsholti séu hleðslur skotbyrgis og veggur. Norðan skotbyrgisins sé óreglulegur eldri sjóvarnargarður sem sé hruninn og frá suðurenda sjóvarnargarðsins liggi garðlag í sveig til austurs.“
Eftir að hafa skoðað aðstæður við Helguvík var haldið að prestssetrinu Görðum á Álftanesi. Upplýsingar höfðu fengist um að gamla torfkirkjan og gamli Garðabærinn hafi staðið ofan við núverandi kirkju, nánast upp undir núverandi þjóðvegi. Þessir Garðar á Álftanesi er sá sem sveitarfélagið Garðabær er kenndur við. „Talið er að kirkja hafi verið að Görðum á Álftanesi allt frá því að kristni var lögtekin á Íslandi árið 1000. Hvar Garðar voru er hvergi getið. Þjóðsagnaskýring hefur varðveist þess efnis að Garður hafi fyrrum verið þar sem Garðaflatir eru nú, ofan Búrfellsgjár. Garðakirkju er fyrst getið í heimildum um 1200 í kirknamáldaga Páls biskups Jónssonar. Á þjóðveldis- og Sturlungaöld eru litlar heimildir um íbúa Álftaness og þar í kring. Eftir að hreppskipan komst á, á þjóðveldisöld, tilheyrðu núverandi landsvæði Garðabæjar Álftaneshreppi og einnig bæði höfuðbólin Garðar og Bessastaðir.“
Minjareitur þessi ofan við kirkjuna er vel afmarkaður. Hann er greinilega innan gamals hleðslugarðs. Um er að ræða forvitnilegar tóftir, sem ástæða hefði verið til að rannsaka.

Skrár

Hvítingur

Eftirfarandi frásögn um drauginn Tanga-Hvíting eða Hvíting má finna í Skruddu.
Draugurinn var erlendur að uppruna, gekk með hvíta húfu, en ekki mórauða og var því nefndur Tanga-Hvítingur. Hvítingur var háseti sem rak nakinn við Vogastapa og var grafinn á Kálfatjörn en gekk þegar aftur og sést víða um Vatnsleysuströnd.
„Þegar ég var 24 ára gamall reri ég suður í Höfnum, ásamt sveitunga mínum Þorláki Oddssyni frá Króki á Kjalarnesi.
Daginn fyrir lokadaginn héldum við Þorlákur af stað „suður” gangandi. Við komum við í Keflavík og töfðumst við þar, og það var orðið skuggsýnt þegar við fórum þaðan. Það var slagveðurs rigning, og við vorum orðnir hundrennandi votir þegar við fórum um í Njarðvíkum, en við lögðum nú samt á Vogastapa, því við vorum frískir og ungir, og tveir aðrir vermenn höfðu slegizt í förina með í Keflavík.
Fyrir neðan Stapann er tangi, sem heitir Réttartangi, og þar var þá sjóbúð og salthús, sem einhverjir útgerðarmenn syðra höfðu látið byggja í því skyni að sitja fyrir fiskkaupum þar. Við vorum nú farnir að lýjast, og þá segir einhver okkar:
„Eigum við ekki að fá okkur skjól hér í búðinni?” „Hér er nú ekkert skip,” segi ég, en samt gengum við að búðinni, og var járnslá og hengilás fyrir hurðinni. En lásinn var opinn, og því gekk okkur greiðlega að komast inn. Þar voru öll rúm auð og ekkert nema þangrusl í þeim. Sjóbúð þessi var byggð líkt og fjárhús, garði í miðju og rúmin þrísett, sjö rúm við hverja hlið, en sex í miðju og hvert rúm ætlað fyrir fjóra menn. Við lögðumst nú allir fjórir fyrir í sama bælinu og hugðumst hvíla okkur eftir gönguna – en þegar við erum nýlega lagztir út af, þá dynur voða högg á húsinu og annað og þriðja rétt á eftir.

Ég þaut upp og út í snarhasti, til að sjá hvað um væri að vera, fór í kringum sjóbúðina, en sá engin ummerki og ekkert kvikt þar á ferli. Fór ég því inn og lagðist fyrir á ný. En höggin héldu áfram, og við heyrðum þau allir, og einu sinni þutum við allir út, en enginn okkar varð neins var, því þessi fjandi var ekki einleikinn. Og ekki kom okkur dúr á auga um nóttina. Ekki gátum við fundið aðra skýringu á þessari ókyrrð í sjóbúðinni en að nýlega hafði farizt þaðan bátur með allri áhöfn, sex eða sjö mönnum. Aðeins eitt lík rak af þessum báti, og var það allsnakið, og var jarðað á Kálfatjörn. Ekki lá sá háseti kyrr, því hann sást víða þar á ströndinni og gekk undir nafninu Hvítingur. En ekki sáum við félagar hann í þetta sinn. Þegar birta fór – á fimmta tímanum – héldum við af stað, og höfðum við þá staðið við í fimm stundir og haft lítið næði.“

Heimild:
-Skrudda, sögur, sagnir og kveðskapur, Ragnar Ásgeirsson skráði, gefin út á árunum 1957, 1958 og 1959 af Búnaðarfélagi Íslands.

Skrár

Festarfjall – rofin eldstöð, aðfærsluæð og berggangar

Óvenjulegt er að sjá þverskurði af móbergsfjöllum eins lýsandi um innri gerð þeirra og í Festarfjalli. Þar hefur sjávarrof verið að verki. Undirlag fjallsins er móberg og á því grágrýti.
Fjallið sjálft er úr móbergsbreksíu en grágrýti í toppnum. Á skilunum er rauðagjall. Berggangur, Festi, gengur upp í gegnum undirstöðuna og móbergshluta fjallsins upp að grágrýtishettunni, greinilegur úr fjarlægð. Festarfjall er stapi að gerð, myndaður á stuttri gossprungu í jökli og Festin er aðfærsluæðin. Norðan megin hvílir móbergsbreksían í Festarfjalli á eldri og lægri stapa. Gígurinn í honum er norðan undir Festarfjalli, að hálfu grafinn undir því. Ekki verður greint úr fjarlægð hvort eldri stapinn komi fram í brimklifinu.
Festarfjall kemur við sögu í riti sem tékkneskur jarðfræðingur skrifaði um jarðfræði Reykjanesskaga og út kom árið 1943. Hann benti á að undirlagið gengi óbrotið undir fjallið sem sönnun þess að móbergsfjöll Skagans væru ekki ris-spildur. Í staðinn hélt hann fram jafngalinni kenningu um að þau væru leifar af víðáttumikilli myndun sem rofist hefði burt að mestu. Bergganginn nefnir hann ekki. Þar missti hann af réttum skilningi. Kannski hefði það rétta runnið upp fyrir honum hefði hann velt honum fyrir sér.

Kristján Sæmundsson, 2010.

Festarfjall.

Skrár

Kaldárbotnar – vatnsvernd

Þann 11. maí árið 2002 var Dagur vatnsins haldinn hátíðlegur. Gestum var veitt leiðsögn um vatnsbólin og rakin saga beinnar og óbeinnar vatnsöflunar í 84 ár.
Þetta tækifæri er einnig nýtt til þess að heiðra Jón Jónsson jarðfræðing fyrir störf hans að hinni fyrstu eiginlegu vatnsvernd, sem sett var á höfuðborgar-svæðinu á sjöunda áratug liðinnar aldar. Höfuðborgarsvæðið allt hlýtur að standa í þakkarskuld við þá menn sem höfðu til að bera þá framsýni og þekkingu sem til þurfti, við aðstæður í umhverfismálum sem voru allt aðrar en við þekkjum í dag.
Ekki þarf að fjölyrða um það tjón sem af hefði hlotist ef efnisnámur, sumarbústaðir, sorphaugar, vegir og bensínstöðvar hefðu fengið að byggjast upp á þeim svæðum sem lögð voru undir þessa fyrstu vatnsvernd. Enda var það ekki reiðilaust af hálfu ýmissa hagsmunaaðila sem að töldu sig býða tjón af.
Samkvæmt upplýsingum Jóns Jónssonar var það að undirlagi þáverandi vatnsveitustjóra í Reykjavík, Þórodds Th. Sigurðssonar, að þessi vinna hófst.
Jón gerði sér fljótlega ljóst að það grunnvatn sem notað var tengdist bergsprungum og misgengjum sem höfðu það mikla útbreiðslu að víðtæk friðun varð að eiga sér stað ef takast ætti að tryggja vatnsgæðin til frambúðar.
Haustið 1964 kemur út skýrslan “Um verndun grunnvatns” eftir Jón Jónsson og þeirri skýrslu fylgdi jarðfræðikort með bergsprungum og misgengjum í mælikvarðanum 1:100.000.
Þetta kort varð svo grunnurinn að fyrsta vatnsverndarkorti höfuðborgarsvæðisins sem út kom í árslok 1968 og var undirritað af oddvitum allra hlutaðeigandi sveitarfélaga. Þessi tímamótaskýrsla lagði megin línurnar um umgengni og takmarkanir í kringum vatnsbólin og tók ekki síst til Kaldárbotna. Til gamans má grípa niður í kaflann um Kaldárbotna en þar stendur meðal annars:
“Vatnsinntakið er í misgengissprungu þeirri sem myndar vesturbrún Helgadals… Þegar að grunnvatnsborð er það hátt í Kaldárbotnum að það kemur fram líka í Helgadal, má þar sjá hvernig vatnið streymir eftir sprungunni …. og rennur þannig beint í inntakið. Nú eru haldnar samkomur í Helgadal á sumri hverju og má sjá þess menjar í gjánni lengi á eftir…”
Nokkru aftar í skýrslunni kemur svo ráðgjöf um það að Helgadal og Kaldárbotna alla ætti skilyrðislaust að friða og girða af með mannheldri girðingu og að “sá nýi vegur sem um dalinn hefur verið lagður er lítt til bóta og alltof nærri vatnsbólinu.”
Hafnfirðingar tóku þessar ábendingar til greina með þeim árangri að Kaldárbotnar urðu eitt öruggasta, tryggasta og hagkvæmasta vatnsból á landinu og munu verða lengi enn.
Það er eftirtektarvert að það er fyrst snemma á 20. öldinni sem þéttbýlistaðirnir sem að nú mynda höfuðborgarsvæðið, koma sér upp vatnsveitum. Hafnarfjörður 1908, Reykjavík 1909. Það er ekki fyrr en 1951 sem að Hafnarfjörður fer að nýta beint það mikla grunnvatn sem að fellur um Kaldársel og nágrenni. Vatni úr Kaldá hafði þó verið veitt inn á vatnasvið Lækjarbotna 1918 en þar var fyrsta eiginlega vatnsból Hafnarfjarðar.
Nýting Hafnarfjarðar á hinum mikla grunnvatnsstraumi sem liggur m.a. um Kaldárbotna, var þó ekki vandræðalaus. Því réði fyrst og fremst skortur á þekkingu. Talsverðum fjármunum var varið til lagnar aðveituæðar sem að enn er í fullu gildi en mjög litlu varið til vatnsbólanna sjálfra. Afleiðingar þessa voru þær að þegar að vatnsbólin þornuðu upp í langvarandi þurrkum, þá voru inntaksmannvirkin það ófullkomin að ekki var með góðu móti hægt að afla vatnsins, þó svo að nægt vatn hafi verið til staðar.
Vanþekking á grunnvatninu kristallast í því, að um árabil voru haldnar samkomur í Helgadal skammt norðan Kaldárbotna og þar komið fyrir salernisaðstöðu fyrir gesti. Samskonar vandamál voru á ferðinni á vatnasviði Gvendarbrunna í Reykjavík.
Á árunum upp úr 1980 voru truflanir á rekstri Vatnsveitu Hafnarfjarðar nokkuð algengar en þar var í flestum tilfellum ekki um að ræða vatnsskort heldur mismunandi áherslur í rekstri veitunnar. Þetta kom vel í ljós þegar líða tók á áratuginn.
Hinsvegar var mótuð áætlun um könnun á grunnvatni með borunum á aðliggjandi svæðum. Að því máli komu margir aðilar en Hafnfirðingar stóðu einir að þessum athugunum enda aðrar vatnsveitur ekki starfandi á vatnasviði Kaldár fyrr en í Vatnsendakrikum en þangað eru þó aðeins tæpir 4 km frá Kaldárbotnum.
Það eru því athuganir Vatnsveitu Hafnarfjarðar annarsvegar og Vatnsveitu Reykjavíkur (nú Orkuveita Reykjavíkur) hinsvegar sem að hafa lagt til þekkingu á grunnvatninu. Vatnsveita Reykjavíkur á norður- og austurhlutanum en Vatnsveita Hafnarfjarðar á suður og vesturhlutanum.
Staða mála í dag [2011], er sú að fyrir dyrum er heildarendurskoðun vatnsverndar og þá vinnu munu Samtök sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu (SSH) væntanlega leiða.

Heimild m.a.:
-http://www.hafnarfjordur.is/media/audlindastefna/Audlindastefna-Hafnarfjardar-Vatn.pdf.pdf.pdf

Vatnsból Hafnfirðinga í Kaldárbotnum.

Skrár

Ástjörn og Ásfjall

„Með friðun tiltekinna landssvæða er verið að tryggja rétt okkar og komandi kynslóða til að njóta ósnortinnar náttúru. Ósnortin náttúra er takmörkuð auðlind, auðlind sem á heimsvísu fer þverrandi. Reglur um friðlýst svæði eru mismunandi og fara eftir markmiðum friðlýsingar, eðli svæðisins og samkomulagi við hagsmunaaðila.

Ástjörn
Ástjörn og svæðið umhverfis hana var friðlýst árið 1978. Í desember 1996 var verndarsvæðið stækkað með stofnun fólkvangs við Ástjörn og Ásfjall umhverfis friðlandið.
Ástjörn er einstætt náttúrufyrirbæri sem á sér enga hliðstæðu í næsta nágrenni hins nær samfellda þéttbýlis höfuð-borgarsvæðisins. Tjörnin og svæðið umhverfis hana einkennist af mjög auðugu gróður- og dýralífi. Þar er t.d. að finna eina flórgoðavarpið á Suðvesturlandi en tegundinni hefur fækkað til muna frá því sem var á fyrri hluta 20. aldar og er flórgoði alfriðuð tegund og á válista. Í tjörninni er mikið smádýralíf sem er þó lítt rannsakað.
Ástjörn við Hafnarfjörð er í kvos vestan undir Ásfjalli. Bakkar tjarnarinnar eru raklendir og að norðaustanverðu er stórt mýrarstykki niður undan gamla Ásbænum.
Upp af votlendinu taka við þurrir grýttir móar sem eru að gróa upp og hefur trjám verið plantað í þá norðan og austan megin við tjörnina. Tvö gömul tún eru norðan tjarnarinnar, annars vegar við Stekk og hins vegar við Ás.

Ástjörn og Ásfjall
Ástjörn og Ásfjall var friðlýst sem fólkvangur árið 1996. Fólkvangurinn umlykur friðland Ástjarnar en Ástjörn og svæðið umhverfis hana var friðlýst árið 1978. Útsýni af fjallinu er gott og sérstaklega áhugavert fyrir áhugafólk um jarðfræði og sögu höfuðborgarsvæðisins. Á Ásfjalli eru minjar um hersetu fyrr á öldinni.“

Heimild:
-http://www.ust.is/einstaklingar/nattura/fridlyst-svaedi/sudvesturland/astjorn-hafnarfirdi/

Við Ástjörn.

Skrár

Flekkudalur – Torfdalur

Stefnan var tekin á ný á Flekkudal í Kjós. Ætlunin var að skoða ofanverðan dalinn, en FERLIR hafði áður gengið um hann neðanverðan (sjá síðar).
Guðný Ívarsdóttir tók vel á móti viðstöddum. Hún virtist þekkja þarna hverja þúfu og örnefnin las hún eins og staf á bók. Þegar henni var kynnt tilefni ferðarinnar, þ.e. leit að hugsanlegum minjum í ofanverðum Flekkudal, sagði hún strax að slíkar minjar væru ekki þar að finna. Hún þekkti dalinn það vel.
Að fenginni reynslu fara ekki alltaf saman fyrirliggjandi vitneskja og innliggjandi mannvistarleifar á tilteknum svæðum. Haft var í huga að í Jarðabókinni 1703 segir að Flekkudalur hafi haft „selstöðu í heimalandi“. Heimalandið er ekki mjög stórt, en þess nærtækara. Ólíklegt mátti telja að jörðin hafi ekki nýtt Flekkudalinn fyrrum m.v. hversu undirlendur og grasgjöfulur hann er. Ætlunin var m.a. að grennslast fyrir um hvort í dalnum ofanverðum kynnu að leynast gleymdar mannvistarleifar.

Í örnefnalýsingu Ara Gíslasonar fyrir Flekkudal segir m.a.: „Jörð í Kjósarhreppi næst austan Eilífsdals, en Meðalfell á land þar á milli. Upplýsingar gaf Guðni Ólafsson bóndi þar og Ólafur Einarsson, nú að Króki í Flóa.
Jörð þessi er í samnefndum dal á láglendinu, en var áður tvær jarðir, sem hétu Efri- og Neðri-Flekkudalur. Nú er sá neðri horfinn, en í stað hans er býlið Grjóteyri.

Norðan við land jarðarinnar er Meðalfellsvatn. Suður frá því liggur dalurinn suður í fjallið og heitir hann Flekkudalur. Eftir honum rennur Flekkudalsá. Vestan við dalinn gengur allmikill háls lækkandi til norðurs. Nyrzt á honum er hnúkur, sem heitir Miðmundahnúkur, öðru nafni Arnbjargarhnúkur, og er þarna í skógivaxinni hlíðinni.

Tveir lækir koma þarna niður, sem heita Vesturlækur og Austurlækur eftir legu sinni og afstöðu. Milli lækjanna eru smágil, sem heita Gilklofar, og þar upp af er háfjallið nefnt Nónbunga. Austan við túnið, austan við Vesturlæk, er gata niður, sem heitir Nautastígur.“ Ábúandinn í Flekkudal benti FERLIR á nefndan Nautastíg. Sagði hann (sem reyndar er hún) að hrossin færu stundum upp eftir stígnum, en þó aðallega geiturnar, sem hún hefði í vistun. Í þessum orðum sögðum birtust geiturnar ofan við brúnina. Uppi væri flói, sagði hún, sem hefði verið sleginn í gamla daga. Þá hefði fólkið farið upp eftir Nautastígnum og í flóann, heyjað, bundið í bagga og reitt þá fram á brúnina. Þaðan hefðu baggarnir verið látnir rúlla niður hlíðina, áleiðis niður að bænum. Stundum gáfu böndin sig í veltunni og þótti það slæmt. Ætlunin er að skoða Nautastíginn og flóann fljótlega.
„Austan og ofan við Austurlæk heitir Sauðatunga. Með henni að innan er annar lækur, sem heitir Sauðatungulækur. Innar er lægð, sem heitir Krókur. Neðan við Krók og norðan er Króksmelur, og austan hans er Krókmýri. Innar heitir Selhæðir, niðri í dalnum. Það er graslendi. Upp af þeirri hæð er gil, sem heitir Grýlugil.
Austur af Sauðatungulæk, næst túni, er svonefndur Háhóll, grasivaxinn hóll. Austur af honum gengur smárani fram, sem heitir Snasi, fram að ánni. Bæjarmegin við hann er rétt. Næst túni, norðvestan við Háhól með ánni, er Stöðull. En í gljúfrunum norður af Háhól með ánni er Stöðulhvammur. Þar fram er hár klettur, sem heitir Hrafnaklettur. Með gljúfrinu þar fyrir framan er hvammur, sem heitir Kúahvammur, en nær ekki alveg upp að Hrafnakletti. Þar fyrir framan er annar, sem heitir Skvompa. Þar fyrir framan er foss, sem heitir Grafarfoss og er beint niður undan Selhæðum, sem fyrr er getið.“
Ábúandinn þekkti öll framangreind örnefni og gat bent á þau af bæjarhlaðinu. Háhóll er t.d. beint upp af bænum suðaustanvert. Undir honum er nefndur Snasi. Þar kúrir lítil réttin, ferhyrnd, hlaðin og heilleg. Handan árinnar er Stöðullinn og sést enn móta fyrir honum (grónar ferhyrndar hleðslur). Selhæðir eru lengra upp með ánni að vestanverðu (sjá meira HÉR).
„Innan við Selhæðir neðst í dalnum er nafnlaust svæði inn að Djúpagilsskriðu. Þar upp af er gil, (sem heitir Djúpagil og er næsta gil innan við Grýlugil. Djúpagil er djúpt á kafla, en klettalaust. Þó nokkuð framar er gil, sem heitir Hnúksgil. Milli Djúpagils og Hnúksgils nokkuð uppi í brekkunum heita Flár. Uppi í brún er klettalítið, og framan við Hnúksgil er svonefndur Paradísartindur). Tindur þessi ber þetta fallega nafn að norðan, en frá vestri og suðri heitir hann Skálatindur. Í honum blasir við Skál frá Meðalfellsdal. Í Hnúksgili er alltaf snjór. Í Paradísarhnúk er annað gil, sem heitir Fossgil. Framan við Hnúkinn, upp undir klettum, er smáklettur með miklum urðum. Heitir hann Grjótdalur og úr honum er mikið gil, sem heitir Grjótdalsgil.“
Bæði dalurinn og gilið eru augljós þegar komið er innst í Flekkudal. Að þessu sinni voru enn (í lok júní) stórir snjóskaflar í gilinu. Fossadýrðin er einstök efst í dalnum. Staðurinn er og dýrðarinnar tækifæri fyrir ljósmyndara.
„Í botni Flekkudals er allmikið svæði, stallar og lækir neðst. Þar er Suðurdalsfoss. „Flekka“ vildi meina að þar væri nefndur Háifoss, enda rökrétt. “ Þar upp af er spilda með fossum, Lægrifossar, og svo Hærrifossar. Stallur er milli þeirra, sem aðskilur þá. Út með Flekkudalsá að austanverðu er fyrst mikil grasbrekka sem heitir Kinn. Fjallið þar upp af heitir Miðfjall. Inn í Miðfjall gengur smádalur, fyrst til austurs, beygir svo til suðurs, og heitir hann Þverárdalur. Eftir honum rennur Þverá í Flekkudalsá, nálægt efstu grösum.
Bungan milli Þverárdals og Flekkudals heitir Hryggur. Vestan í honum, utan við Kinn, sem fyrr getur, heitir Fláar. Þverárdalur er ofan við Kinnina, og eftir honum er svo Þverá. Beggja vegna árinnar heita Þverárklettar.
Miðfjallið heldur svo áfram, þar til kemur að dal þeim, sem heitir Torfdalur. Eftir dalnum rennur á, sem heitir Torfdalsá og fellur í Flekkudalsá nokkuð suður frá bæ. Fellið hér er nefnt Miðfell. Niður af því er Miðtunga, en Miðtunguhjallinn er neðstur, um það bil þar sem þær koma saman. Í miðjum Torfdal suðvestan árinnar er Böltur. Það eru grasbörð niður að á. Hár melur er þar fyrir ofan. Fremst í Torfdal er kallað Torfdalsbotn, og innst heitir dalurinn Þrengsli. Fremst eru gilin tvö. Austan við Torfdalsá er fjallið nefnt Sandsfjall.
Neðst í Torfdal móti Miðtunguhjalla er Hjalli. Þar á móti er klettur við ána, sem heitir Kálfabani, og þar er Kálfabanafoss. Fremst á Sandfjalli heitir Sandhnúkur. Efst á Sandfjalli eru Esjuflóar og Esjuhorn.
Svæðið niður við ósinn heitir Flekkudalsnes. Í nesinu er Ólafstóft. Hún er nú horfin, því gert var tún úr valllendinu efst í nesinu. Í túninu, þar sem húsin eru nú, hét Hjálmur, en gamli bærinn var, þar sem nú eru fjárhúsin. Hóll er þar austur við gilbarm, sem heitir Kerlingarhóll. Annar hóll er niður af Hjálmi, sem heitir Harðhaus. Mýrarblettur þar neðar heitir Kringla, slakki sem erfitt er að rækta. Blettur suðaustur af gamla túni heitir Dísutún.“
Í bakaleiðinni var farið yfir Flekkudalsána og inn í Torfdal og yfir Torfdalsá. Hvergi á leiðinni, utan mannvistarleifa undir Selbrekkum, var að sjá að mannshöndin hefði komið þar að verki. Þess stórbrotnari var hönd náttúrunnar á listaverkinu öllu. Það sem virtist áhugaverðast, auk umhverfisáhrifanna, var meint seltóft undir Selbrekkum, framan við Grafarfoss. Guðný sagðist hafa heyrt að þar hefði amma hennar dvalist í selstöðu og haldið ánum til haga. Ummerki benda til þess að svo hafi verið, bæði kvíin og tóftirnar.
Frábært veður. Gangan tók 1 klst og 1 mín.

Heimild m.a.:
-Örnefnalýsing fyrir Flekkudal.
-Guðný G Ívarsdóttir, bóndi í Flekkudal.

Skrár

Eldfjöll

Eldfjöll Íslands eru mörg virk vegna sinna einstakra jarðfræðilegra aðstæðna. Á eyjunnni eru u.þ.b. 130 eldfjöll, en einungis nokkur eldfjöll gjósa reglulega, til dæmis Hekla eða Krafla.
Eldstöð er jarðfræðilegur landslagsþáttur (oftast fjall, þá kallað eldfjall) þar sem hraun eða í tilfelli lághitaeldstöðva, rokgjarnt efni gýs, eða hefur gosið. Fjölmargar eldstöðvar eru þekktar á reikistjörnum og tunglum í sólkerfinu, margar þeirra mjög virkar. Á jörðinni á þetta sér stað á flekamótum og á svokölluðum heitum reitum, en Hawaii eyjajklasinn myndaðist til dæmis yfir einum slíkum. Rannsókn eldstöðva kallast eldfjallafræði. Virkasta eldfjall jarðarinnar er Kilauea eldfjallið á Hawaii.
Á Reykjanesskaganum er Hengill svipmikið móbergsfjall í grennd við Reykjavík. Jarðhiti er í Henglinum og ölkelda. Sunnan við Hengil eru þrjú dalverpi og í innsta dalnum, milli Hengils og Skarðsmýrarfjalls, er einn mesti gufuhver landsins.
Trölladyngja (275 m) á miðjum skaganum er eldfjall á Reykjanesskaga, nyrst í Núpshlíðarhálsi. Rétt við hana er Grænadyngja (393 m), sem er mjög áþekk og er oft talað um fjöllin sem tvíbura og saman eru þau kölluð Dyngjurnar. Þær líkjast ekki gosdyngjum þrátt fyrir nöfnin og eru það heldur ekki.
Suðurhlíðar fjallanna þykja mjög litskrúðugar og er þar háhitasvæði, Sogin. Báðar Dyngjurnar þykja athyglisverðar jarðfræðilega séð og eru þær mjög vinsælar til uppgöngu, enda er mjög auðvelt að ganga á þær. Trölladyngja er þó nokkuð klettótt að ofan. Af Dyngjunum er mjög gott útsýni.
Á Trölladyngjusvæðinu hafa verið boraðar tilraunaborholur. Áform voru um að virkja jarðhitann þar en boranir hafa ekki ekki nógu góðan árangur.
Búrfell upp af Hafnarfirði er eldstöð af þeirri gerð sem kallast eldborg. Eldborgir einkennast af því að gos hefur átt sér stað á stuttri sprungu eða pípulaga gosrás og myndar því stakan aðalgíg og stundum smærri gíga þar hjá. Engir hliðargígar eru hjá Búrfelli, það stendur eitt og stakt, 180 m hátt yfir sjó, hlaðið úr gjalli og hraunkleprum. Hraunstraumarnir sem runnu frá gígnum nefnast einu nafni Búrfellshraun en hafa fjölmörg sérnöfn eftir einstökum hlutum hraunsins, svo sem Smyrlabúðarhraun, Gráhelluhraun, Lækjarbotnahraun, Urriðakotshraun, Hafnarfjarðarhraun, Garðahraun og Gálgahraun.
Þrjár stórar hrauntungur hafa runnið frá Búrfelli og allar náð til sjávar. Stærsta tungan rann niður með Vífilsstaðahlíð og náði í sjó bæði í Hafnarfirði og við Arnarnesvog. Mörg hverfi í Hafnarfirði og Garðabæ standa á þessum hluta hraunsins. Önnur hrauntunga rann í átt að Kaldárbotnum og síðan niður hjá Ásfjalli og í sjó við Hamarinn í Hafnarfirði. Þriðja hrauntungan rann suður fyrir Kaldárbotna og til sjávar í Straumsvík. Hún er nú að mestu hulin yngri hraunum. Þegar hraunið rann stóð sjór um 10 m lægra við landið en hann gerir í dag. Ystu totur hraunsins eru því sokknar í sæ og teygja sig nokkuð út fyrir núverandi strönd. Berggerðin hraunsins er ólivínbasalt (ólivínþóleiít) með hvítum plagíóklasdílum og ljósgrænum ólivíndílum.
Sprungur og misgengi setja svip sinn á landslagið við Búrfell. Þeirra mest er Hjallamisgengið sem myndar nokkuð samfelldan misgengishjalla allt frá Elliðavatni og að Kaldá. Við Búrfell eru einnig mikil misgengi og saman myndar þetta misgengja- og sprungukerfi sigdal með stefnu frá norðaustri til suðvesturs og teygir sig raunar allar götur frá Krísuvík og upp í Úlfarsfell. Búrfell hlóðst upp í gosi við austurbrún sigdalsins.
Að stærð er Búrfellshraun miðlungshraun á íslenskan mælikvarða. Flatarmál þess á yfirborði er rúmlega 16 km2. Ekki er gott að sjá hversu stórt hraunið hefur verið í upphafi því yngri hraun hafa runnið yfir það og þekja nánast alla álmuna sem teygði sig til sjávar við Straumsvík. Líklega er allt að þriðjungur hraunsins sé hulinn yngri hraunum og það sé því alls um 24 km2 að flatarmáli. Rúmmál hraunsins er talið vera um 0,5 km3. Búrfellshraun er með elstu hraunum sem vitað er um á Heiðmerkursvæðinu eða rétt um 8000 ára og hefur því runnið um 6000 f.Kr.
Miklar hrauntraðir mynduðust í Búrfellshrauni meðan á gosinu stóð við það að hrauná rann út úr gígnum í lengri tíma og myndaði eins konar farveg. Stærstu hrauntraðirnar nefnast Lambagjá, Kringlóttagjá, Búrfellsgjá og Selgjá. Þessar gjár eru af allt öðrum toga en gjárnar sem þverskera hraunið í grennd við Hjallamisgengið svo sem Hrafnagjá og Vatnsgjá sem hafa myndast [síðar] við jarðhræringar og brot af þeirra völdum.
Vinsæl gönguleið á Búrfell liggur um Búrfellsgjá. Næst gígnum, þar sem halli er mikill, er hún þröng (20-30 m) og með bröttum veggjum (hin eiginlega Búrfellsgjá) en er niður á jafnsléttu kemur verður hrauntröðin lægri og víðari. Þar sem Hjallamisgengið liggur yfir hraunið eru gapandi sprungur og stallar, þar er Hrafnagjá, við hana skiptir hrauntröðin um nafn og heitir Selgjá þar utan við. Búrfellsgjá og Selgjá eru yfir 200 m breiðar þar sem þær eru breiðastar. Veggir traðanna eru oft 5-10 m háir og sums staðar þverhníptir og slútandi þannig að víða eru skjól og skútar sem þóttu fyrrum ágætt afdrep fyrir sauðfé í vondum veðrum. Við utanverða Selgjá eru veggirnir þó lægri. Undir þeim eru einnig fjöldi gamalla seljarústa og minja um forna búskaparhætti.
Margir hraunhellar eru þekktir í Búrfellshrauni. Lengstur er Selgjárhellir [Skátahellir] yfir 200 m langur en þekktastir eru Maríuhellar [Draugshellir, Urriðakotshellir og Vífilsstaðahellir] við veginn upp í Heiðmörk.

Heimild m.a.:
-wikipedia.org

Eldborg í Svínahrauni.

Skrár

Fornasel – Raufhóll – Hrafnabjörg

Ætlunin var að ganga í svonefnt Fornasel norðan Arnarfells, en þar ku hafa verið forn selstaða frá Þingvallabænum.
Þá átti að halda upp með ofanverðri Hrafnagjá að Rauðhól, en grunur er um að þar sunnan hólsins kynnu að leynast mannvistarleifar. Loks átti að ganga inn með vestanverðum Hrafnabjörgum að svæði sem ekki ólíklega kynni að geyma leifar Hrafnabjarga-bæjarins hins forna.
Fornasels er getið á landakorti og er það staðsett norðan undir Arnarfelli norðaustan Þingvallavatns. Þegar gengið var áleiðis að selinu var komið inn á gamla götu er lá áleiðis að Arnarfelli. Gatan var augljós þar sem sem hún kom undan kjarrinu. Selstígurinn lá af henni niður undir gróinn bakka og að seltóftunum ofan vatnsbakkans. Beint undir þar sem stígurinn kemur niður er ferhyrnd hleðsla, gróin. Í Fornaseli eru augljóslega bæði eldri og nýrri seltóftir. Þær eldri eru sunnan þeirra nýrri. Í þeim sést móta fyrir a.m.k. tveimur rýmum og virðast þau hafa verið óreglulegri en sjá má í nýrri seltóftunum. Í þeim eru fjögur rými; eldhús vestast, baðstofa og búr og hliðarrými austast. Gæti hafa verið fiskgeymsla. Stekkurinn er suðaustan við selið og sést móta fyrir honum.
Þegar nýrra selið er skoðað má telja líklegt að það hafi verið byggt af sama aðila og Sigurðarsel þarna norður af, en stærð þess og gerð virðist svo til nákvæmlega eins. Þessar tvær selstöður hafa þá líklega verið í notkun samtímis, enda virðast gróningarnar í tóftunum nánast eins í þeim báðum.
Þá var haldið upp með ofanverðri Hrafnagjá, framhjá Svínhólum og norður Hlíðarveg neðan Hlíðargjár. Glögg augu komu fljótlega á stíg upp í og yfir gjána. Honum var fylgt áleiðis að Hrafnabjörgum. Svo heppilega vildi til að gatan leiddi þátttakendur beint að hinum fornu rústum Hrafnabjargabæjarins. Þar mátti enn sjá hleðslur í veggjum og a.m.k. þrjú rými, hluti af garðhleðslu og brunn. Bæjarstæðið er á fallegum stað, snýr mót suðri með útsýni yfir að fjallinu tignarlega.
Sigurður Vigfússon skrifaði m.a. eftirfarandi í Árbókina 1880-1881: „Vestr frá Hrafnabjörgum sést votta fyrir gömlum bæjarrústum; þar vottar og fyrir því, að tún hafi þar getað verið, og þar er gjóta eða hola, sem litr út fyrir að hafa verið brunnr. Í Ármannssögu er talað um bæ undir Hrafnabjörgum.“ Brynjúlfur Jónsson getur um rústina í skrifum sínum í Árbókinni 1905: „Sé á hinn bóginn Hrafnabjargarústin hin rétta Grímsstaðarúst, þá virðist orðunin: »ok svá til Grimsstaða« vera ofaukið í frásögninni um ferð Indriða. Og víst er um það, að úr því Indriði fór Jórukleif, þá var beinna fyrir hann að fara ekki um Grímagil, heldur vestar. Og að Grímsstöðum átti hann varla erindi, úr því viðkomandi fólk var alt burt þaðan.

En hugsanlegt er, að söguritarinn hafi ekki athugað þetta, og því talið víst, að Indriði kæmi að Grímsstöðum áður hann fór vestur. En líka getur verið, að Grímastaðir hafi þá verið bygðir og Indriði farið þar um af einhverjum orsökum, og væri þá að eins stafvilla í sögunni: »til Grímsstaða«, i staðinn fyrir: »til Grímastaða«, eða enn heldur: til »Grímarsstaða«, sem að öllum líkindum er upprunanafn þessa býlis. Þannig hneigist eg helzt að þeirri ætlun, að Grímsstaðir, þar sem Grímur lítli bjó, hafi verið undir Hrafnabjörgum.“

Eftir að hafa skoðað rústirnar var kíkt á Prestastíginn, en hann liggur framhjá tóftunum með stefnu til norðurs og suðurs. Presthóll sést ekki frá bæjarstæðinu. Um Prestastíginn skrifaði Brynjúlfur: „Forn vegur liggur yfir ofanvert Þingvallahraun. Hann liggur frá Reyðarmúla (nú Reyðarbarmi til norð-vesturs yfir Hrafnabjargaháls, ofan af honum skamt vestur frá Hrafnabjörgum, norður hjá bæjarrústinni, sem þar er og svo þvert yfir hraunið til Ármannsfells og kemur á þjóðveginn litlu fyrir neðan Hofmannaflöt. Þessi vegur heitir Prestastígur. Er sagt að prestar af Vesturlandi hafl oft farið hann í Skálholtsferðum sínum. Og svo er að sjá, sem Sturla Sighvatsson hafi farið hann, er hann fór Apavatnsför. Það er miklu beinna en að fara um Þingvelli. En mjög er þessi leið ógreið víðasthvar, svo mjó að eigi getur farið nema 1 hestur í senn og að því skapi er hún grýtt. En hvar sem hún liggur um greiðfæra bletti, verður hún að mörgum og djúpum götum. Þar af sést, að allmikil umferð hefir verið þar fyrrum. Nú er Prestastígur ekki notaður.“
Í bakaleiðinni var gengið um Gildruholt með viðkomu í Rauðhól. Líklegt má telja að hljóðvilla hafi breytt nafninu á einhverju stigi því líklegra er að hann hafi heitið Raufhóll. Í hólnum er varðað skjól. Engin ummerki eftir mannvistarleifar var hins vegar að sjá sunnan undir hólnum, nema ef vera skyldi Gjábakkafjárskjólið.
Tækifærið var notað til að hnitsetja Hrafnabjargagötuna.
Frábært veður. Gangan tók 8 klst og 8 mín.

Heimildir m.a.:
-Árbók Hins íslenska fornleifafélags, Um Þingvöll og Þingvallasveit, Sigurður Vigfússon, 1880-1881, bls. 43.
-Árbók Hins íslenska fornleifafélags 1905, Brynjúlfur Jónsson, bls. 47.

Hrafnabjörg – uppdráttur.

Skrár

Hveragerði – hverir

„Hveragerði er í austurjaðri gosbeltis sem liggur frá Reykjanesi um Þingvelli og norður Langjökul. Gosbeltið er framhald Mið-Atlantshafshryggjarins sem þarna gengur á land.

Manndrápshver.

Annað gosbelti liggur síðan frá Vestmannaeyjum um Vatnajökul og norður í Öxarfjörð. Í gosbeltunum er mikil framleiðsla á kviku sem kemur upp í eldgosum eða storknar neðanjarðar og myndar hitagjafa jarðhitasvæðanna. Eitt slíkra jarðhitasvæða er kennt við Hengil og er Hveragerði í eldri hluta þess. Hin mikla jarðhitavirkni þar er þannig nátengd reki meginlanda og eldsumbrotum.
Jarðhitasvæðum á Íslandi er skipt í háhita- og lághitasvæði eftir uppruna og hitastigi. Hiti í háhitasvæðum er yfir 200ºC á eins km dýpi og er Hengill eitt þeirra. Jarðskjálftar eru eitt af einkennum jarðhitasvæða. Þeir viðhalda brotum og glufum í berginu sem auk lekra jarðlaga gera vatni kleift að renna niður í jarðhitakerfin og upp aftur. Það er því algengt að í jarðskjálftum breytist jarðhitasvæði, hverir hverfi og nýir komi í staðinn. Jarðhitasvæðin eru þannig síbreytileg. Staða grunnvatns hefur einnig mikil áhrif á útlit hveranna, í þurrkum lækkar vatnsborð og gufuhverum fjölgar, en í rigningartíð breytast gufuaugu í vatns- eða leirhveri. Háhitasvæðið í Hengli er ævagamalt, að öllum líkindum nokkur hundruð þúsund ára, og er elsti hluti þess í Hveragerði. Þar var hverasvæðið löngum farartálmi og til lítilla nota þótt alltaf þætti ferðamönnum það forvitnilegt. Einkum fannst þeim mikið til um goshverina, Litla-Geysi sem nú er horfinn og Grýlu sem enn skvettir úr sér.

Hverinn Grýla.

Jarðhiti í Hveragerði var fyrst nýttur í einhverjum mæli við Mjólkurbú Ölfusinga um 1930. Árið 1940 var fyrsta jarðhitaholan boruð og gufan leidd í gróðurhúsið í Fagrahvammi. Þessi hola var 54 m djúp og er nú löngu horfin. Með henni var framtíð bæjarins ráðin því gróðurhúsabyggð óx smám saman og garðrækt varð einn af aðalatvinnuvegum bæjarins.
Gufan sem notuð var í Mjólkurbú Ölfusinga kom úr kraftmiklum gufuhver, Bakkahver. Hann er nú rólyndislegur og stendur enn pýramídalagað þak yfir honum, þaðan sem gufuleiðslan lá.
Nafnfrægastur hveranna á girta svæðinu er Manndrápshver, en í hann féll maður árið 1906 og lést. Varð það til þess að götulýsing var sett upp í Hveragerði, sú fyrsta á landinu. Gróuhver heitir eftir nágranna hversins. Bláhver er nefndur eftir lit vatnsins og var áður mun kraftmeiri. Ruslahver (Önnuhver) hafði um árabil verið notaður sem ruslagryfja og dregur nafn sitt af því að hann lifnaði við í jarðskjálfta 1947 og þeytti öllu ruslinu úr sér. Annar hver sem nýlega hefur stækkað er Dynkur, en hann var lítið gufuauga 1991 og er nú orðinn að snotrum leirhver.
Fyrir utan að vera náttúruundur er hverasvæðið í Hveragerði virkjað fyrir hitaveitu bæjarins. Nú eru nýttar tvær holur, hola HS-02 boruð 1959 í 311 m og HS-08 boruð 1988 niður í 254 m. Jarðhitinn er einkum virkjaður til hitunar íbúðarhúsnæðis og gróðurhúsa og í sundlaugar bæjarins. Vegna hins öfluga jarðhita er Garðyrkjuskóli ríkisins staðsettur í nágrenni Hveragerðis.“

Heimild:
-http://www.hveragerdi.is/Ferdamenn/Ahugaverdir_stadir/Hverasvaedid_i_midbaenum/

Hveragerði – hverasvæði.

Austurengjar

Helguvík – Garðabærinn

Hvítingur

Festarfjall – rofin eldstöð, aðfærsluæð og berggangar

Kaldárbotnar – vatnsvernd

Ástjörn og Ásfjall

Flekkudalur – Torfdalur

Eldfjöll

Fornasel – Raufhóll – Hrafnabjörg

Hveragerði – hverir

Um okkur

Síður

Viltu styrkja þessa síðu?