Tag Archive for: Þorkelsgerðissel

Þorkelsgerðissel

Gengið var að Hásteini þar sem Kristófer Bjarnason, kirkjuvörður í Strandarkirkju, tók á móti þátttakendum. Með í för var einnig Guðmundur G. Þorsteinsson, hellafræðingur með meiru. Kristófer vísaði m.a. á Svarthól, sem er þarna vestan við Hástein (Hásteina).

Bjarnastaðasel

Bjarnastaðaból – uppdráttur ÓSÁ.

Undir Svarthól eiga að vera tóttir. Ætlunin var að skoða þær síðar. Þá lýsti Kristófer landamerkjum og fl. með vísan til væntanlegra selfunda á og við Selvogsheiði. Þessi ferð var sérstök að því leyti að ætlunin var að finna nokkra staði, a.m.k. einn þeirra hafði hingað til ekki verið merktur inn á kort og aðeins örfáir núlifandi menn vissu hvar væri að finna. Þá áttu fleiri uppgötvanir eftir að koma á óvart í ferðinni.

Á kortum er Bjarnastaðaból sagt vera við Hástein. Þar eru tóftir og hleðslur. Ekki er ólíklegt að þar hafi einhvern tíma verið selstaða. Upplýsingar höfðu borist um að selið frá Bjarnastöðum væri hins vegar mun ofar í heiðinni. Gengið var áleiðis þangað eftir áður gefinni leiðarlýsingu Snorra frá Vogsósum, með stefnu til norðausturs að Hnúkunum, en þar undir brekkunum, u.þ.b. kílómeter ofan við Háststein, átti Bjarnastaðaból að vera. Það reyndist líka vera þar. Uppi á og vestan undir hól áður en komið var að efsta hólinn undir brekkunum var stórt sel með allmörgum tóttum. Hlaðinn stekkur var vestan af selinu, einnig á hól.

Þorkelsgerðissel

Þorkelsgerðissel – uppdráttur ÓSÁ.

Suðvestan við Bjarnastaðaból, í svipaðri fjarlægð frá Hásteini, í norður frá honum, var gengið fram á Þorkelsgerðisból, einnig stórt sel með mögum tóttum. Stekkurinn var á hól skammt norðan við selið. Á kortum hefur Þorkelsgerðissel verið sýnt norðan til við Vörðufell, nálægt Eimubóli.

Eimuból

Eimuból – uppdráttur ÓSÁ.

Línan var tekin norður fyrir Vörðufell, um tveggja kílómetra leið, þar sem komið var að Eimubóli. Tóttirnar eru austan við stórt gróið jarðfall, en í því eru hellisop til suðurs og norðurs. Hlaðinn gerður er ofan og umhverfis opið. Í öðru jarðfalli skammt sunnar er gömul tótt og kví. Hellir þar í suður hefur verið notaður sem fjárhellir. Hleðsla er inn í honum miðjum. Op er upp úr þeim helli skammt sunnar. Að sögn Guðmundar eru Eimuhellar, eða Eimuhellir því um eina sundurslitna hraunrás er að ræða, um 400 metrar í heildina. Norðan við stóra jarðfallið er hlaðinn stekkur og einnig er hlaðinn lítill stekkur ofan á syðsta opinu, ofan við fjárhellinn.

Vindássel

Vindássel – Uppdráttur ÓSÁ.

Tóttir eru skammt austan við Eimuból, Vindássel. Landamerki Eimu og Vindáss liggja í vörðu syðst á Vörðufelli og í vörðu á Hellholti. Frá Vindásseli mátti vel sjá gömlu réttina ofan á Vörðufelli.
Gengið var að Einbúa vestan Vörðufells. Um 200 metrum vestan við hólinn er gróið jarðfall. Niður í því er gamalt tófugreni. Guðmundur kannaði hraunrás, sem þar er og virtist hún ná eitthvað til norðurs og einnig til suðurs. Rásin mun verða skoðuð nánar síðar. Botninn í rásinni er hrjúfur. Loftið innan við munnann stendur á hraunsúlum.

Bjarnastaðaból

Stekkur í Bjarnastaðabóli.

Þá var gengið til norðurs í átt að Hraunhól í mið Svörtubjörg, vestan við Hellholt. Á meðan aðrir leituðu að tóttum, sem áttu að vera þar í slakka miðsvæðis, en þó vestar, kíkti Guðmundur í Bólið, helli austan í Hellholti. Við opið er lítil tótt og inni í hellinum eru miklar hleðslur. Í leiðinni var litið ofan í hraunrás suðvestan Hellholts, en hún reyndist vera um 10 metra löng. Nánar verður fjallað um Hellholtssvæðið í annarri FERLIRslýsingu.
Eftir nokkra leit fannst tóttin, sem nefnd hefur verið Strandarsel (Staðarsel) uns annað vitnast. Stór varða er á hæð austan við tóttina og liggur gömul leið úr suðri í átt að vörðunni, en sunnan hennar beygir gatan til vesturs að selinu. Suðvestan við tóttina er fallega hlaðinn stekkur.
Gengið var í átt að Hlíðarborg, en þar sunnan borgarinnar átti skv. lýsingu að vera önnur hlaðinn fjárborg, svonefnd Valgarðsborg. Hún var þar líka, hringlaga og hefur verið allnokkuð mannvirki á sínum tíma.
S

Hlíðarsel

Hlíðarsel – uppdráttur ÓsÁ.

vo gerðist hið furðulega. Á leið frá Valgarðsborg að Hlíðarborg í norðvestri gengu þátttakendur fram á stórt sel. Það er að öllum líkindum Hlíðarsel, en bein sjónlína er að frá selinu að bænum Hlíð norðan við Hlíðarvatn. Selið er efst í brúninni í austur séð frá Hlíð. Í örnefnalýsingu fyrir Hlíð er getið um Selstöðu frá Hlíð í Selbrekkum, sem eiga að vera skv. henni ofan við Vogsósaréttina við girðinguna austan við Hlíðarvatn. Ekki var að sjá nein merki um minjar þar, a.m.k. ekki að þessu sinni. Hér gæti verið um ónákvæma staðsetningu að ræða, en selstaðan hins verið sem hér getur.

Hlíðarborg

Hlíðarborg í Selvogi – síðar stekkur.

Skammt norðan við selið, handan girðingarinnar, er Hlíðarborg, mikið mannvirki vestan undir háum hraunhól. Niður með borginni til vesturs liggur greinileg gömul gata (Hlíðargata) áleiðis að Hlíð við Hlíðarvatn. Við hana eru litlar vörður og vörðubrot. Skammt norðar eru tóftir (borg o.fl.) undir Borgarskörðum.
Frá Hlíðarborg var gengið að hellinum Ána, en við op hans eru talsverðar hleðslur. Ennig er hlaðinn lágur garður skamma leið til suðurs frá hleðslunum.
Loks var haldið yfir að Vogsósaseli, sem er skammt austan við Vogsósaréttina. Selið eru tvær tóttir efst á hraunhrygg sunnan Vatnaása.
Ferðin var frábær. Veður einnig – hlýtt, stilla og sól. Gangan tók 5 klst og 11 mín.
Bjarnastaðasel

Bjarnastaðasel – uppdráttur ÓSÁ.

Bjarnastaðaból

Gengið var í fylgd Guðmundar Óskarssonar upp frá Hásteinum eftir að tóttirnar undir þeim höfðu verið skoðaðar sem og LM-merkið á landamerkjasteini er skipti löndum Bjarnastaða og Þorkelsgerðis.

Bjarnastaðasel

Stekkur í Bjarnastaðaseli (-bóli).

Komið var í Bjarnastaðaból og skoðaðar tóttirnar þar sem og hlaðinn stekkur vestan við selið. Selið hefur verið nokkuð stórt. Haldið var til vesturs að Þorkelsstaðaseli, en þar er m.a. að finna tóttir fimm húsa og hlaðinn stekk í hraunhól norðan við selið. Þá var lagt í ´ann til norðvesturs um Selvogsheiði, upp í Eimuból þar sem selið var skoðað, eldri tóttir í grónu jarðfalli sem og Eimuhellir. Einn hluti hans hefur verið notaður sem fjárskjól og í öðrum hluta eru miklar hleðslur, líklega fullhlaðinn stekkur. Sá hluti hellisins gæti hafa verið notaður við fráfærur. Skammt austan við Eimuból eru tóttir Vindássels. Norðan þess er hlaðinn stekkur. Selminjarnar eru sumar hverjar greinilegar, en mjög gamlar.

Vörðufell

Vörðufell – LM/krossmark?

Gengið var til suðurs á Vörðufell þar sem hin mikla Vörðufellsrétt var skoðuð. Þá var litið á Smalavörðurnar og fornt krossmark í steini sunnan undir stóru Vörðufellsvörðunni. Brotnað hefur ofan af steininum, en enn sést vel móta fyrir krossmarkinu. Í örnefnalýsingu er kveðið á um að þarna eigi að vera letrað stafurinn M, sbr. landamerki. Varðan ofan við steininn gegnir hlutverki í lýsingu af viðureign Eiríks galdraprests á Vogsósum og Tyrkja sem og varðan þar fyrir ofan – á Svörtubjörgum.

Strandarhellir

Í Strandarhelli.

Strikið var loks tekið niður á Strandarhæð og komið við í Strandarhelli. Hringlaga hleðsla er allt í kringum jarðfallið á Strandarhelli og er hellirinn þar ofan í. Hlaðið gerði er í kringum hól norðvestan við hellinn og einnig er hlaðið stórt hringlaga gerði vestan og sunnan við jarðfallið. Norðan þess eru tveir stórir skútar í hraunhól.
Strandarhellir var skoðaður vel og vandlega. Fyrirhleðslur eru á tveimur stöðum inn í honum. Hægt er að fara yfir hleðslurnar og skríða áfram inn eftir rásunum. Hægri rásin virðist vera vænlegri, en vegna moldar á gólfum var ekki farið þangað innfyrir nú. Þægilegra er að gera það þegar gólfið er frosið um vetur.

Strandarhellir

Í Strandarhelli.

Hægra megin í hellinum er hleðsla fyrir mjórri hraunrás. Innan við hleðsluna beygir hún til hægri og stækkar. Hægt er að far inn eftir rásinni, en eftir um 10-15 metra þrengist hún alveg og lokast. Í suðvestanverðu jarðfallinu virðist hins vegar hægt að komast inn undir hraunið og eitthvað áfram. Skríða þarf þar inn, en hvað tekur við þar fyrir innan er ómögulegt að segja. Þetta þarf einnig að skoða nánar. Strandarhellir er í um 15 mín. gangi frá þjóðveginum svo auðvelt ætti að vera að kíkja í hann aftur við tækifæri og þá með viðhlítandi búnað.
Komið var við í Bjargarhelli og hann skoðaður. Fyrirhleðslur eru í honum á tveimur stöðum. (Fjallað hefur verið nokkuð um Bjargarhelli í öðrum FERLIRslýsingum).

Selvogsheiði

Selvogsheiði – uppdráttur ÓSÁ.

Loks var gengið niður á þjóðveg, framhjá Árnavörðu. Skammt frá henni er hlaðið byrgi fyrir refaskyttu, en þaðan hefur hún haft ágætt útsýni um og niður fyrir Strandarhæð. Skammt norðan vörðunnar liggur gömul þjóðleið vestur og austur um hæðina. Ekki var komið við í Gap (Gaphelli) að þessu sinni, en hann er u.þ.b. 300 metrum vestan við Bjargarhelli. Framan við Gaphelli er Gapstekkur, fallega hlaðinn og heilllegur.
Suðvestan við Bjargarhelli er hola í gróinn hraunhól og þar ofan í er skúti. Sumir segja það þar sé Bjargarhellir, en sú saga fylgir hellinum að í hann hafi fólk úr Selvogi ætlað að flýja ef Tyrkirnir létu sjá sig að nýju. Hella átti að vera við opið, sem hægt var að hylja það með.

Strandarhæð

Strandarhæð – uppdráttur ÓSÁ.

Engin slík hella er á hólnum nú, en gróið gæti hafa yfir hana eða hún tekin í nálæga vörðu. Mold er inni í skútanum, en þrátt fyrir lítið op er innihaldið sæmilega rúmgott. Bjargarhellir hefur þó verið öllu álitlegri til dvalar. Þótt mold sé í botni hans nú er grunnt niður á slétt hraungólfið. Í honum hafa einnig verið vatnspollar, sem gætu hafa komið sér vel, auk þess sem opið er ekki auðfundið ókunnugum.
Suðvestan af hólnum eru tveir litlir skútar – Litli-Skolli og Stóri-Skolli.
Ljóst er að bæði Selvogsheiði og Strandarheiði hafa upp á fjölmarg forvitnilegt að bjóða þeim, sem það nenna að skoða.
Veður var ágætt – hliðarvindur og frískurlegur andblær. Gangan tók u.þ.b. 4 klst.

Selvogsheiði

Selvogsheiði – uppdráttur ÓSÁ.

Eimuból

Gengið var í fylgd Guðmundar Óskarssonar upp frá Hásteinum eftir að tóttirnar undir þeim höfðu verið skoðaðar sem og LM-merkið á landamerkjasteini er skipti löndum Bjarnastaða og Þorkelsgerðis.

Bjarnastaðasel

Í Bjarnastaðaseli.

Komið var í Bjarnastaðaból og skoðaðar tóttirnar þar sem og hlaðinn stekkur vestan við selið. Selið hefur verið nokkuð stórt. Haldið var til vesturs að Þorkelsgerðisseli, en þar er m.a. að finna tóttir fimm húsa og hlaðinn stekk í hraunhól norðan við selið. Þá var lagt í ´ann til norðvesturs um Selvogsheiði, upp í Eimuból þar sem selið var skoðað, eldri tóttir í grónu jarðfalli sem og Eimuhellir. Einn hluti hans hefur verið notaður sem fjárskjól og í öðrum hluta eru miklar hleðslur. Sá hluti hellisins gæti hafa verið notaður við fráfærur og einng sem stekkur. Skammt austan við Eimuból eru tóttir Vindássels. Norðan þess er hlaðinn stekkur.

Vörðufellsrétt

Vörðufellsrétt.

Gengið var til suðurs á Vörðufell þar sem hin mikla Vörðufellsrétt var skoðuð. Þá var litið á Smalavörðurnar og krossmarkið í steini sunnan undir stóru Vörðufellsvörðunni. Strikið var loks tekið niður á Strandarhæð og komið við í Strandarhelli. Á leiðinni bættist tvennt í hópinn. Hringlaga hleðsla er allt í kringum jarðfallið á Strandarhelli og er hellirinn þar ofan í. Hlaðið gerði er í kringum hól norðvestan við hellinn og einnig er hlaðið stórt hringlaga gerði vestan og sunnan við jarðfallið. Norðan þess eru tveir stórir skútar í hraunhól.

Strandarhellir

Strandarhellir.

Strandarhellir var skoðaður vel og vandlega. Fyrirhleðslur eru á tveimur stöðum inn í honum. Hægt er að fara yfir hleðslurnar og skríða áfram inn eftir rásunum. Hægri rásin virðist vera vænlegri, en vegna bleytu á gólfum var ekki farið þangað innfyrir nú. Þægilegra er að gera það þegar gólfið verður orðið frosið í vetur. Hægra megin í hellinum er hleðsla fyrir mjórri hraunrás. Innan við hleðsluna beygir hún til hægri og stækkar. Hægt er að fara inn eftir rásinni, en eftir um 10-15 metra þrengist hún alveg og lokast. Í suðvestanverðu jarðfallinu virðist hins vegar hægt að komast inn undir hraunið og eitthvað áfram. Skríða þarf þar inn, en hvað tekur við þar fyrir innan er ómögulegt að segja. Þetta þarf einnig að skoða nánar.

Gapi

Gapi.

Strandarhellir er í um 15 mín. gangi frá þjóðveginum svo auðvelt ætti að vera að kíkja í hann aftur við tækifæri og þá með viðhlítandi búnað.
Komið var við í Bjargarhelli og hann skoðaður. Fyrirhleðslur eru í honum innanverðum á tveimur stöðum.
Loks var gengið niður á þjóðveg, framhjá Árnavörðu.

Bjargarhellir

Í Bjargarhelli.

Ekki var komið við í Gaphelli að þessu sinni, en hann er u.þ.b. 300 metrum vestan við Bjargarhelli. Suðvestan við Bjargarhelli er hola í gróinn hraunhól og þar ofan í er skúti. Við opið er hraunhella. Sagan segir að í þennan skúta hafi Selvogsbúar ætlað að flyja ef Tyrkir létu sjá sig. Einnig eru tveir litlir skútar suðvestan af hólnum – Litli Skolli og Stóri Skolli.
Ljóst er að bæði Selvogsheiði og Strandarheiði hafa upp á fjölmarg forvitnilegt að bjóða þeim, sem það nenna að skoða.

Strandarhellir

Strandarhellir – uppdráttur ÓSÁ.