Í Bæjarblaðinu árið 1990 var fjallað um „Gífurlegan uppblástur á Reykjanesskaga“ með undirfyrirsögninni – „Uppblásturinn víðast hvar kominn niður á berar klappir„:

„Flest okkar hafa eflaust leitt hugann að því hvernig Ísland hafi litið úr þegar ekki sást til fjalla fyrir þéttvöxnum skógbreiðum, en þannig ku það hafa litið út í eina tíð. Þá er það spurning hvort Ísland hefði ekki átt að heita Grænland eða öfugt?
En hvað sem því líður, þá hefur þjóðarsálin rumskað til vitundar. Ísland skal verða grænt á nýjan leik, eftir þá gífurlegu landeyðingu sem átt hefur sér stað; landið nánast að fjúka út í veður og vind.
Björgunaraðgerðir eru hafnar svo um munar, og nú má ekki sofna á verðinum. Skógræktarátakið og uppgræðslan má ekki verða stundarfyrirbrigði eða tískubóla. Þetta er framtíðarverkefni þjóðarinnar.
Skógræktarfélag Íslands hefur staðið að Landgræðsluátakinu 1990 og undirtektir landsmanna hafa verið góðar. Sjálfboðaliðar skipta hundruðum, jafnvel þúsundum. Tekist hefur að hrífa marga með sem ekki hugsuðu út í þessi mál áður. Átakið nær til 76 svæða um landið og er takmarkið að setja niður 1,5 milljónir plantna. Hluti þess hefur verið gróðursettur hér á Suðurnesjum.
Í greinargerð Svæðisskipulags Suðurnesja 1987-2007 er m.a. að finna kafla um landgræðslu og skógrækt á svæðinu. Er hann birtur hér óbreyttur, til fróðleiks handa lesendum og áhugafólki um umhverfismál.

Almenn lýsing

Skipta má Reykjanesskaganum í þrjá aðalhluta eftir gróðurfari, og fer það saman við bergmyndun hans, þ.e. Móbergssvæðið, fjallaklasinn frá Grindavík austur fyrir Kleifarvatn er gróðurlaust og blásið land. Grágrýtissvæðið, þ.e. vesturhluti skagans og Miðnesheiði er að mestu hulið mójarðvegi, sem hefur verið að blása upp. Miðhluti og vestasti hluti Reykjanessins er hulið hrauni sem er yngra en frá síðustu ísöld. Það er að mestu mosavaxið með grasbollum og hefur ekki verið í mikilli hættu af öðru en ofbeit.
Víðar á Reykjanesi er uppblástur kominn niður á berar klappir, einkum á Hafnaheiði. Þar er jarðvegur ýmist mjög sandblendinn eða hreinn sandur.

Gróðureyðing og gróðurrýrnun sú sem víða blasir við á Suðurnesjum á sér alllanga sögu og margar orsakir. Jarðvegur er ákaflega rýr og er að mestu myndaður úr gosefnum, og er því fokgjarn. Veðrátta er umhleypingasöm og óhagstæð gróðri, og lítið er um að snjóalög hlífi gróðri á vetrum.
Ofbeit fjár hefur haft mikil áhrif til gróðureyðingar, einnig upprif á kjarri og lyngi til eldiviðar áður fyrr í miklum mæli. Þá hefur nú á seinni áratugum verið flutt mold í lóðir úr rofabörðum á svæðinu. Víða hafa orðið gróður- og jarðvegsspjöll af völdum aksturs utan vegar.
Á Miðnesheiði, sem nú er að mestu auðn, hefur verið töluverður jarðvegur fyrr á árum miðað við þykkt rofabarða sem eftir standa.
Þegar litið er á gróðurfar á Suðurnesjum í heild, má segja að það sé ekki í samræmi við gróðurskilyrði. Hins vegar fer það nú víðast hvar batnandi og beitarálag minnkandi.

Framkvæmdir við landgræðslu

Árið 1938 var sáð í sandinn við Stór-Sandvík og í sandana milli Sandgerðis og Hvalsness, og svæðin girt af í framhaldi af því. Uppblásturinn frá þessum svæðum var þá farinn að ógna nærliggjandi byggð, t.d. í Höfnum.
Skógræktarfélag Suðurnesja hefur stuðlað mjög að landgræðslumálum. Árið 1969 gerði það samþykkt um nauðsyn þess að lausaganga sauðfjár yrði bönnuð á skaganum, en einungis leyft að hafa fé í afgirtum hólfum.
Leitað var til sveitarfélaganna í þessum efnum og árið 1977 samþykktu þau öll slíka friðun á vestanverðum Reykjanesskaga. Á árunum 1977-78 var gerð landgræðslugirðing þvert yfir Reykjanes, frá Vogum að norðan, allt til Grindavíkur að sunnan. Þetta var samvinnuverkefni Landgræðslu ríkisins og sveitarfélaga á Suðurnesjum.

Allt land vestan þessarar girðingar er landgræðslusvæði, og er lausaganga búfjár bönnuð. Gæsla er kostuð af sveitarfélögum á Suðurnesjum og er höfð þar sem girðingin liggur að Keflavíkurvegi. Þetta er nú næststærsta samfellda landgræðslusvæði landsins.
Í athugun var að girða sunnan við Reykjanesbrautina frá áðurnefndri landgræðslugirðingu vörslugirðingu í höfuðborgarsvæðisins við Hafnarfjörð. Með þessu myndi landgræðslusvæðið stækka verulega, Vatnsleysuströnd yrði þá laus við ágang búfjár og slysahætta á Reykjanesbraut af völdum sauðfjár myndi hverfa. Hugmyndir hafa nú komið fram um að girða þvert yfir skagann á móts við Kleifarvatn og girða jafnframt af beitarhólf vestar á svæðinu. Þegar þetta er ritað hefur ekki verið tekin ákvörðun
um þetta.

Uppgræðsla

Landið innan landgræðslugirðingarinnar á Reykjanesi var víða algerlega uppblásið. Landgræðslustarfið hefur því að mestu miðast við að endurgræða slík svæði. Friðun ein sér dugði ekki. Landið var orðið svo rýrt, að áburðardreifing og sáning urðu einnig að koma til. Friðun hefur hins vegar bætt landið þar sem einhver gróður var fyrir.
Ýmis áhugamannafélög og fyrirtæki hafa sýnt gróðurverndarmálum mikinn áhuga. 1970 til 1979 dreifðu félög og félagasamtök og síðar flugvélar landgræðslunnar nærri 600 tonnum af áburði og fræi.
Sveitarfélögin leggja fram ákveðið fjármagn í samvinnu við Landgræðslu ríkisins til fræ- og áburðarkaupa. Einnig hafa Keflavíkurverktakar lagt fram verulegt fjármagn á undanförnum árum og Íslenskir aðalverktakar lögðu fram verulega fjárhæð árið 1988.

Frá 1975 hefur flugvél landgræðslunnar dreift svo til öllum áburði til uppgræðslu á Reykjanesi. Frá 1979 hefur verið dreift um 100 tonnum á ári. Þarna var starfað af nokkrum krafti og áhuga fyrstu árin, en úr því lognaðist starfið út af, þannig að í 20-25 ár hefur það legið niðri að mestu og skógræktarfélagið að heita má óvirkt. Í Grindavík er starfandi skógræktarfélag.
Áðurnefndir skógræktarreitir eru Háibjalli við Snorrastaðatjarnir í Vatnsleysustrandarhreppi, Sólbrekkur við Seltjörn í Njarðvík, Selskógur í Þorbirni við Grindavík og Álaborg í Miðneshreppi. Allir þessir reitir eru innan landgræðslugirðingarinnar.

Trjárækt í þéttbýli hefur nokkuð verið stunduð, einkum í Keflavík og Njarðvík en í minna mæli í hinum sveitarfélögunum. Í seinni tíð hefur fólk sinnt trjárækt á lóðum sínum og búast má við að árangur þess sjáist í auknum mæli á næstu árum. Ræktun lóða helst oft í hendur við ástand viðkomandi gatna, þannig má vænta enn verði skógrækt á flatlendi utan byggðar á svæðinu.
Hins vegar mælir Skógrækt ríkisins með því að skógrækt utan þéttbýlis verði fyrst og fremst við Háabjalla, Sólbrekku og í Selskógi.

Skógrækt er sennilega víðar möguleg, þ.e. austan Grindavíkurvegar. Sem dæmi um staði sem sennilega eru hentugir til skógræktar má nefna skjólsæla staði sunnan og vestan undir Fagradalsfjalli og í Fagradal. í Strandarheiði í skjóli af klettum, nálægt Kálffelli og á Höskuldarvöllum mætti hugsanlega hafa trjárækt. Örnefni vitna um að áður fyrr hafi verið skógur sums staðar á svæðinu, t.d. Skógfell og Kolgrafarholt i Strandarheiði. Til að byrja með er mælt með nokkrum stöðum við Fagradalsfjall. Á Keflavíkurflugvelli hefur einnig unnið mikið að landgræðslumálum á flugvallarsvæðinu.
Að mati Landgræðslu ríkisins væri æskilegt að árleg áburðardreifíng næstu árin innan landgræðslugirðingarinnar yrði um 130 tonn.

Skóg- og trjárækt

Árið 1950 var stofnað Skógræktarfélag Suðurnesja, sem hófst handa um skógrækt á örfáum stöðum á Suðurnesjum. Af starfi félagsins eru sýnilegir nokkrir skógræktar frekari áhuga almennings fyrir trjárækt á lóðum sínum með auknu slitlagi á götum og gangstéttum. Almenningsgarðar (skrúðgarðar) með trjárækt eru gengt Myllubakkaskóla í Keflavík og í Aragerði í Vogum.
Vegna ályktunar Alþingis frá 1985, um könnun á möguleikum á skógog trjárækt á Suðurnesjum, hefur Skógrækt ríkisins sent frá sér álitsgerð um skóg og trjárækt á svæðinu.
Helstu niðurstöður eru þær, að Skógrækt ríkisins mælir skógræktarsvæði með það í huga, að þau verði grænar vinjar á hinu hrjóstuga landi, sem þarna er. Markmiðið hlýtur að vera, að fólk geti notið þar útivistar i skjóli, sem tré ein geta gefið og þar sem samspil nokkurra trjátegunda gleður augað. Skipulagið á að felast m.a. í því að skapa slíka mynd, sterka andstæðu við nakið og hrjúft landslag. Vegir að þessum svæðum þurfa að vera vel færir öllum bifreiðum. Það má jafnvel hugsa sér möguleika á að tjalda þar, ef menn vilja leggja í kostnað við nauðsynlega aðstöðu til þess.“

Heimild:
-Bæjarblaðið, 24. tbl. 27.06.1990, Gífurlefur uppblástur á Reykjanesskaga – uppblásturinn víðast hvar kominn niður á berar klappir, bls. 10-11.