Laugarnes – búseta – Laugarnesstofa – Laugarnesspítali – hernám

Búseta
Búseta hófst í Laugarnesi skömmu eftir landnám. Samkvæmt Jarðabókinni frá 1703 voru þá í Laugarnesi fjórar hjáleigur og íbúar 28.

Búskapur var þá mestur hjá bóndanum í sjálfu Laugarnesi en í kotunum var hokurbúskapur.
Tvö hjáleigukotanna stóðu hvort við sína vörina, Norðurkotsvör og Suðurkotsvör. Norðurkot var áður kallað Sjávarhólar en Suðurkot, sem var nær Kirkjusandi, var kallað Naustakot. Bóndinn þar var formaður á báti Laugarnesbóndans.
Þriðja hjáleigan, Barnhóll, stóð við samnefndan hól. Fjórða hjáleigan var á hlaðinu hjá Laugarnesbænum.
Laugarnesstofa var byggð árið 1825 sem embættisbústaður biskups. Þá var hjáleigubúskapur í Laugarnesi lagður af. Meðan stofan var heimili biskups bjuggu um 20 manns þar.

Eftir að biskup flutti frá Laugarnesi 1856 var Laugarnesjörðin seld félaginu ,,Sameigendur Lauganess“ en það réði til sín ábúanda sem sá um að reka jörðina, leigja hagagöngu og selja hey til skepnueigenda í Reykjavík auk þess að selja mó úr Laugamýri og Kirkjumýri. Jörðin varð síðan eign Reykjavíkurbæjar 1885.
Rekstur jarðarinnar var með svipuðu móti og áður, en þá bjuggu á jörðinni Jón Þórðarson og kona hans Þorbjörg Gunnlaugsdóttir. Hann stundaði miklar jarðarbætur, slétti tún og hlóð upp mikla túngarða. Auk þess byggði hann nýtt íbúðarhús.
Síðustu ábúendur Laugarnes jarðarinnar voru hjónin Þorgrímur Jónsson og Ingibjörg Kristjánsdóttir sem fluttu að Lauganesi 1915 með stóran barnahóp. Þau sáu um rekstur á jörðinni og leigu á hagabeit fyrir bæjabúa.
Með tímanum færðist borgarbyggðin smám saman austur á bóginn og Laugarnesjörðin var tekin undir íbúðabyggð.
Eftir að Laugarneskampi var breytt í íbúðabyggð bjuggu þar mest um 300 manns á árunum 1952-1957.
Síðast bjó í gamla bænum fjölskylda Sigurðar Ólafssonar söngvara og hestamanns.
Laugarnesbærinn var rifinn 1987.

Laugarnesstofa

Hannes biskup Finnsson erfði Laugarnesjörðina árið 1787 eftir fjarskylda frænku sína, Elínu Hákonardóttur. Valgerður Jónsdóttur, ekkja Hannesar biskups, giftist síðar Steingrími Jónssyni sem seinna varð biskup.
Þegar Steingrímur biskup Jónsson fór í vígsluför til Kaupmannahafnar árið 1824 mun hann hafa fengið því framgengt að konungur veitti álitlegri fjárhæð til að reisa embættisbústað handa biskupi á eignarjörð hans í Laugarnesi.
Árið 1825 hófst bygging hússins á norðvestanverðu nesinu. Verkinu stjórnaði Friedrich August Malzow sem hafði fáum árum áður stjórnað byggingu Bessastaðakirkju. Húsið, var steinhús, um 180m² að grunnfleti, eitt fárra steinhúsa sem þá höfðu verið reist á Íslandi.

Bygging hússins gekk illa vegna fjárskorts en Steingrímur flutti þó inn í það með skrifstofu sína haustið 1826. Var það þá glugga- og hurðalaust með öllu. Húsið var alla tíð lekt og lélegt.
Steingrímur biskup bjó í Laugarnesstofu til æviloka 1845.
Laugarnesstofa var mikið menningarsetur í tíð Steingríms en þar var geymt mesta safn íslenskra handrita sem þá var til í landinu.
Eftirmaður Steingríms var Helgi Thordersen biskup. Honum fundust húsakynni í Laugarnesi óviðunandi og vegurinn langur og ógreiðfær til Reykjavíkur þar sem hann sinnti embættisstörfum. Árið 1856 lauk sögu biskupsseturs í Laugarnesi, þegar Helgi biskup flutti í nýtt hús embættisins að Lækjagötu 4.
Eftir að biskup yfirgaf Laugarnes stóð stofan að mestu auð, að því undaskildu að hún var leigð út til breskra veiðimanna og til Sigfúsar Eymundssonar sem hélt þar nokkrar veislur.
með frönskum sjómönnum til Íslands árið 1871. Til að koma í veg fyrir útbreiðslu sjúkdómsins var Laugarnesstofa gerð að
bólusóttarsjúkrahúsi.
Tveir af frönsku sjómönnunum létust og voru jarðsettir í gamla kirkjugarðinum í Laugarnesi síðastir manna. Ekki er vitað hvar stofan stóð nákvæmlega en hún var rifin 1898 þegar Oddfellowreglan reisti  þar spítala ætlaðan holdsveikum.

Laugarnesspítali
Árið 1893 lagði Schierbeck landlæknir fram frumvarp fyrir alþingi um byggingu spítala fyrir holdsveika en holdsveiki var þá útbreiddur sjúkdómur á Íslandi.
Frumvarpið náði ekki fram að ganga en varð þess valdandi að landsstjórnin ákvað að senda danskan lækni, Edvard Ehlers til að ferðast um landið og skoða sjúklinga. Edvard Ehlers, sem var félagi í dönsku Oddfellowreglunni, vakti athygli reglubræðra sinna á þörf fyrir sérstakan holdsveikraspítala. Fór svo að hann safnaði fé og lét reisa spítala í Laugarnesi árið 1898. Þetta var stór bygging úr timbri, á tveimur hæðum, um 2000m².

Spítalinn var starfræktur í Laugarnesi fram til ársins 1940 er hann var fluttur í Kópavog. Sama ár lagði breski herinn bygginguna undir sig og síðar sá bandaríski.
Húsið brann til kaldra kola 7. apríl 1943.

Hernámið
Breski herinn gekk á landi í Reykjavík þann 10. maí 1940. Hann lagði undir sig ýmsar byggingar fyrir starfsemi sína auk þess sem reistar voru tjaldbúðir víðsvegar um bæinn.
Síðar voru reistir hermannaskálar eða svokallaðir braggar á vegum hernámsliðsins. Í Reykjavík risu um 80 braggahverfi sem hýstu um 12.000 hermenn. Eitt þeirra var hér vestast á Laugarnesi, Laugarneskampur.

Árið 1941 tók síðan bandaríska seturliðið við Laugarneskampi sem hýsti þá aðallega sjúkradeildir hersins auk skála hjúkrunarkvenna, yfirmanna og annarra hermanna. Kampurinn samanstóð af 100 bröggum og öðrum byggingum.
Þegar umsvif bandaríska hersins drógust saman um 1945, var kampurinn nýttur sem íbúðarhúsnæði fyrir Íslendinga. Á árunum 1951-1957 voru íbúar flestir í kampinum eða um 300 manns.
Þessi byggð setti um tíma mikinn svip á Laugarnesið en er nú horfin með öllu. Í einum bragganna bjó Sigurjón Ólafsson myndhöggvari með fjölskyldu sinni. Þar var byggt listasafn sem ber nafn hans.