Hópsnesviti / Þórkötlustaðanesviti

Sum nöfn verða til af engu. Þannig hefur t.a.m. Siglingamálastofnun Íslands nefnt vitann á Þórkötlustaðanesi Hópsnesvita. Aðrir hafa apað vitleysuna eftir – og jafnvel nefnt hann Hópsvita.
Í fyrsta lagi er vitinn ekki á Hópsnesi. Hann er á Þórkötlustaðanesi. Mörkin eru u.þ.b. 60 metrum vestan við vitann. Hópsnes hefur í örnefnalýsingum verið nefnt vesturmörk Þórkötlustaðaness og þó oftar nesið ofan við Síkin, þ.e. vestan við ósinn inn í Hópið. Þar utan við er Hópsvörin og Hópslátur sunnar.
Í öðru lagi var vitinn aldrei nefndur annað en Þórkötlustaðaviti, Þórkötlustaðanesviti eða einfaldlega Nesviti, þ.e. stytting úr Þórkötlustaðanesviti. Þegar vegur var lagður út í Nesið frá Þórkötlustöðum árið 1928 var jafnframt lagður hestvagnavegur út að vitastæðinu, en vitinn er byggður það sama ár. Jóhann, vitavörður, bjó t.a.m. á Þórkötlustaðanesi, nánar tiltekið í Þórshamri, um skeið.
Á vefsíðu leiðsögumanna Reykjaness segir um Hópsnesvita: „Vitinn var byggður árið 1928 úr steinsteypu. Benedikt Jónasson verkfræðingur hannaði vitann. Ljóshæð vitans yfir sjávarmáli er 16 metrar en vitahæðin sjálf er 8,7 metrar. Hópsnesviti var rafvæddur árið 1961 og ljósavél höfð til vara.“ Hér er líka rangt farið með heitið á vitanum. Líklega er rangnefnan komin frá Siglingastofnun. Annars staðar hefur þessi rangnefna ekki verið notuð að neinu marki.
Að nefna Þórkötlustaðanesvita Hópsvita er álíka vitlaust og að nefna Reykjanesvita Hafnavita, eða Nesvita í Selvogi Þorlákshafnarvita eða Strandarvita.
Vonandi dugar ábending þessi til þess að leiðrétta „villutrú“ nafnvitundarinnar á Nesinu.
Skýr mörk Hópsness og Þórkötlustaðaness voru ábúendum mikið mál. Markasteinn var í fjöruborðinu vestan við Nesvitann, ofan við Markalón. Þaðan lá markalínan upp í Stóra-Skógfell. Hóp átti þannig sneiðing millum Þórkötlustaðalands og Járngerðarstaðalands. Hópsselið var á efstu mörkum þess, undir Selhálsi austan við Baðsvelli. Mótar enn fyrir tóftum þess. Nýtingin á Nesinu fyrrum var líka alveg skýr, sem glögglega má sjá á þurrkgörðunum – í Hópslandi annars vegar og í Þórkötlustaðahverfi hins vegar. Þá þurftu bændur að geta gengið að rekanum án þess að deilur kynnu að skapast því einungis eitt viðarkefli gat skipt sköpum þegar á reyndi. Á það hefur reynt allt til þessa dags.

Til fróðleiks má nefna úrskurð vegna stjórnsýslukæru um örnefni í Skútustaðahreppi frá því í desember 1999. Í úrskurði menntamálaráðu-neytisins mánudaginn 20. desember, segir m.a.: „Eins og að framan greinir gera lögin um bæjanöfn o.fl. ráð fyrir því að örnefnanefnd úrskurði um hvaða örnefni verða sett á landabréf sem gefin eru út á vegum íslenska ríkisins, þ.e. Landmælinga Íslands, sé ágreiningur eða álitamál um það efni. Stjórnvöldum er ekki ætlað lögum samkvæmt að úrskurða að öðru leyti um réttmæti málvenju um tiltekinn stað eða örnefni hér á landi, sbr. þó 2. mgr. 2. gr. laga um bæjanöfn o.fl. Hvorki er að finna í lagatextanum í lögum um bæjanöfn o.fl. né í lögskýringargögnum þeirra laga, að einungis skuli setja eitt örnefni á landabréf sem gefin eru út á vegum Landmælinga. Slíka reglu er heldur ekki að finna í lögum nr. 95/1997 um landmælingar og kortagerð. Ýmis dæmi má finna um fleiri en eitt örnefni á kortum Landmælinga yfir sama stað, kennileiti eða náttúrufyrirbæri. Þannig er Grímmannsfell vestast á Mosfellsheiði jafnframt nefnt Grímarsfell á korti Landmælinga og annað dæmi má nefna um Hópsnes við Grindavík sem einnig er nefnt Þórkötlustaðanes á korti Landmælinga.“
Stundum virðist þurfa mikið til að leiðrétta einstakar rangfærslur, sem þegar hafa komið fram, t.a.m. á landakortum.

Heimildir m.a.:
-http://skip1.sigling.is/sjolag2.asp?PageID=771
-http://64.233.183.104/search?q=cache:GUKZUHJQtXEJ:menntamalaraduneyti.is/afgreidsla/stjornsysluurskurdir/nr/301