Færslur

Kalka

Á Háaleiti var varða sem er fyrst getið um í gömlu landamerkjabréfi frá 1270 en þar segir: „En lyngrifamörk skilur gata sú, er liggur fyrir innan Torfmýrar og upp á Háfaleiti til vörðu þeirrar, er stendur á leitinu þar, sem hæst er milli Kirkjuvogs, Njarðvíkur og Djúpavogs. En rekamörk millum Djúpavogs, Starness og Hvalsness skilur gróf sú, er verður fyrir innan klettana til hægri handar, er riðið er frá Kirkjuvogi.“

Kalka

Kalka.

Í örnefnaskrá frá Keflavík segir um vörðuna á Háaleiti: „Það voru til ýmis örnefni hérna í heiðinni, nálægt þar sem Flugturninn er, þar var kallað Háaleiti og Ameríkanarnir þýddu þetta á sitt tungumál og kölluðu það High Lady, en þar var varða í gamla daga, sem kölluð var Kalka, hún var hvít á litinn. Hennar er getið í þjóðsögum, því þar voru peningar grafnir, m.a., og þar sáu menn loga og loga, þar sem peningarnir voru. Þegar að var komið, þá var allt slokknað.“ Tvær frásagnir eru að minnsta kosti til um fjársjóð og draug á Háaleiti og hefur önnur þeirra verið birt í Rauðskinnu en hin í Lesbók Morgunblaðsins.

Í blaðinu Faxa segir eftirfarandi um vörðuna Kölku: „Þetta hérað [Keflavíkurflugvöllur] nær yfir 9200 ha. — sem var áður algjörlega óræktað heiðarland — sem ríkið tók með lögnámi af landi 5 hreppa: Hafnahreppi, Miðneshreppi, Gerðahreppi, Njarðvíkurhreppi og Keflavík, — og úr landi ca. 30 jarða. Endamörk þessara hreppa námu við Háaleyti og Kölku og hafi nokkrar landamæraerjur verið á þessum háheiðum — 167 fet hæst yfir sjávarmál — þá eru þær nú úr sögunni að eilífu, þar eð enginn veit nú hyrningarsteina þessa lengur.“

Keflavíkurflugvöllur

Keflavíkurflugvöllur – flugturninn er þar sem Kalka var.

Í umfjöllun Hallgríms Th. Björnssonar í Faxa 1950 er að finna styttri umfjöllun og Kölkuvísur eftir Ágúst L. Pétursson. Þar segir: „Kalka er heiti á landamerkjavörðu sem stóð uppi á Háaleiti, þar nú er Keflavíkurflugvöllur og braggahverfi honum tilheyrandi. Einnig er þess getið til, að hún hafi verið notuð sem innsiglingarmerki á dögum Selstöðukaupmanna í Suðurnesjum. Varðan er sögð verið hvít kölkuð, svo að hún sæist langt að, og hefir hún dregið nafn þar af. Var þessi ævagamla varða við líði, þar til nú á stríðsárunum, að setuliðið jafnaði hana við jörðu. Rekur varðan raunir sínar í eintali því, sem hér fer á eftir. Kölkuvísur eru 15 erindi en hér á eftir eru aðeins birtur hluti þeirra.

Úr Kölkuvísum:
Eitt sinn var ég ung og fríð,
átti farfan hvíta.
Ýmsir þráðu alla tíð
upp til mín að líta.
Oft mér sendi sólin fríð,
signuð ástarskeyti.
Óðal mitt var alla tíð
upp á Háaleiti.
[…]
Villtum mönnum vegum á
vildi ég forða grandi.
Björgun veitti brögnum þá,
bæði á sjó og landi.
[…]
Stórveldis kom hingað her,
hertur fítons anda.
Ólmir vildu meina mér
á minni jörð að standa.

Hermenn þustu hingað, en
helgri ró ei skeyttu.
Óli Thórs og Bjarni Ben
björg mér enga veittu.

Hersins vakti harða geð
hrygð, en enga kæti,
sínum vítisvélum með
veltu mér úr sæti.

Byggð var reist við bústað minn,
bæði daga og nætur.
Missa þarna meydóm sinn
margar landsins dætur. […]

Varða þessi, sem nú er horfin, hefur verið landamerki jarða allt frá miðöldum, hreppamörk síðar meir, innsiglisvarða og áberandi kennileiti á háheiðinni á Háaleiti.

Heimildir:
-Brynjúlfur Jónsson, Rannsókn í Gullbringusýslu og Árnessýslu. Árbók Hins íslenzka fornleifafélags, 18. árg. 1903, bls. 41.
-Örnefnaskrá Keflavík. Viðtal um Keflavík 1.
-Lesbók Morgunblaðsins, 12. júní 1949, bls. 290, og Jón Thorarensen, Rauðskinna, bls. 42-46.
-Jón Tómasson. „Keflavíkurflugvöllur og Keflavík“, Faxi, 12. árg. 1952, 5. tbl, bls. 70.
-Hallgrímur Th. Björnsson, Faxi, 10. árg. 1950, 1. tbl. bls. 8.
-Faxi, 10. árg. 1950, 1. tbl., bls. 8.

Kalka

Njarðvík – Kalka efst. Teikning Áka Grenz.

Keflavíkurflugvöllur

Eftirfarandi umfjöllun var um vörðuna Kölku í dálknum “Víkverji skrifar” í Morgunblaðinu árið 1949. Kalka var fyrrum áberandi kennileiti á Háaleiti, gíg, norðvestan Njarðvíkna.
“Ýms gömul og hálf gleymd örnefni hafa komið í ljós í sambandi við tillögurnar um nafnið á  KalkaKeflavíkurflugvelli og þótt ekki fáist nafn á flugstöðina, þrátt fyrir alla fyrirhöfnina, sem þessar nafnatillögur hafa kostað, þá hefir það þó áunnist, að grafa upp þessi gömlu nöfn.
Góður og gegn Suðurnesjamaður, Magnús Þórarinsson í Nýlendu í Miðneshreppi, segir í brejfi frá vörðu, sem stóð eini sinni þar sem nú er Keflavíkurflugvöllur og kalka var nefnd. Glöggir menn á íslenskt mál vita ekki af hverju nafn þetta er dregið, en sumir geta sjer til, að það sje komið af kalki og tekur Magnús, að vel geti verið að þarna hafi verið kalkvinnsla til forna, þótt nú sje gleymt.
KeflavíkurflugvöllurBrjef Magnúsar í Nýlendu er á þessa leið: “Kæri Víkverji! Nafnið Keflavíkurflugvöllur er orðin hefð í málinu enda, enda þótt flugvöllurinn sje aðallega á Háaleiti og Mosunum í Miðnesheiði, en teygi anga sína niður fyrir Njarðavíkur-Ása og lítið eitt suður í Hafnaheiði.
Á Háaleiti stóð varða, gild en ekki há, mosavaxin af elli. Hún var nefnd Kalka. Á hverjum einasta fjallskilaseðli sem borinn var bæ frá bæ á Miðnesi frá 1885-1905 (og eflaust fyrir og eftir þann tíma) stóðu þessi orð: “….og mætið allir við Kölku á Háaleiti kl. 9 f.h. og skiftið ykkur eftir því, sem fjallkóngur mælir fyrir” o.s.frv. Kalka var því merkileg að þessu leyti, og kann að hafa verið það að fleiru leyti þó mjer sje það ekki kunnugt. Nú er Kalka horfin slík er hún var, en upp er risið á Háaleiti nýtt, glæsilegt hótel, sem vantar nafn. Auðvitað heitir hótelið “Kalka” og ekkert annað. Það er gömul íslenska, stutt og laggóð. – Magnús Þórarinsson.”

Njarðvík

Það má telja víst, að flugstöðin í Keflavík verið kölluð blátt áfram Keflavík, eða Ísland og af þessum tveimur nöfnum er það síðara betra. En þrátt fyrir það verða birt hjer nokkur nöfn, sem stungið hefur verið upp á síðustu dagana: “Gimli”, “Atlantic”, Leiti, Einbúi, Björg, Eldey, Thule, Fálkinn, Fortuna, Eldorado, Gammur, Gandur, Svanasetur, Svanavellir, Alda, Bára, Skýjaborg.

Er þá nóg komið. Á morgun verður flugstöðin vígð.”
Nokkrum dögum síðar birtist eftirfarandi í sama dálki;

 Kalka.

Kalka.

“Nokkrar umræður hafa orðið um vörðuna Kölku á Háaleiti, þar sem nú er Keflavíkurflugvöllur.
Nú hefir aldraður maður, Eríkur Torfason, bent á skýringu um uppruna nafnsins á vörðunni, sem er mjög sennilegt. Eiríkur hefir það eftir Magnúsi Bergmann, sem bjó í Leiru, greindur maður og skýr, að Kalka sje þannig til kominn, að endur fyrir löngu hafi kaupmenn í Keflavík látið reisa vörðuna og kalkað hana. En vörðuna hafi þeir notað til þess, að gá að ferðum kaupskipa á vorin. Hafi þeir riðið, eða gengið að vörðunni er skipa var von, með sjónauka sína, því þarna sjáist vel út á sjóinn í björtu veðri.
Kemur þessi skýring heim við það, sem Magnús Þórarinsson sagði frá, að hvítt hafi verið við vörðuna, en það stafar af því, að hún hefir á sínum tíma verið kölkuð til þess, að hún sæist betur. Og af því stafi nafnið.”

Heimild:
-Morgunblaðið 8. apríl 1949.
-Morgunblaðið 21. apríl 1949.

Keflavíkurflugvöllur

Keflavíkurflugvöllur – flugturninn er þar sem Kalka var.

Háaleiti

Keflavíkurflugvöllur
Eftirfarandi [hluti úr] grein er framsaga Jóns Tómassonar, flutt á Faxafundi s.l. vetur. Þó að einhverjar tölulegar breytingar hafi átt Haaleiti-231sér stað síðan, taldi blaðstjórn Faxa rétt að birta framsöguna, þar sem hún flytur ýmsan fróðleik, sem lesendur blaðsins kunna að hafa ánægju af að kynnast.
“Þetta hérað [Keflavíkurflugvöllur] nær yfir 9200 ha. — sem var áður algjörlega óræktað heiðarland — sem ríkið tók með lögnámi af landi 5 hreppa: Hafnahreppi, Miðneshreppi, Gerðahreppi, Njarðvíkurhreppi og Keflavík, — og úr landi ca. 30 jarða. Endamörk þessara hreppa námu við Háaleyti og Kölku og hafi nokkrar landamæraerjur verið á þessum háheiðum — 167 fet hæst yfir sjávarmál — þá eru þær nú úr sögunni að eilífu, þar eð enginn veit nú hyrningarsteina þessa lengur.”

Heimild:
-Faxi, 12. árg. 1952, 5. tbl, bls. 70

Kölkuvísur
Kalka-231“Kalka er heiti á landamerkjavörðu sem stóð uppi á Háaleiti, þar nú er Keflavíkurflugvöllur og braggahverfi honum tilheyrandi. Einnig er þess getið til, að hún hafi verið notuð sem innsiglingarmerki á dögum Selstöðukaupmanna í Suðurnesjum. Varðan er sögð verið hvít kölkuð, svo að hún sæist langt að, og hefir hún dregið nafn þar af. Var þessi ævagamla varða við líði, þar til nú á stríðsárunum, að setuliðið jafnaði hana við jörðu. Rekur varðan raunir sínar í eintali því, sem hér fer á eftir.
-H. Th. B.

Eitt sinn var ég ung og fríð,
átti farfan hvíta.
ýmsir þráðu alla tíð
upp til mín að líta.

Oft mér sendi sólin fríð,
signuð ástarskeyti.
Óðal mitt var alla tíð
upp á Háaleiti.

Þar í sæti sat ég ein,
Suðurnesjadrottning.
Margan prúðan sá ég svein
sýna Kölku lotning.

Fá með sína frelsisþrá
fýsti á heiða engin.
Munaraugum mændi ég á
margan smaladrenginn.

Bjuggu menn á brekaströnd,
bezt voru þeirra kynni.
Undra margra lágu lönd
að landhelginni minni.

Viltum mönnum vegum á
vildi ég forða grandi.
Björgun veitti brögnum þá,
bæði á sjó og landi.

Úr mínu sæmdarsæti var
sjónarhringur fagur.
Allt var mér til ununar:
árin, nótt og dagur.

Fjallahringur fagurblár,
fremstur þó og vökull,
yzt á nesi, heiður, hár,
herra Snæfellsjökull.

Kringum Faxaflóann minn,
fjallahæstur var hann.
Geilsabjört hans kalda kinn,
konungsskrúðann bar hann.

Stórveldis kom hingað her,
hertur fítons anda.
Ólmir vildu meina mér
á minni jörð að standa.

Hermenn þustu hingað, en
helgri ró ei skeyttu.
Óli Thórs og Bjarni Ben
björg mér enga veittu.

Hersins vakti harða geð
hrygð, en enga kæti,
sínum vítisvélum með
veltu mér úr sæti.

Byggð var reist við bústað minn,
bæði daga og nætur.
Missa þarna meydóm sinn
margar landsins dætur.

Ljót var þessi bragga byggð,
bylt er jörð og rifin.
Friðarvina viðurstyggð,
válakrafti drifin.

—–
Ég er fallin foldar til,
flæmd úr tilverunni.
Eftir munu skuldaskil
og skark á mínum grunni.”

Ágúst L. Pétursson.

Heimild:
-Faxi, 10. árg. 1950, 1. tbl, bls. 8.

Grindavík

Sjómerki, innsiglingarvörður, sundmerki og sundvörður þóttu ómissandi leiðarmerki sjófarenda fyrr á öldum, langt fram eftir 20. öldinni. Þau voru bæði nýtanlegar til leiðsagnar við landtöku, en ekki síður sem aflamið. Þótt flestir bátar séu nú útbúnir nútíma stafrænum tækjabúnaði má víða á ströndum Reykjanesskagans enn í dag sjá minjar leiðarmerkjanna, sem í fyrstu voru hlaðnar vörður, sumar með brennum á, og síðar með spjöldum og ljósmerkjum. Hér verða tekin nokkur dæmi.

Í Þjóðólfi árið 1889 er fjallað um “Leiðir og lendingar”:Auglýsing
“Hjer með skora jeg á bjargráðanefndir þær, sem nú eru í suður- og vesturamtinu, að senda mjer áreiðanlega og nákvæma lýsing á þeim leiðum og þeim þrautalendingum, sem almenningi þurfa að vera kunnar.
Öll undirmið þurfa að vera sundmerki; súlur eða vörður með trje í, því hæðir, bakkar, garðshorn, bæjarþil og strompar, hólar, hjallar og þvíumlíkt, er ónógt og óljóst flestum, nema heimamönnum.
Ef nokkuð er að athuga við sundalýsingar o.s.frv. í Árnessýslu þarf jeg að að fá athugasemdir um það.
Brjef þessu viðvíkjandi og öðrum bjargráðamálum, óska jeg send mjer á „Geysir” í Reykjavík fyrir 5. janúar 1890. – P.t. Geysir, 25. nóv. 1889.
0.V. Gíslason.”

Í Ægi árið 1919 er fjallað um “Sjómerki“:

Bessastaðanes

Bessastaðanes – sjómerki.

“Eitt af mjög mörgu, er þarf athugunar við, eru sjómerkin hér.
Sjómerkin eru tvennskonar. Á landi: vörður, að einhverju leyti auðkendar, eða sundmerki, sem bera saman, notuð í þröngum siglingaleiðum. Á sjó: baujur með stöng á, með kústi einum eða fleirum. —
Í öðrum löndum eru settar reglur um hvernig sjómerki skuli vera, þannig, að sjófarandi veit um leið og hann sér merki, hvernig hann á að sigla eftir þeim. Ekki eru þessar reglur alþjóðlegar, heldur hefir hvert land oft reglur fyrir sig. Til frekari skýringar þessu, gætum við hugsað okkur reglur, sem væru settar við innsiglingar á hafnir. Bauja með uppbendandi kústi væri höfð stjórnborða. Bauja með tveimur uppstandandi kústum á bakborða. Vörður með rauðri rönd á stjórnborða, með tveimur á bakborða.
Sundmerkin væru lík og gömlu sundmerkin voru, vörður með stöng upp úr, sem á væri þríhyrningar rauðmálaðir og eitt hornið vísar upp, hin til hliðar, o.s.frv. Hér er öllu þessu grautað saman.”

Í Faxa árið 1951 er grein; “Saga slysavarnardeildarinnar “Þorbjörn” í Grindavík“. Þar er m.a. fjallað um sundmerki:

Eiríkur Tómasson

Eiríkur Tómasson.

“Á síðasta missiri má segja, að Grindvíkingar hafi getað haldið tvíheilagt afmæli í Slysavarnasögu byggðarlagsins. Fyrst 2. nóvember s. 1., en þá átti Slysavarnardeildin „Þorbjörn” tuttugu ára afmæli og svo 24. marz, er tuttugu ár voru liðin frá fyrstu björgun deildarinnar, sem var jafnframt fyrsta björgun með fluglínutækjum hér á landi.
Strax á framhaldsstofnfundinum, sem haldinn var 18. janúar, var hafin barátta fyrir raunhæfum aðgerðum. Úr fundargerð þess fundar er eftirfarandi tekið: „Eiríkur Tómasson talaði um hversu nauðsynlegt það væri að öll sundmerki væru höfð skír og glögg, áleit hann að sundmerkin, sérstaklega hér í hverfi (Járngerðarstaðarhverfi) og Þorkötlustöðum þyrftu töluverðar umbætur, einnig talaði hann um að brimmerkin hér þyrftu að vera gleggri. Einar G. Einarsson, kaupmaður, tók í sama streng og lofaði hann því að gefa kr. 50,00 fyrir efni, ef með þyrfti til að endurbæta með sundmerkin í hverju hverfi, gegn því að menn ynnu verkið endurgjaldslaust. Til að koma þessu verki í framkvæmd kaus fundurinn þessa: Formann Eirík Tómasson, Guðmund Erlendsson, Guðmann Jónsson, Benedikt Benónýsson og Guðstein Einarsson, Dalbæ. Einnig kom fram svo hljóðandi tillaga: „Fundurinn krefst þess að öllum formönnum í Grindavík sé skylt að þekkja öll sundmerki “hér í sveitinni og allar varúðarreglur þar að lútandi“.
Þessar fyrstu ráðstafanir voru f.o.f. gerðar til að auka öryggi þeirra manna, sem daglega þurftu að fara eftir krókóttum leiðum brimsundanna. En í sumum þeirra höfðu tugir manna látið lífið á liðnum öldum. Svo vel hefur tekizt til, að enginn maður hefur farizt á grindvísku sundunum síðan að félagið var stofnað.”

Í Morgunblaðinu árið 1983 er m.a. fjallað um “Vörður“:

Heiðarvarða

Grindavík – Heiðarvarðan ofan Hóps.

“Þótt víðast væri látið nægja að miða af sjó við ýmsa staði í landslaginu, eins og áður er vikið að, urðu margir til að gera sér kennileiti í því skyni og þá einkum vörður. Verður hér getið nokkurra. Varða ein í Þorlákshöfn var beint upp af skerinu Kúlu, vestan við uppsátrin og í hana miðað.

Grindavík

Grindavík – Heiðarvarðan (Stamphólshraunsvarða).

Þegar sundið í Herdísarvík var tekið, átti Sundvörðu eystri, sem var ofangarðs í norður frá Gerðishúsinu, að bera í Sundhamar, sem er austast í Herdísarvíkurfjalli.
Í Grindavík hlóðu sjómenn margar vörður til að miða í. Nokkuð langt uppi í heiði var Sigguvarða. Hana var miðað af 26 stöðum, eða öllum grunnmiðunum. —

Grindavík

Grindavík – efri Hópsvarðan (innsiglingarvarða).

Stamphólavarða var uppi á hraunbrúninni og framan á henni eins konar tréþil, svo hún yrði gleggri sem mið. — Niðri á sjávarkampinum var Svíravarða og Fiskivörður á Staðarbergi. Einnig var miðið: Látravarða um Sílfell eða um Þorkötlustaðanes. Vörðurnar voru þrjár á háum hól — Strýtuhól.
Miðavarða var í heiðinni upp af Höfnum.
Kolbeinsstaðavarða var rétt fyrir ofan túngarðinn á samnefndum bæ á Miðnesi — og var gamalt sund- og fiskimið.
Í Faxaflóa var miðið Ásvörðuslóð, en þá átti Valahnúka að bera um Austari- og Vestari-Ásvörðu á Ásfjalli fyrir ofan Hafnarfjörð. Önnur varðan stendur enn.”

Í Lesbók Morgunblaðsins árið 1948 fjallar Ólafur Þorvaldsson um “Ásvörðu“:
Ásvarða
“Skammt suður frá Hafnarfirði er hæð nokkur eða fell, sem Ásfjall heitir. Fjall þetta má að vísu telja til hinna smærri fjalla, þó tekur það yfir nærliggjandi holt og hæðir þar í grend.
Þó fjall þetta láti litið yfir sjer, hefur það þó nokkra þýðingu, og var oftar umtalað en allar aðrar hæðir um þessar slóðir.
Börn og fullorðnir töluðu um Ásfjall sem mesta berjaland í grennd Hafnarfjarðar, á sumrum, en sjómenn kringum sunnan verðan Faxaflóa, sem mið meira og minna allt árið. Á norðurhæð fjallsins var ævaforn grjótvarða. Fram undir síðustu aldamót var hún ekki hærri en 4—5 álnir.

Ásvarða

Útsýni af Ásfjalli – Ásvarða 2020.

Saga Ásvörðu, eins og umrædd varða var allt af kölluð, er aldagömul saga, sennilega jafngömul sögu áraskipanna við Faxaflóa, eftir að skipin stækkuðu svo að mönnum óx svo fiskur um hrygg, að þeir gátu gert skip sín svo úr vör, að viðlit var að fara á þeim til hinna djúpu fiskimiða. Þegar nú annað tveggja fisk þraut á grunnmiðum, eða hann kom ekki á þau þetta eða hitt árið og sjómenn fóru að leita út á djúpið, hafa þeir komist fljótt að því, að ekki var sama hvar eftir fiski var leitað. —
Ólafur Þorvaldsson
Þegar svo kom þar sem nægur fiskur var undir, var áríðandi að tína ekki þeim bletti aftur. Fóru menn þá að miða staðinn, og var það gert með því að horfa til lands, taka einskonar lengdar- og breiddar-mæling, gert að eins með athugulum augum, því að annað sem til má nota var þá ekki fyrir hendi. Voru þá venjuleg fjöll og önnur kennileiti á landi notuð sem mið. Alltaf urðu miðin að vera fjögur, tvö og tvö, sem báru saman í hvorri átt, samsvarandi lengdar og breiddar línunni.
Venjulega voru há fjöll eða hlutar þeirra, sem hátt báru, höfð að yfirmiði, en aftur önnur, sem oft voru nær sjó og lægra, lágu, að undirmiði. Kölluðu svo menn þessa stáði, sem þannig var búið að miða sig niður á, á sjónum, mið eða slóðir. Þannig varð Ásvörðuslóð til, mjog fisksælt mið á Suður-Sviði í Faxaflóa. Var Ásvarða undirmið en Valahnjúkur venjulega yfirmið. Á þetta fisksæla mið hafa margar kynslóðir sótt, og fært þaðan þjóðarbúinu mikla björg.
Þessi góðu, gömlu fiskimið urðu því vinsæl, og umræður um þau oft fljettaðar inn í samtöl fólks þess er við sjóinn bjó. Nú mun tími gömlu fiskimiðanna að mestu liðinn, því ekki mun standa eins glöggt nú, hvar línu eða botnvörpu sje í sjóinn kastað frá borði, samanborið við það, þegar að eins um handfæri var að ræða á opnum skipum.”

Í Faxa árið 1950 er fjallað um innsiglingarmerkið “Kölku” á Háleiti ofan við Njarðvík:

Kalka

Njarðvík – Kalka efst. Teikning Áka Grenz.

“Kalka er heiti á landamerkjavörðu, er stóð uppi á Háaleiti, þar sem nú er Keflavíkurflugvöllur og braggahverfi honum tilheyrandi.
Einnig er þess getið til, að hún hafi verið notuð sem innsiglingarmerki skipa á dögum Selstöðukaupmanna hér á Suðurnesjum. Varðan er sögð hafa verið hvít kölkuð, svo að hún sæist langt að, og hefir hún dregið nafn þar af. Var þessi ævagamla varða við líði, þar til nú á stríðsárunum, að setuliðið jafnaði hana við jörðu. – H.Th.B.”

Heimildir:
-Ægir, t. tbl. 01.07.1919, Sjómerki, bls. 84.
-Faxi, 3. tbl. 01.03.1951, Saga slysavarnardeildarinnar “Þorbjörn” í Grindavík, bls. 25.
-Morgunblaðið, 291. tbl. 18.12.1983, Vörður, bls. 58.
-Lesbók Morgunblaðsins, 21. tbl. 13.06.1948, Ásvarða – Ólafur Þorvaldsson, bls. 296.
-Þjóðólfur, 56. tbl. 29.11.1889, Leiðir og lendingar, bls. 224.
-Faxi, 1. tbl. 01.01.1950, Kalka, bls. 8.

Grindavík

Grindavík – neðri Hópsvarðan 2021.