Víkingaskip – vitneskja

I. Inngangur
Árið 1978 voru 26 skipafundir frá víkingaaldartímabilinu 800-1200 þekktir í Noregi, Svíþjóð, N-Þýskalandi og Danmörku. Fjallað verður um skipafundi víkingaaldar á tímabilinu 800 (750) – 1050 á Norðurlöndum út frá rituðum heimildum og helstu fornleifum, sem fundist hafa. Athyglinni verður beint að Ásubergsskipinu og Gaukstaðaskipinu vegna aldurs þeirra, nýtingu, fundarstað og gripum, sem í þeim voru með hliðsjón af skreyti og samfélagsmynd víkingaaldar. Myndsteinar gefa vísbendingu um aldur og notkun skipanna. Einnig verður getið um íslenskar fornleifar og þekkingu, sem aflað hefur verið hér á landi um víkingaskip. Byggt er á reynslu skipasmiðs, sem hvað mesta reynslu hefur af efninu hér á landi.
Reynt verður að svara spurningunum:

1. Á hvaða tíma voru víkingaskipin og til hvers voru þau notuð?
2. Var um fleiri en eina tegund skipa að ræða?
3. Hver er þekking Íslendinga á víkingaskipum?

II. Á hvaða tíma voru víkingaskipin og til hvers voru þau notuð?
Ýmis gögn staðfesta tilvist víkingaskipanna og staðsetja þau í tíma. Samkvæmt frásögnum af víkingaferðum í Íslendingasögum og öðrum norrænum miðaldaheimildum virðast þær hafa verið eins konar blanda af verslunar- og ránsferðum. Fyrsta víkingaskipaferðin er talin hafa verið árið 793 þegar norrænir sjóræningjar réðust á klaustrið Lindisfarne. Stílfærðar myndir í íslenskum handritum sýna lag skipanna.
Víkingar frá Danmörku og Noregi réðust reglulega á England, Frísland og Niðurlönd á fyrri hluta 9. aldar. Víst er að víkingar frá Danmörku og Noregi settust að bæði á Írlandi (í Dyflinni), Norður-Englandi (í Jórvík) og á austurströnd Englands (Danalög).
Í upphafi 10. aldar dró úr víkingaferðum. Seinasti víkingakonungurinn, Eiríkur Haraldsson konungur í Jórvík, féll árið 954. Á Írlandi hélst ríki víkinga í Dyflinni hins vegar fram til um 1170.
Danskir og norskir kóngar herjuðu á England á árunum 991-1085. Vitað er að norrænir menn fóru einnig í ránsferðir í austurveg, allt til Rússlands þar sem fundist hafa grafreitir og aðrar minjar um norræna menn. Skipin voru forsendur slíkra leiðangra.
Í Landnámu er getið um uppruna og notkun víkingaskipa, sem fluttu fólk, fénað og aðföng til Íslands á 9. og 10. öld. Víkingaskipin virðast skv. heimildinni flest hafa verið smíðuð í Noregi og nágrenni. Í Landnámu er því t.d. lýst að [Arnkell keypti þeim skip í Dögurðarnesi og fylgdi þeim út um eyjar] og að [Þórður hafði þá tvo vetur og tuttugu, er hann keypti skip í Knarrarsundi].
Í Landnámu (Sturlubók) er fjallað um framangreind skip og þau nefnd orðum, sem notuð hafa verið fram til þessa dags. [Þá bjuggu þeir Grímur og Kveld-Úlfur kaupskip og ætluðu til Íslands… Þeir lágu til hafs í Sólundum. Þar tóku þeir knörr þann, er Haraldur konungur lét taka fyrir Þórólfi… Þeir bjuggu hvort-tveggja skipið til Íslands og þrjá tigu manna á hvoru…], [Auður var þá á Katanesi… Hún lét þá gera knörr í skógi á laun, en er hann var búinn, hélt hún út í Orkneyjar] og [þeirra son var Þórir farmaður. Hann lét gera knörr í Sogni].

Vskip-2

Langskip er nefnt á einum stað þar sem segir að [þá er Ásgrímur varð heill, gaf Eiríkur honum langskip…].
Ekki er fjallað um smíði og stærð skipanna, einungis heiti og notkun. Ástæðan er sennilega sú að þau hafi þá er sagan er rituð á fyrri hluta 12. aldar (sennilega um 1130), verið svo almennur þáttur í daglegu lífi að ekki hafi tekið því að lýsa þeim sérstaklega.
Hingað til lands kom fjöldi skipa og héðan fóru einnig mörg skipanna. Sum fórust sbr. eftirfarandi frásögn í Landnámu: [Svo segja fróðir menn, að það sumar fóru hálfur þriðji tugur skipa til Grænlands úr Breiðafirði og Borgarfirði, en fjórtán komust út; sum rak aftur, en sum týndust. Það var fimmtán vetrum fyrr en kristni var í lög tekin á Íslandi].
Skildir munu hafa verið á skipunum sbr. eftirfarandi frásögn úr Landnámu: [Hella-Björn son Herfinns og Höllu var víkingur mikill… Hann fór til Íslands og kom í Bjarnarfjörð með alskjölduðu skipi; síðan var hann Skjalda-Björn kallaður].

Víkingaskip (langskip) voru notuð í hernaði, einkum vegna þess hve grunnskreið þau voru, og með þeim (knörrum) fóru fram miklir þjóðflutningar á einni erfiðustu siglingarleið er um getur. Skipin þurftu því bæði að vera meðfærileg og geta flutt mikið í hverri ferð.
Skipunum fylgdu minni bátar sbr. frásögnina af Garðari Svavarssyni í Landnámu (Sturlubók): [Um vorið, er hann var búinn til hafs, sleit frá honum mann á báti, er hét Náttfari, og þræl og ambátt.]
Í Gotlandi og víðar hafa varðveist myndsteinar (rúnasteinar) frá tímabilinu 700-800. Sumir þeirra sýna myndir af skipum, sbr. meðfylgjandi mynd af Ardre-steininum. Myndirnar fléttast gjarnan sagnakenndu ívafi.

III. Mismunandi gerðir skipa
Ásubergsskipið var grafið út úr stórum haug í Vestfold árið 1904. Haugurinn var 40 m í þvermál og hefur upphaflega verið um 6 1/2 m á hæð. Hann stóð á sléttu, 4 km frá sjó, en á víkingaöld hefur verið skemmra að flæðamáli því að þá gekk sjór hærra.
Skipskumlið er 21.58 m langt (70½ fet) og 5.1 m á breidd (16.7 fet). Dýpt niður á kjöl var aðeins 1.58 m (5.2 fet). Skipið hafði verið notað sem gröf fyrir mektarkonu. Næst henni lágu leifar annarrar konu, hugsanlega þjónn, ásamt dýrmæt-ustu eigum hennar. Báðar höfðu þær verið lagðar í rúm í grafhýsi á þiljum. Í rúmunum hafa verið sængur, koddar og ábreiður. Talið er að eldri konan hafi verið Ása, dóttir Haraldar hins granrauða, konungs á Ögðum.
Gaukstaðaskipið er skilgreint sem langskip frá víkingaöld. Í skipinu fundust m. a. 4 sleðar og 1 vagn, 7 hestar og nokkrir uxar, kjölturakki og páfugl. Ennfremur var þar allskonar húsbúnaður. Vistir hafa, einnig verið þar og fannst tunna, sem vatn hafði verið geymt í. Haugurinn var rændur í fornöld. Þess vegnai fundust ekki í gröfinni skartgripir eða aðrir hluti af gulli og silfri.
Ásubergsfundurinn er þó ríkmannlegasta víkingagröf, sem nokkru sinni hefur verið grafin upp. Skipið og munirnir í kumlinu voru ekki í heilu lagi. Margir gripirnir voru komnir í smátt og má geta þess að sleði, sem fannst þar var í 1068 bútum.
Ásubergsskipið er allt úr eik. Það hefir verið fimmtánsessa (róið með fimmtán árum á borð), en auk þess hefir það haft segl og ætla menn að siglutréð hafi verið 13 m á hæð. Kjölurinn er viðamikill. Stefnin gnæfa hátt og hafa verið mjög útskorin og með gapandi höfuð.
Allt var skipið þéttað með ull. Það er mjög flatbotna og hefir því verið svo lágt á sjó, að talið er að það muni ekki hafa þolað úthafsöldur og því eingöngu verið ætlað til ferðalaga innan fjarða og innan skerja. Skipið hefur að öllum líkindum verið byggt á árabilinu 815-820, en það hefur verið orðið um 50 ára gamalt þegar það var sett í hauginn.
Munirnir veita miklar upplýsingar um háttu á höfðingjasetrum víkingaaldar. Má nefna margskonar búsmuni; handkvörn, suðupott úr járni, stórt trog, baksturstrog, marga bala, ýmiskonar trédiska og skálar, ausu, eldhússtól, tvær viðaraxir, eldhúshníf, lampa, vefstól, spjöld til spjaldvefnaðar. vífl o. m. fl. Þar fundust einnig kistur. En allra merkustu gripirnir eru taldir fjórhjóla vagn og 4 sleðar, allir útskornir. Þá fundust þar einnig útskornar súlur með drekahöfðum. Er útskurður á munum þeim, sem þarna fundust mjög misjafn, og þykir sýna að margir menn hafi komið þar að og sumir verið sannkallaðir listamenn í þeirri grein. Stýrin voru á sínum stað, aftarlega á stjórnborða.
Árarnar voru tilbúnar á þiljum og þurfti ekki annað en bregða þeim í götin á árastokkunum, þar sem raufar voru sagaðar í brúnirnir, svo að blöðin kæmust í gegn um götin.
Sérstakur stíll í gripafræði er kenndur við Ásuberg. Ásubergsstíll er fyrsti eiginlegi víkingaskreytistíllinn á Norðurlöndum. Skrautið byggist upp á ýmiss konar dýrum og furðuskepnum, oft höfuðsmáum og með ólögulegan líkama. Oft togna útlimirnir í langa anga og vefjast dýrin þá hvert um annað og mynda mynsturheild eða net. Blómaskeið stílsins var fyrir árið 850. Stíllinn er náskyldur Borróstíl og eru þeir saman oft nefndir eldri víkingastíll.
Nútíma trjáhringagreining hefur staðfest að gröfin geti verið frá 834, sem er öllu heldur sá tími er trén voru höggvin til að gera grafklefann. Skipið og aðrir gripir sem fundust eru eitthvað eldri.

Gaukstaðaskipið var grafið upp úr stórum grafhaug í samnefndum bæ. Haugurinn var kallaður Konungshaugur. Hann stóð á grasbala, um 50 m í þvermál og um 5 m á hæð. Fylgdu honum þau munnmæli, að þar væri konungur heygður ásamt öllum gersemum. Grafið var í hauginn árið 1880. Í líkhúsi, timburklefa, á þiljum fannst beingrind af manni. Hann hafði verið lagður í rúm í skrautklæðum og með vopnum sínum.
Haugurinn hafði verið rændur í fornöld og voru öll verðmæti af silfri og gulli, sem gætu hafa verið þar, fjarri. Vopn, sem eru venjulega hluti af graffé norskra manna, var einnig saknað.
Skipið var 79 fet á lengd og 6.9 feta breitt. Það hefur verið smíðað í kringum 890. Skipið flokkast sem langskip og er lítið lengra en Ásubergsskipið. Gaukstaðaskipið var þó ekki eins ríkulega búið og Ásubergsskipið. Um borð fundust 3 aðrir minni bátar. Sá stærsti var 9.75 m á lengd. Þessi bátur hefur líklega verið fjarðar- eða fiskibátur, notaður við strandsvæðin. Stærri bátunum var róið með 6 árum (sexæringar). Minnsti báturinn var 6.60 m á lengd, líklega skipsbátur, notaður þegar skipið lá við akkeri eða til annarra nota í löngum sjóferðum. Honum var róið með 4 árum (fjóræringur).
Hinn látni hafði með sér 3 öngla og tveggja hliða leikborð gert úr eik með leikmönnum úr horni, svipað og úr leik sem nú er nefndur mylla. Einnig voru um borð tjald, sleði og reiðbúnaður. Skeifur fundust einnig í gröfinni. Einn hlutur, þekktur sem „horseman roundel“ fannst einnig, en hann er skrautgripur úr bronsi og sýnir reiðmann. Leifar páfugls, konungslegs tákns, fundust í gröfinni, auk sex bikara, viðardisks, leifar nokkurra rúma og búnaðar fyrir sleða. Stór 750 lítra áma fannst, en hún gat geymt vatnsbirgðir skipsins. Þá fundust eldhúsáhöld um borð, viðarskál og stór bronspottur. Utan við skipið voru leifar af 12 hestum og 6 hundum.
Kjölurinn undir Gaukstaðaskipinu er 20.10 m langur, en sjálft var það 23.30 m stafna á milli, og um miðju er breiddin 5.24 m. Með 8 tonna þunga risti Gaukstaðaskipið um 0.75 m. Fullhlaðið risti það um 1.00 m.

Á árastokkunum eru 16 göt á bæði borð. Árunum hefur verið stungið í gegnum þau og hefur. Skipið hefur því verið sextánsessa hafskip, sem bæði mátti róa og sigla. Á siglingu hafa sérstakir hlemmar verið settir fyrir áragötin svo að sjór færi ekki þar inn. Utan á borðstokkum eru skjaldrimar. Þar hefur verið skarað 32 skjöldum á hvort borð, eða 64 alls. Í haugnum fundust 25 skildir, og voru sumir þeirra heilir. Hver skjöldur er um 94 sm í þvermál og allir gerðir úr þunnum grenifjölum. Á miðjum skildi er skjaldbóla, en hinum megin er mundriði. Sennilegt er að rendur skjaldanna hafi verið bryddar með leðri. Á skipunum hefir skjöldunum verið þannig fyrir komið, að þeir „skara“ hver annan. Þeir hafa verið málaðir, annar skjöldurinn svartur og hinn gulur.
Talið er að höfðinginn, Ólafur Geirstaðaálfur, hafi dáið í kringum 900. Gaukstaðaskipið er allt úr eik nema þiljurnar; þær eru úr greni og furuborðum og hafa þau verið negld með trénöglum í bitana. Öll smíði skipsins ber vott um vand-virkni og hvað skipasmíðar hafa verið komnar á hátt stig þegar á víkingaöld. En skipið hefur ekki verið ónot-að áður en það var lagt í hauginn, áragötin eru slitin. Þetta er stærsta skipið, sem fundist hefur, en talið er að til hafi verið stærri skip.

Ásubergsskipið hefir sýnilega verið innfjarðaskip en Gaukstaðaskipið verið hafskip. Byggingarlag skipanna er mismunandi m. a. að því leyti, að Gaukstaðaskipið er mjórra en innfjarðaskipið og hefur því verið meira gangskip. Í Ásubergsskipinu eru áraopin í efsta borði byrðingsins, en í Gaukstaðaskipinu voru 2 borð fyrir ofan árarnar. Á þann hátt hefur skipið verið betur til þess fallið að mæta miklum sjávargangi. Nútímabátar eru miklu mun stinnari.

Þegar öldur skella á þessum stinnu bátum er meiri hætta á aðþeim hvolfi, en gömlu skipin hafa verið mikið eftirgefanlegri (beygjanlegri). Sé Gaukstaðaskipið t. d. mælt frá borðstokk niður um kjöl og að hinum borðstokk hefur skipið verið svo eftirgefanlegt, að þessi fjarlægð hefur getað minnkað um 10 sm til eða frá – að sjálfsögðu án þess leki kæmi að því. Skipasmíði Norðmanna hefur átt langa þróunarsögu, áður en hún komst á þetta stig. Frá holum trjábolum til víkingaskipanna er löng þróun, þar sem komin er sterkur kjölur á skipin, rengdur með járnnöglum, og bitar sem þiljurnar hvíla á. Ekki er fullvíst að seglútbúnaður hafi verið kominn í skipin fyrr en í lok 8. aldar.

Íslensk bátakuml hafa fundist hér á landi, öll með smábátum. Norðan Brimnesár fannst merkur kumlateigur. Daniel Bruun og Finnur Jónsson rannsökuðu hann árið 1909 og fundu 13 grafir, þar af eitt bátakuml. Síðan hefur bæst í safnið bátakuml u.þ.b. 300 m frá kumlateignum og ýmsir munir komið í ljós. Talið er að hið forna Hyltinganaust hafi verið við Brimesá.
Vorið 1964 fundust mannabein á sjávarbökkum rétt innan við Vatnsdalsá í Patreksfirði. Við athugun kom í ljós bátkuml með leifum af 6 m löngum báti og beinum af sjö einstaklingum á aldrinum 15-45 ára, þremur konum og fjórum körlum. Ýmsir munir fundust í kumlinu, s.s. sörvistölur, armbaugar og hringur.
Í grein sinni í Árbók hins íslenska fornleifafélags (1966) lýsir Þór Magnússon bátakumlinu í Vatnsdal. Um var að ræða bát frá víkingaöld. „Báturinn veitir okkur ekki miklar nýjar heimildir um farkosti víkingaaldar. Hann er skiljanlega lítt sambærilegur við hin stóru grafskip þess tíma, sem grafin hafa verið úr jörðu í Noregi og víðar á Norðurlöndum. Til eru þó bátar frá víkingaöld, sem ætla má, að svipi til Vatnsdalsbátsins, en það eru t.d. bátarnir þrír, sem fundust í Gauksstaðaskipinu.
Þeir eru allir heldur stærri en ætla má, að báturinn í Vatnsdal hafi verið.”
Reyndar segir bátkumlið í Vatnsdal okkur allnokkuð um bátasmíðina í ljósi aukinnar þekkingar í þeim efnum eftir að greinin var skrifuð. „Böndin voru reyrð við byrðingin” er ágætt dæmi um byggingu víkingaskipanna. Böndin á þeim voru einnig reyrð, en ekki negld við byrðinginn. Telja má líklegt að minni bátar hafi verið smíðaðir á svipaðan hátt og með svipuðum aðferðum og stærri skip víkingatímabilsins.
Árið 2007 fundur fornleifafræðingar bátakuml í Aðaldal, 1000 til 1100 ára gamalt. Tveir fornmenn voru heygðir í bátnum, sem var um 4 kílómetra frá sjó. Báturinn var 7 metra langur og hátt í 2 metrar á breidd.

IV. Íslendingur og víkingaskipin
Gunnar Marel Eggertsson, skipasmiður, segir að þekking á smíði víkingaskipanna og sjóhæfni hefði glatast um tíma, en opinberast að nýju eftir fund víkingaskipanna í Noregi og Danmörku (Hróarskeldu). Skip hans, Íslendingur, væri eftirlíking af Gaukstaðaskipinu. Sú tegund skipa hafi verið vinsæl frá 700-1200 og jafnvel lengur, en svo virðist sem afturhvarf hafi orðið í byggingu þeirra eftir það. Knerrir munu mest hafa verið notaðir í siglingum til Íslands því þeir gátu borið mikið magn og mikinn þunga. Um 400 menn hafi farið með slíku skipi til Íslands í einni siglingu. Langskipin gátu verið allt upp í 50 m löng. Íslendingur er um 23 m langur, litlu styttra en Gaukstaðaskipið. Ástæðan var sú að ekki var til lengra tré í kjölinn. Lengd trjáa í kjöl hefur eflaust ráðið lengd og stærð skipanna á hverjum stað. Tréð í kjöl Íslendings kom frá Svíþjóð. Það vó um 5 tonn.
Um 700 var fyrst settur kjölur í skip. Aukin kjöllengd þýddi aukinn hraði og meiri haffærni. Um 850 voru skipin orðin lík Gaukstaðaskipinu og þannig voru langskipin út víkingatímann. Kjölurinn var þykkastur um miðjuna og mjög hugvitsamlega hannaður. Hann var þykkastur neðst, en mjókkaði upp. Þetta var t.d. gert til að koma í veg fyrir hliðarskrið.
Hægt var að róa skipunum á 5-7 mílna hraða, en þeim var aldrei róið og siglt með seglum samtímis. Gaukstaðaskipið hefur verið þannig hannað að stefnið safnaði loftbólum undir sig. Þannig lyftist skipið í siglingu og viðnámið varð minna. Knerrir voru einnig byggðir með það fyrir augum að safna loftbólunum undir byrðinginn til að lyfta þeim upp og draga úr viðnámi. Það var gert með því að hafa botninn V-laga að hluta beggja vegna. Víkingaskip valt ekki vegna byggingarlags þess. Byrðingurinn er misþykkur, þykkastur um miðjuna (32 mm (þynnstur til endanna (16 mm)). Skipið flýtur mest um miðjuna. Endarnir „hanga” svo að segja á miðbikinu.

Íslendingur er að hluta úr eik. Ekki þurfti mörg tré í eitt skip því 16 borð voru hvoru megin, heil yfir. Hampur var í böndum skipanna.
Skyldir voru bundnir með ákveðnu lagi á skipið, 32 á hvora hlið. Ballest var úr fjörugrjóti og blýi, ca. 8 tonn. Mannskapurinn var einnig að hluta til ballestin.
Mastur Íslendings er 18 metrar. Seglið er úr bómull og vegur um 500-600 kíló, um 130 m2. Erfiðast við seglið er að draga það upp með handaflinu og síðan að strekkja böndin. Það er venjulega gert með því að strekkja það bandið sem er hlémegin hverju sinni. Ekki liggja fyrir áreiðanlegar upplýsingar um efni seglanna fyrrum.
Í málum Gaukstaðaskipsins er mikið um töluna 16; í tengslum við rými, ræðara og árar hvoru megin og fjölda manna um borð. Einnig voru 16 borð í byrðingi o.s.frv.
Um 70 manns voru í áhöfn meðalstórs langskips (2×32, skipsstjóri, stýrimenn og hálmsmenn (halmsmen)). Sjálfur hefur hann siglt með 90 manns um borð á Íslendingi. Fjórir til fimm vanir menn geta þó stjórnað skipinu á siglingu í sæmilegu veðri. Í verri veðrum þarf fleiri, jafnvel tvær vaktir samtímis. Íslendingur ber um 30 tonn. Skipið sjálft vegur um 8 tonn, sem er u.þ.b. meðal víkingaskip.

Gunnar taldi að fram til 930 hafi um 20.000 manns verið flutt með skipunum til Íslands. Þetta hafi verið miklir flutningar á erfiðri siglingaleið. Skipin voru 4-5 daga í siglingu milli Noregs og Íslands, ef ekki var komið við í Færeyjum. Þau fóru 12-15 mílur á klst., eða á sama hraða og vindurinn.
Hafurtask áhafnameðlima hef-ur viktað 8-10 tonn. Einn kistill (32) voru fyrir hverja tvo róðramenn. Sátu þeir á þess-um kistlum sínum þegar róið var. Sandur var í botni skipanna þar sem hægt var að kveikja eld.
Áhöfnin vildi helst taka land í sandfjöru, láta flatreka. Hún gat þá gengið nær þurrum fótum í land. Húfurinn (borð nr. 10) tók á móti og þunginn hvíldi á honum, þykkasta borðinu. Orðatiltækið „mikið í húfi” væri komið þaðan. Annað orðatiltæki: „fer mikið í súginn”, er komið frá súgnum, verkfæri, sem notaður var til að koma skinnum á um 5000 járnnagla í skipinu. Allt járn var dýrmætt á þeim tíma. Ef naglinn var langur og skinnan gekk of langt inn á hann „fór mikið járn í súginn”.
Miklu meiri kunnátta lá að baki smíði skipanna en almennt hefur verið talið. Um 1200 virðist þessi mikla þekking hverfa. Seinni tíma skip þróuðust út frá öðrum forsendum, sbr. skip Kólum-busar. Skip hans var þó „koffort” miðað við víkinga-skipin.
Skipin hafa venjulega verið byggð til 10 ára. Íslendingur hefði t.a.m. látið mikið á sjá á stuttum tíma, meira en á árunum á undan. Reynslan sýndi að skipin væru fljót að grotna niður að ákveðnum tíma liðnum.

Lokaorð
Víkingaskipin voru með stærstu „gripum“ víkingaaldar, á tímabilinu 800-1100. Samkvæmt heimildum voru fjölmörg skip smíðuð á tímabilinu – af ýmsum stærðum og gerðum. Þrátt fyrir rannsóknir er ekki vitað hvenær fyrsta víkingaskipið var smíðað, en líklegt er að það hafi orðið til í aðdraganda víkingaaldar eftir langa þróun. Hönnun víkingaskipanna, einkum kjölurinn og „sveigjueiginleiki” skipanna, réði miklu um yfirburði þeirra, bæði hvað snerti grunnsiglingar og burði á löngum og erfiðum siglingaleiðum. Talsvert er til skráð í fornum heimildum um notkun og tegund skipanna, en lítið virðist vera til af nákvæmlega skráðum lýsingum um smíði þeirra og meðferð þar til skipin fundust í Ásubergi, Gaukstað og víðar. Síðan hefur mikillar vitneskju verið aflað. Ljóst er að smíði víkingaskipanna hefur grundvallast á hugviti og þeirri bestu þekkingu er um getur í langri sjólist. Skipin hafa verið einstaklega gagnleg og góð sjóskip. Siglingartækni nútímans grundvallast í raun á þeirri miklu þekkingu er þá var aflað – fyrir meira en þúsund árum síðan.
Af fornleifarannsóknum að dæma voru víkingaskipin af fleiri en einni tegund. Langskip voru t.d. notuð í strandsiglingum og siglingum um ár og fljót, en kaupför og knerrir á lengri leiðum þar sem flytja hefur þurft meira magn.
Skipin voru notuð til annars en siglinga eftir að hlutverki þeirra lauk, t.d. sem grafstaður mektarfólks. Þau hafa, sum hver a.m.k., verið skreytt eftir stílfræði þeirra tíma.
Víkingaskipum sem gripum, smíði þeirra, mis-munandi gerðum, eiginleikum og notkun, hefur ekki verið mikill gaumur gefinn hér á landi í fornleifalegum skilningi. Ástæðan er helst sú að menn hafa ekki átt von á því að finna leifar stórra skipa eða hluta þeirra hér eftir svo langan tíma frá „hvarfi” þeirra. Minni bátar hafa þó fundist. Ekki er með öllu útilokað að fleiri skipaleifar og meiri eigi eftir að finnast hér við land – eða á landi.
Fornleifafræðin, sem og áhugafólk um efnið hefur, aflað dýrmætra viðbótarupplýsinga um víkingaskipin og án efa á þekkingin eftir að aukast í framtíðinni.
Við vinnslu ritgerðarinnar var reynt að takmarka efnið svo sem kostur var – þrátt fyrir að viðfangsefnið væri ærið.

Heimildir m.a.:
-Agnar Helgason. 2004. „Uppruni Íslendinga. Vitnisburður erfðafræðinnar.“ Hlutavelta tímans. Menningararfur í Þjóðminjasafni. Ritstj. Árni Björnsson og Hrefna Róbertsdóttir. Þjóðminjasafn Íslands, Reykjavík.
-Anne Stine Ingstad: Hva har tekstilene vært brukt til? Osebergdronningens grav. Oslo, 1992 Oslo, 1992.
-Arne Emil Christensen: Kongsgårdens håndtverkere, Osebergdronningens grav. Arkeologiske nasjonalskatt. Nytt Lys. 1992.
-AW Brøgger, H. Schetelig, Osebergfundet. AW Brøgger, H. Schetelig, Osebergfundet. Gefið út af norska ríkisins árið 1917.
-AW Brøgger, H. Schetelig: Osebergfundet II . AW Brøgger, H. Schetelig: Osebergfundet II. Kristiania, Kristiania, 1928.
-AW Brøgger, H. Schetelig: Vikingskipene deres forgjenger og etterfølgere. Oslo, 1950 Oslo, 1950.
-Fyrirlestur hjá Gunnari Marel Eggertssyni hjá Símenntun Suðurnesja 23. nóv. 2004.
-Gísli Sigurðsson. 2000. Gaelic Influence in Iceland. Historical and Literary Contacts. A Survey of Research. 2. útgáfa. Háskólaútgáfan, Reykjavík.
-Göran Burenhult. Arkeologi í Norden, bls. 454-459, Stockholm 1999.
-Íslensk þjóðmenning – Upphaf Íslandsbyggðar – Haraldur Ólafsson, ritstj. Frosti F. Jóhannsson – Reykjavík 1987, bls. 81-89.
-J. Graham-Campell. Viking Artefacts, British Museum, London. 1980.
-Jón Steffesen. Tímatal Ara fróða og upphaf víkingaferða. Saga 9 bls. 5-20. 1971.
-Kuml og haugfé. Kristján Eldjárn, 2. útgáfa – Adolf Friðriksson, 2000.
-Landnáma (1130) – Sturlubók.
-Lesbók Morgunblaðsins 1. júlí 2000 – Kortagerðarmaðurinn Samúel Eggertsson – Dóra Jónsdóttir, bls. 4-5.
-Lesbók Morgunblaðsins 19. september 1998 – Siglingar og landafundir Íslendinga á þjóðveldisöld – Guðmundur Hansen, bls. 4-5.
-M. Andersen, „Viking“, Kristiania, 1895.
-Magnus Magnusson, Lindisfarne; the Cradle Island, Stocksfield, Eng; Boston 1984.
-Morgunblaðið 23. febrúar 2004, baksíða.
-N. Nicolaysen, „Langskibet fra Gokstad“, Cammermeyer. 1882.
-Skipabókin – Almenna bókafélagið 1974.
-Sverre Marstrander, „De skjulte skipene“, Gyldendal 1986.
-Trausti Einarsson, Nokkur atriði varðandi fund Íslands, siglingar og landnám, Saga 8, bls. 43-64. 1970.
-V. St. Morgunblaðið, 273. tölublað – II, 5. desember 1982 eftir Einar Pálsson.
-Þór Magnússon. Árbók Hins ísl. fornleifafélags, Bátskuml í Vatnsdal í Patreksfirði. 1966, bls. 5-32.