Stórkonusteinar

Lönguhlíðar takmarkast að austanverðu af Löngulíðahorni.
Svæðið innan (austan) við hornið, Lönguhlíðakrókur, ætti að mörgu leyti að vera áhugavert fyrir göngufólk, annars vegna vegna fegurðar ofanhlíðanna milli Hornsins og Kerlingarhnúka og hins vegar vegna Stóra-Bollahraunsins, sem rann þarna undir hlíðunum og inn fyrir Lönguhlíðahorn. Hraunið er apalhraun á þessu svæði, þakið þykkum hraungambra. Í kvosum og hvylftum leynist ýmislegt frá fyrri tíð, s.s. hreindýrahorn, hraunhellar, skjól og gamlar götur.
Stórkonusteinar nefnast nokkur móbergsbjörg í Lönguhlíðakróki, heldur nær Kerlingarskarði en Kerlingargili (sem er utan við Lönguhlíðarhorn). Samkvæmt gamalli munnmælasögu velti tröllskessa í Stórkonugjá björgunum niður af Lönguhlíðarfjalli þegar eftirreiðarmenn reyndu að fanga hana.
Stórihvammur eða Lönguhlíðarhvammur austan Lönguhlíðarhorns var mjög grösugur í eina tíð og gott beitiland, en sandburður hefur spillt undirlendinu. Þó má enn sjá gróin valllendi milli hrauns og hlíða. Hraunið er úr Bollunum í Skörðunum, sem fyrr sagði. Stóribolli er einn formfegursti gígur landsins og enn nær óraskaður. Ofan hvammsins eru tvö gil og upp af því vestara áberandi móbergsklettur, sem nefnist Stórahvamms-Stapi. Beggja vegna að ofanverðu eru háir móbergsveggir. Fíll verpir ofarlega í veggjunum.
Lönguhlíðarhorn skagar út úr hlíðinni líkt og Vatnshlíðarhornið norðan Lambhagatjarnar, Í því sunnanverðu er Kerlingagilið, ágæt gönguleið og greiðfær upp á Lönguhlíðar og áfram inn í Brennisteinsfjöll, eða þótt ekki væri fyrir annað en að skoða Mýgandagróf, hina litskrúðugu hvylft rétt innan við Lönguhlíðabrúnina.
Sagan segir að tröllskessa í Kerlingarhnúk hafi farið að heimta hvalreka á Hvaleyri ásamt systur sinni. Skiptin drógust vegna deilna um réttindi til hlutanna. Systirin hélt heim áleið um kvöldið ásamt fjölskyldu sinni, en skessan í Kerlingarhnúk ákvað að dvelja daginn eftir hjá vinkonu sinni í Hvaleyrahamri. Eins og alkunna er dagaði fjölskyldan fyrrnefnda uppi á Valahnúkum þegar sólin birtist þeim ofan við Grindarskörðin snemmmorguns.
Tröllskessan úr Kerlingarhnúk dvaldi enn um sinn hjá vinkonu sinni. Tóku þær upp á ýmsu er hrekkti mennska menn á Hvaleyri. Varð svo mikið ónæði af skessunum saman að ábúendur ákváðu að fara gegn þeim. Söfnuðu þeir liði við sólsetur og kveiktu elda á hamrinum. Heimaskessan kærði sig kollótta, en vinkona hennar vissi ekki hvaðan á hana stóð veðrið. Ákvað hún að flýja ónæðið og halda heim á leið. Þegar tröllskessan var komin upp á Stórhöfða varð henni litið aftur. Sá hún þá háværan flokk manna með kyndla fylgja henni þétt eftir. Hélt hún þá för sinni áfram upp Stórahvammsgil (hét áður Stórkonuhvammsgil) í Undirhlíðum og alla leið upp á Lönguhlíðar um Stórkonugjá ofan við þar sem nú heitir Stórihvammur eða Lönguhlíðahvammur (-krókur).
Þarna gætu örnefni hafa færst til, ekki síst vegna hraðans, sem á skessunni var. Eftirmenn fylgdu þétt á eftir. Þegar þeir voru komnir í Stórahvamm (sumir segja hann heita Stjórahvamm) bað fyrirliðinn þá nema staðar, enda tröllskessan þá kominn upp á efstu brúnir ofan gjárinnar. Það var líka vel af ráðið því nú tók tröllskessan til við að kasta í þá stórum steinum, hverjum á fætur öðrum. Fylgdarmenn forðuðu sér út úr seilingu og mun það hafa orðið þeim til lífs. Má enn sjá brunaför eftir þá í hrauninu neðan við hvamminn. Biðu þeir síðan af sér húmið. Skömmu fyrir birtingu hvarf tröllskessan í átt að Kerlingarhnúk og linnti þá látunum.
Til marks um atburðinn forðum má enn sjá svonefna Stórkonusteina undir Stórkonugli og er Stórahvamms-Stapi þeirra stærstur. Lækur rennur niður í Lönguhlíðarkrók frá Kerlingarskarði vestanverðu. Heitir hann Stórkonulækur.