Skrár – Síða 411

Ferlir – yfirlit 200-299

FERLIR-200: Seltún – Ketilsstígur – Sveifluvegur – Hettuvegur – upptök Bleikingsdalslækjar – Arnarvatn – Kaldrani – gamla Krýsuvíkurleið.
FERLIR-201: Litlibær – stórgipagirðing á Keilisnesi – forn.
FERLIR-202: Bjargarhús – Fuglavík – Fuglavíkrusel – Melabergsborg.
FERLIR-203: Selvík Fuglavík – Másbúðarhólmi – Knarrarnes.
FERLIR-204: Kálfatjarnarvör – letursteinn (A°1674) – skósteinn (ártalssteinn – A°1790) í brú – brunnur (hlaðinn).
FERLIR-205: Keflavíkurborg – Keflavíkurbjarg – Berghólsborg.
FERLIR-206: Pétursborg – Stapaþúfa – Gjásel – Hólasel.
FERLIR-207: Kerlingabúðir – ártalssteinn (1780) – Brekka – ártalsstein (1925).
FERLIR-208: Melaberg – fjárborg – Melabergsvötn – Fuglavík – ártalssteinn (1538 eða 1523).
FERLIR-209: Keilisnes – refagildra.FERLIR-210: Kaplahraun – refgildrur (3) – Selatangar.
FERLIR-211: Reykjanesviti (1878) – gamli vitavegurinn – Valahnjúkahellir – sundlaugin – brunnurinn – gamli vitavarðabærinn undir Bæjarfelli.
FERLIR-212: Býjasker – gömul rétt við Álaborg – sel innan Vallargirðingar – Býjasel.
FERLIR-213: Bjarghús – brunnhella – steintappi – helluhús – Selhólar – Fuglavíkursel.
FERLIR-214: Helguvík – letursteinn.
FERLIR-215: Hraun – stekkur – Kapellulág – kapella – tóttir – Hraunsbrunnur – Hrólsvíkurbrunnur – Guðbjargarhellir – fiskgarðar.
FERLIR-216: Selatangar – 4 refagildrur – Smíðahellir.
FERLIR-217: Nýjasel – Brandsgjá – varða – Mosadalir – Kálffell –Oddshellir – fjárhellir – stekkur – fjárskjól – kví – Vogasel – tóttir.
FERLIR-218: Maístjarnan – Holan – Gatið – Raninn – Geilin – Neyðarútgöngudyrahellir – Húshellir – Aðventan – Steinbogahellir – Hýðið.
FERLIR-219: Loftskútahellir – Grænudalir.FERLIR-220: Undirhlíðar.
FERLIR-221: Fuglavík – ártalssteinn í stétt (158?) – konungslóð – Fuglavíkurborg við Selhóla – Vatnshólavarða.
FERLIR-222: Stapaþúfa – hleðslur – Brunnastaðabithagar – Gjásel.
FERLIR-223: Másbúðarhólmi – ártalsklöpp (1696 – JJM) – tóttir – Kóngshella.
FERLIR-224: Lækjarbotnar – hleðslur vatnsveitunnar – huldufólkssteinn eyktarmark frá Setbergi – Gráhella – Selvogsgata.
FERLIR-225: Pétursborg – Arahnjúkasel – Gjásel – Ólafsvarða.
FERLIR-226: Másbúðarhólmi – ártal (1696) – Magnús Þórarinsson, bls. 138 – Frá Suðurnesjum – Másbúðarvarða – Nesjarétt – Réttarklappir – Svartiklettur – Bræður v/Melaberg – Stakksnípa – Stakkur – Helguvík – Stúlknavarða.
FERLIR-227: Innri-Njarðvíkursel við Seljavatn (Seltjörn) – tóttir – stekkur – rétt.
FERLIR-228: Vargshólsbrunnur við Herdísarvík – Herdísarvíkurborgir – Herdísarvíkurvegur – til vesturs – Vogsósavegur að hraunkanti vestan Hlíðarvatns.
FERLIR-229: Langgarður (Fornigarður/Strandargarður) frá Hlíðarvatni austur að Snjóthúsavörðu ofan Selvogs.

FERLIR-230: Sköflungur – vegur milli Þingvallasveitar og Hafnarfjarðar.
FERLIR-231: Draugatjörn – Kolviðarhóll – Hellisskarð – Búasteinn – Hellisheiði – Kambar
FERLIR-232: Sandgerðisvegur – úr Sandgerði í Keflavík – tengdist Garðsvegi – Hvalsnesvegur – til Keflavíkur – Garðsvegur – til Keflavíkur – Kirkjubólsvegur – á Garðsveg að Leiru – Nessvegur – að Hvalsnesi.
FERLIR-233: Sængukonuhellir – Seljabót – Herdísarvíkursel.
FERLIR-234: Taglhæð – Hólsbrunnshæð – vatnsból v/Alfaraleið – Smalaskáli – skotbyrgi.
FERLIR-235: Herdísarvík – Breiðabás – hellir – Mosaskarð.
FERLIR-236: Brenniselshæðir – tveir fjárhellar – Bekkir.
FERLIR-237: Ísólfsskáli – hellar – sel.
FERLIR-238: Keflavík – Helguvík – Stakksvík – Stakkur – Selvík – Hólmsberg – Keflavíkurborg – Stafnesvegur – Keflavíkurbjarg – Brenninípa – Stekkjarlág – Drykkjarskál –
Grófin – Brunnurinn – Berghólsborg – Bergvötn – sel – Nónvarða.
FERLIR-239: Sandfellsklofi – Hrútfell – Hrútagjárdyngja.

FERLIR-240: Þórustaðastígur
FERLIR-341: Hraunsholtssel (sunnan við Hádegishól) – Stekkjartúnsrétt – Grjótrétt (ofan við Urriðakot) – fjárborg – letursteinn – JTH 1846.
FERLIR-242: Leira – Hólmur – vör – brunnur – tóttir.
FERLIR-243: Pétursborg – Arahnúkasel – Gjásel – Stapaþúfa – Ólafsgjá.
FERLIR-244: Litlahálsborg (Borgarhrauni) – Merkinessel (Miðsel) – Möngusel.
FERLIR-245: Stekkjarhamar (Njarðvík) – stekkur – þjóðleið v/Njarðvíkurkirkju – Hjallatún – Ásrétt.
FERLIR-246: Breiðabás – hellir – Mosaskarð – Fornigarður úr Hlíðarvatni – Vogsósavegur gamli og nýji.
FERLIR-247: Flóðahjallaborgin – letursteinn (1940) – Oddsmýrardalur – tótt.
FERLIR-248: Lækjarbotnar – Selfjall – Lambastaðasel – Nessel.
FERLIR-249: Stakkavíkurhellir – Mosaskarð – Breiðibás – hellir.

FERLIR-250: Arnarbæli – Arnarbælisgjá – Mönguselssgjá – Möngusel – Merkinessel yngra – heillegar tóttir – stekkur – brunnur – Nauthólar – Merkinessel eldra sel undir Stömpum (Kalmanstjarnarsel) – letursteinn við Kirkjuvogskirkju (1830).
FERLIR-251: Hafnarétt n/Bergshóla – letursteinn við Kirkjuvogsskirkju – refagildra v/Merkines.
FERLIR-252: Urriðakot – letursteinn – IJS 1846 – Grjótrétt – fjárborg – stekkur – B-steinn í Selgjá (norðanverðri).
FERLIR-253: Hlíðarhúsasel – Víkursel – tótt vestur á Öskjuhlíð – letursteinn (Landamerki – 1839) – skotbyrgi – Skildingarnesstekkur – fjárbyrgi.
FERLIR-254: Fornigarður – Bjarnastaðasel – Hlíðarendasel.
FERLIR-255: Seljabót – Krýsuvíkurhraun – Keflavík – Bergsendar.
FERLIR-256: Dauðsmannsvarða við Árnakötluhól v/Bæjarsker – letursteinn (hella).
FERLIR-257: Refagildra á Keilisnesi.
FERLIR-258: Merkines – Sjómannagerði – garðar – fiskibyrgi – Strákur – klofin varða – kvíar – refagildra.
FERLIR-259: Kaldársel – letursteinar við Kaldá – sálm.+Jóh. – tóttir undir Húshöfða.

FERLIR-260: Auðnar – Þórustaðir – Kálfatjörn – kotin
FERLIR-261: Almenningsvegur – Alfaraleið
FERLIR-262: Rjúpnadalshraun skammt norðan Húsfells – refagildra – Selatangar – 3 refagildrur.
FERLIR-263: Brennisel – hleðslur – Bekkjarskúti – Brenniselshæð – Steinkirkja (Álfakirkja).
FERLIR-264: Tóhólahellir – Tóhólaskúti – Efri-Straumselshellir – Neðri-Straumsselshellir – Kolbeinshæðarhellir – Gránuskúti – Gránuhellir – Kápuhellir.
FERLIR-265: Þorsteinshellir – Dimma – ofan við Hólmaborgina.
FERLIR-266: Selfjall – Heiðmörk – Hólmaborg – fjárborg – ártalsstein (1918).
FERLIR-267: Imphólarétt (norðan Hellisþúfu) – Fornigarður – Vogsósafjárborg v/Gíslhól – Þorkelsgerðisréttin.
FERLIR-268: Bæjarfell – Lækur – tóttir bæjar Hella-Guðmundar –grjótrétt – Hafliðastekkur – Gestsstaðir – tóttir.
FERLIR-269: Gvendarbrunnur – Sigurðarhellir – Brennuhellar – Óttastaðasel – Tóhólaskúti – Straumssel – Straumsselshellar- neðri – Staumsselshellar-efri.

FERLIR-270: Fjárborg undir Vífilsstaðahlið – hálfkláruð – B-steinn í Selgjá – Selgjá – 11 sel – 30 tóttir – Selgjárhellir.
FERLIR-271: Baðsvellir – sel undir Hagafelli (Hópssel) við Selsháls – eldri tóttir skammt norðar – tóttir suðvestan við vatnið neðan Þorbjarnarfells – tóttir (Járngerðarstaðarsel) við hraunkantinn – stekkir – brunnur.
FERLIR-272: Kolbeinsvarða – ártalsstein (1774) – Oddnýjarhóll – Árnakötluhóll – Vegamótahóll – Dauðsmannsvarða – letursteinn –Sjónarhóll – Digravarða .
FERLIR-273: Vinnubúðir vegagerðarmanna á 8 stöðum v/Grindavíkurveg
FERLIR-274: Rauðamelsstígur – Litlaskjól – Bekkjaskúti
(Sigurðarhellir) – miklar hleðslur – Brennisel – miklar hleðslur – tótt – Kolasel – Álfakirkja (Steinkirkja) – fjárskjól.
FERLIR-275: Fjárskjólsstígur – Herdísarvíkursel – Seljabót –
refagildrur.
FERLIR-276: Jónsvörðuhús á Krýsuvíkurheiði + sæluhús sunnan í heiðinni.
FERLIR-277: Geldingadalir – (Herdísarvíkursel) – tótt – Merardalir – hestarétt sunnan Einbúa og skjól – refabyrgi – Stekkur sunnan Einbúa – Borgarhraunsrétt – Grettistak.
FERLIR-278: Kleifarvatnsrétt – Lambhagatjörn – gangnamannahellir.
FERLIR-279: Snjóthúsavarða – Fornigarður/Strandargarður – Gíslhóll – Impuhóll.

FERLIR-280: Bæjarfell – fjárhellir – vörslugarður – Arnarfell – Bleiksmýri – Trygghólar – Krýsuvíkurheiði – Jónsvörðuhús –
sælu hús sunnar á heiðinni – Arngrímshellir – Bálkahellir – dysjar Herdísar og Krýsu.
FERLIR-281: Dauðsmannsvarða – leturhella – Digravarða – Fornmannagröf í Garði – rúnasteinn – Stóri-Hólmur – rúnasteinn –Kolbeinsvarða – ártalssteinn (1770).
FERLIR-282: Bæjarskersrétt – Bæjarskersleið – Stekkurinn (Bæjarskerssel) – Álfaklettur – Álaborg syðri (heilleg) – Vegamótahóll – Sandgerðisleið – Digravarða Sjónashòll – Árnakötluhóll – Oddnýjarhóll – Dauðsmannsvarða-neðri – Sandgerði + Sjónarhóll (varða s/Garðs).
FERLIR-283: Seltún – Gestsstaðir undir Hverfjalli – tóttir – Gestsstaðavatn – Hafliðastekkur – Bæjarfell.
FERLIR-284: Hólmur – fornmannagröf – rúnasteinn – Steinakot – garðar – lind – varir – Bakkakot – Bakkakotsvör – letursteinn (Þ) – Leira – brunnur – Leiruhólmi – letursteinn (LM) – Bergvík.
FERLIR-285: Óbrennishólmi – tvær fjárborgir – langur garður (garðlag) – rétt – kví.
FERLIR-286: Bæjarfell – Hafliðastekkur – Gestsstaðir – Gestsstaðamói – Skuggi – fjárskjól – Drumbsdalavegur – Mælifell.
FERLIR-287: Selatangar – Miðrekar – Brúnavörður – Húshólmi – svæði austan Húshólma – garðlag.
FERLIR-288: Seltúnssel – tóttir – Fell sunnan Grænavatns – Litli-Nýibær – brunnur – Arnarfell – Eiríksvarða – Stínuhellir – stekkur og skúti – Arnarfellsrétt – Ræningjahóll – dys – Grjóthólsrétt (Gráhólsrétt).
FERLIR-289: Selatangar – Smíðahellir – Selatangagata í
gegnum Katlahraun – rústir – refagildrur – Dágon – Miðrekar –
Brúnavörður – stígur um Ögmundarhraun í Húshólma – rústir skáli – grafreitur- garður – tótt – fjárborg – stekkur
– sel – Húshólmastígur – rétt austan Ögmundarhrauns – Miðrekar
– eystri – Selatangar – Þyrsklingasteinn.

FERLIR-290: Stapagata
FERLIR-291: Skógfellavegur
FERLIR-292: Þorbjarnastaðafjárborgin – Fornasel – Efri-Straumsselshellar – Gamla-þúfa – Búðarvatnsstæðið – Markhelluhóll – Húshellir – Maístjarnan – Hrútagjárdyngjan,
FERLIR-293: Óttastaðaselsstígur – Sigurðarhellir – Sveinshellir
– Brennisel – Kolasel.
FERLIR-294: Gerðastígur – Neðri-Hellar – Fjárskjól í Seljahrauni – Gránuskúti – Kápuhellir.
FERLIR-295: Selsvellir- Þráinsskjöldur – Hraunsels-Vatnsfell – Hraunssel.
FERLIR-296: Hagafell – Gálgaklettar – Þorbjarnarfell – Þjófagjá.
FERLIR-297: Hólmur – rúnasteinn – Draughóll – letursteinn.
FERLIR-298: Rósaselsfjárborg – Hólmur – letursteinn –Kistugerði – rúnasteinn – Garður – letursteinn – Skagahóll –
Draughóll – letursteinn.
FERLIR-299: Grjóthólarétt – Krýsuvíkurrétt – Breiðabáshellir – Imphólarétt – Bjarnastaðasel – Djúpadalaborgin eldri.

Ath. GPS-punktar eru faldir á bak við hvern nefndan stað.

Skrár

Ferlir – yfirlit 100-199

FERLIR-100: Sandfell – Geitarfell – Selsvellir – Ólafsskarðsvegur – Hlíðarendasel – Réttargjá – Geitafellsrétt – Merarbrekkur – Kjallarahellir – Eiríksvarða – Selvogsrétt – Staðarsel – Hellholt – Þorkelsgerðissel – Vindássel – Eimuból – Vörðufell – Vörðufellsrétt – Ólafarsel – Strandarhellir – Gaphellir – Gapstekkur.
FERLIR-101: Kaldársel – fjárhellar – fjárborg – fjárhús – stekkur – Undirhlíðar – Kúadalur – Kýrskarð – Kerin.
FERLIR-102: Mosar – Búrfellsgjá – Garðaflatir – Einihlíð – Kolhóll – Húsfell – Húsfellsbruni – Víghóll – Valahnjúkar – Músarhellir – Pólverjahellir – steinhleðsla undir vatnslögn (1909).
FERLIR-103: Arnarhreiður – Fjallsendahellir – heykuml – Hlíðarendahellir í Hellisholti – heykuml – hellissteinn – fjárborg.
FERLIR-104: Valahnjúkar – Gvendarselsgýgar – Bakhlíðar – Kaplatór – Valaból – Kaldárbotnar.
FERLIR-105: Grásteinn – Garðastekkur – Kaldárfjárhellar – Fremsti-Höfði – fjárhellir – í Hamradal – beitarhús undir Grísanesi – fjárhellir í Hrauntungum – brugghellir í Hvassahrauni.
FERLIR-106: Pétursborg – Hólssel – Ólafsvarða – Hrafanagjá.
FERLIR-107: Prestastígur (16 km) – frá Höfnum að Húsatóttum – Eldvörp.
FERLIR-108: Nessel – Nesselshellir – Hellisþúfa – hellir í túni – Djúpudalir – Djúpudalaborg – hellir – heykuml – Kvennagönguhólar.
FERLIR-109: Strandarkirkja – Nes (leiðsögn Kristófer – kirkjuvörður) – fjárborgir – sjóbúðir – brunnhús – gamli kirkjugarðurinn – gamli bærinn – Bjarnastaðir – brunnur – Guðnabær – brunnur – Vörslugarður – Djúpudalir – Djúpudalafjárborgin – Dimmudalshæð.FERLIR-110: Eldborgir – gjár til suðurs í Krýsuvíkurhrauni (eystri og vestari).
FERLIR-111: Árnastígur – Brauðstígur – byrgi – hellir.
FERLIR-112: Krýsuvíkurhraun – ströndin vestan Seljabótar að Keflavík.
FERLIR-113: Hnúkar – Hnúkavatnsstæðið – Hnúkahellir – hleðslur – Imphólarétt – Kvennagönguhólar – Nessel – Arnarker –Raufarhólshellir – Þorlákshafnarsel (Hafnarsel).
FERLIR-114: Urriðavatnshraun – rétt (v/8. holu) – fjárhús – fjárhellir.
FERLIR-115: Stakkavíkursel – Vogsósafjárborgin – Hlíð- Breiðabólstaðarborg.
FERLIR-116: Hellir v/Kleifarvatn – Vogsósafjárborg – Hnúkar – Búrfell.
FERLIR-117: Kögunarhóll – Ingólfsfjall – járnbraut
FERLIR-118: Vatnaborg – Rauðhólsselsstígur – Rauðhólssel.
FERLIR-119: Skipsstígur (Árnastígur) – 19 km.FERLIR-120: Sandakravegur (22 km) frá Vogum að Selatöngum.
FERLIR-121: Rauðhóll – Hellnahraun – Kapelluhraun
FERLIR-122: Rauðhóll – Rauðhólssel – Þráinsskjaldarhraun – Gvendarborg.
FERLIR-123: Búrfell – Ólafsskarðsvegur – Hlíðarendasel – Geitafell.
FERLIR-124: Þorlákshöfn – minjar – sjóbúðir – brunnur er austan við Hraunbúðir og stétt að honum – hákarlabyrgi – Latur –
Háaberg – Þyrsklingur – Hlein.
FERLIR-125: Vogsósasel – Hlíðarborg – Stakkavíkursel –
Selstígur – Hlíð – fjárhús.
FERLIR-126: Flekkuvíkurborg – Flekkuleiði – Ströndin að Vatnsleysu.
FERLIR-127: Álftanes – Litlibær.
FERLIR-128: Kirkjuból – Hafurbjarnastaðir – Garðskagi – Útskálaborg – Helgastaðir – Síkin – Vatnagarðar.
FERLIR-129: Ártalssteinn á Lakheiði – 1878 – gervigýgar í Lækjarbotnum.

FERLIR-130: Litla-Eldborg – Arngrímshellir – Bálkahellir – Klofningar.
FERLIR-131: Brunntorfur – hellir – Sauðabrekkur – Búðarvatnsstæði – Gamla-Þúfa – Geldingahraun- hellir.
FERLIR-132: Krýsuvíkurhraun – beitarhús (Jónsvörðuhús).
FERLIR-133: Kirkjuvogssel – tóttir – stekkur – nátthagi (fjárborg).
FERLIR-134: Baðsvallasel – Þorbjarnarfell.
FERLIR-135: Draugar – Kirkjuhöfn – Sandhöfn – fiskbyrgi – garðar – Stúlkur (A-vörður) – Heiðarvarðan – Eyrarbær – Hafnaberg – Lendingamelar – Skjótastaðir – Stóra-Sandvík.
FERLIR-136: Ögmundarhraun – Húshólmi – Kirkjuflöt – Óbrennishólmi – Miðrekar – Selatangar – Katlahraun – Mölvík – Hraunsnes – Skollahraun.
FERLIR-137: Stúlknavarða – ártal (1777) – tótt – fjarskiptamiðstöð – rústir.
FERLIR-138: Hólmaborg á Borgarhól – fjárhústótt ofan við Keflavík.
FERLIR-139: Vífilstaðasel – Grunnuvötn.

FERLIR-140: Fagradalsfjall – Dalssel.
FERLIR-141: Háleyjarbunga – tótt – Hrafnkelsstaðaborg – Reykjamestá – Gunnuhver – tóttir.
FERLIR-142: Ósar – Stafnessel – Gamli-Kirkjuvogur – hunangshella.
FERLIR-143: Þórusel – Nýjasel – Pétusborg – Hólasel – Arahnúkasel – Vogasel – Brunnastaðasel – Gjásel – 10 tóttir – Gamla Hlöðunessel – Knarrarnessel – Breiðagerðisslakki – flugvélaflak – Auðnasel – Flekkuvíkursel – Fornasel.
FERLIR-144: Skálholt – Auðnaborg – Vatnsleysustekkur – Krummhóll – Borg – fjárborg – stekkur – Klifholt – fjárborg – Rauðstekkur.
FERLIR-145: Breiðagerðisskjólgarður – kross – Sýrholt –
Fornusel.
FERLIR-146: Sýrholt – Fornusel.
FERLIR-147: Hlið – Skjónaleiði – áletrunarsteinn (1807).
FERLIR-148: Virkrarskeið – Drepstokkur – Óseyranes
FERLIR-149: Brú yfir Hrafnagjá – brú yfir Kolhólagjá – Kolhólar –kolagrafir.

FERLIR-150: Dátahellir v/Grindavík – hesthústóttir vestar (1920) – Básar – refagildra.
FERLIR-151: Háibjalli – Vogaheiði
FERLIR-152: Fagradalsfjall
FELRIR-153: Bessastaðanes – sauðabyrgi – skotbyrgi – tóft – Skansinn – brunnhola – Breiðabólstaður.
FERLIR-154: Keflavík – höfnin – Grófin
FERLIR-155: Vogar – brunnur v/Suðurkot – Stapabúð – Kerlingabúð – Hólmabúð.
FELRIR-156: Húshólmi – Ögmundarhraun
FERLIR-157: Arnarfell – bæjartóttir – stekkur – Arnarfellsvatn
FERLIR-158: Staðarstekkur – Vatnsleysustekkur – Vatnsleysusel – Vatnaborg – letursteinn v/Stóru-Vatnsleysu.
FERLIR-159: Gvendarborg – stekkur – brunnur við Suðurkot.

FERLIR-160: Dysjar Herdísar og Krýsu – vangaveltur
FERLIR-161: Járngerðarstaðahverfi – Tyrkjaránið
FERLIR-162: Hreiðrið – Kaðalhellir – hellar norðan Kaldársels.
FERLIR-163: Einbúi – Selskál – Ísólfsskálasel – garðar – rétt – fjárborg – Drykkjarsteinn.
FERLIR-164: Arnarsseturshraun – gjá – hraunrás – hleðslur.
FERLIR-165: Arnstapi – Tóurnar.
FERLIR-166: Síldarmannagötur
FERLIR-167: Almenningsleið frá Kúagerði um Vatnsleysuheiði.
FERLIR-168: Lækjarbotnar – Örfiriseyjarsel – hellir – Hólmstún –hellir.
FERLIR-169: Seltún – sel – Hveradalur – Ketilsstígur.

FERLIR-170: Núpshlíð – Skeggi – Sængukonuhellir.
FERLIR-171: Kálfatjörn – Kálfatjarnarvör – letursteinn ((1677)- A°1674)).
FERLIR-172: Básendar – Þórshöfn – kengur – letursteinn Hallgríms Péturssonar (1728) – fjárborg.
FERLIR-173: Fuglavík – letursteinn í brunni (1538) – Lyngborg – fjárborg.
FERLIR-174: Stóri-Hólmur – rúnasteinn í garðhliði –Prestsvarða –letursteinn.
FERLIR-175: Selvogsgata – Kerlingaskarð – sæluhús.
FERLIR-176: Arnarseturshraun – gamall stígur – hleðslur.
FERLIR-177: Rósasel v/Rósaselsvötn – Prestsvarða – letursteinn.
FERLIR-178: Innra-Síki í Garði – letursteinn á fornmannagröf.
FERLIR-179: Reykjavíkursel – Hlíðarhúsasel.

FERLIR-180: Gvendarbrunnur norðan Arnarnesshæðar – Gvendarbrunnur sunnan Þorbjarnarstaða.
FERLIR-181: Seltjarnarnes – Seltjörn – Nes – Grótta.
FERLIR-182: Garðarhraun norðanvert – tótt – fjárhús – stekkir – Miðaftanshóll – landamerkjavarða – gamall stígur – vegurinn undir járnbrautina – steinsteypt skotbyrgi á Hraunsholti.
FERLIR-183: Hvaleyri – letursteinar – hernámsbyrgi.
FERLIR-184: Kaldadý – brunnur – Hamarinn – letursteinar.
FERLIR-185: Gvendarbrunnur á Arnarnesi – tótt sunnan Kópavogslækjar.
FERLIR-186: Kálfatjörn – letursteinn í brú – skósteinn – Kálfatjarnarvör – letursteinn.
FERLIR-187: Kaldársel – hellar.
FERLIR-188: Hellisgerði – Fjarðarhellir.
FERLIR-189: Kaldadý (1904) – tótt sunnan Jófríðastaða.

FERLIR-190: Snókalönd – Stórhöfðastígur – frá Almenningum að Kaldárseli.
FERLIR-191: Fiskaklettur – Skerseyri – Langeyri.
FERLIR-192: Markrakagil – Gullkistugjá – Skúlatún – Strandartorfur – Selvogsgata.
FERLIR-193: Vatnsskarð – Stóri-Skógarhvammur – Stakur – Óbrennisbruni.
FERLIR-194: Klifsholt – Smyrlabúðir – Kershellir – Ketshellir – Hamarskotssel – Setbergssel – stekkur – hellir – Gráhella – Lækjarbotnar.
FERLIR-195: Vatnsendaborg – Arnarbæli – Grunnuvötn – Vífilsstaðasel.
FERLIR-196: Taglhæð – Hólbrunnhæð – Virkishólar – Skyggnir.
FERLIR-197: Garðahraun – Gálgahraun.
FERLIR-198: Dauðadalir – hellar – Markraki.
FERLIR-199: Selhraun – Seldalur – Selhöfði – Hvaleyrarsel – Húshöfði – tóttir – Bleiksteinsháls – Ásfjall.

Ath. GPS-punktar eru faldir á bak við hvern nefndan stað.

Skrár

Ferlir – yfirlit 001-099

FERLIR-1: Helgafell – Gvendarsel – Valaból – Músarhellir – 100 metra hellir – 90 m hellir – Rauðshellir (Pólverjahellir) – Kershellir – Fithellir – Setbergssel – Hamarskotssel – Gráhelluhraun – Gráhella – Lækjarbotnar.
FERLIR-2: Þorbjörn – Þjófagjá – Lágafell – Illahraun – Svartsengi.
FERLIR-3: Oddafell – Þráinsskjaldarhraun – Keilir.
FERLIR-4: Búrfellsgjá – Gjáarrétt – Vífilstaðasel – (skotbyrgi) – Gunnhildarvarða (Grímsvarða) – Svarthamrar – Hjallar –Vatnsendasel – Selgjá – fjárhellar (Þorsteinshellar – Efri-hellar) – fjárborg – sauðahellir (Heiðmerkurmegin) – Seljahlíð – Þverhlíð -Lækjarbotnar.
FERLIR-5: Grindarskörð – Kerlingarskarð – Hallahellar – Sæluhús – Drykkjarsteinn – Þrívörður – Kistufell – Brennisteinsfjöll – Draugahlíðar – Kóngsfell.
FERLIR-6: Lambafellsklofi – Trölladyngja – Grænadyngja – Söðull – Sogasel.
FERLIR-7: Höskuldarvellir – Oddafell – Höskuldarvallahraun – Keilir.
FERLIR-8: Sveifluháls frá Vatnsskarði – Arnarvatn – Bæjarfell. Jarðskjálftar á 7.1 á Richter og 5.0 á Richter í fögru fjallalandslagi.
FERLIR-9: Straumur – Jónsbúð – Jónsbúðarbrunnur – Óttarstaðir – Óttarstaðabrunnar – Lónakot – vatnsból – Almenningur – Kúarétt.FERLIR-10: Sveifluháls (eftir skjálftann) – Arnarvatn – Hetta – Folaldadalir – Norðlingaháls.
FERLIR-11: Selatangar – byrgi – refagildra – tóttir – Katlahraun –fjárhellir.
FERLIR-012: Hópsnes – Þórkötlustaðanes – Klöpp – Sloki – fiskigarðar
FERLIR-13: Selvogsgatan frá Bláfjallavegi, um Grindarskörð
(Kerlingaskarð) að Selvogi.
FERLIR-14: Lambafellsklofi – Trölladyngja – Sogin – Sogasel –
Höskuldarvellir.
FERLIR-15: Ratleikur í Hafnarfjarðarhrauni – Kaldársel –
fjárborg – stekkur – hálfgert fjárhús v/Fremstahöfða – Stórhöfði –Hamranes – Grísanes – Ásfjall – skotbyrgi – varða – Dagmálavarða.
FERLIR-16: Fjárborg Þorbjarnarstaðarbarna – Fornasel (1500-1600 (BFE)) – Gjásel – Almenningur – Efri-hellrar – Vorréttin.
FERLIR-17: Frá Straumi að Straumseli – Óttarstaðarsel – Lónakotssel – Alfararleið – Gvendarbrunnur – fjárhellir.
FERLIR-18: Bláfjöll – Kerlingahnjúkur (613 m hátt) – Reykjavegur – Kóngsfell – Þrívörður – drykkjarsteinn – Grindarskörð – hús – „Hallahellar“.
FERLIR-19: Eldvörp – Sundvörðuhraun – byrgi – minjar frá tímum Tyrkjaránsins (1627) – fjárhellir norðan vegar –Húsatóftir – Byrgishólar – fiskibyrgi.FERLIR-20: Geitahlíð – Kálfadalir – Gullbringa – Hvammahraun – hellir – Vatnshlíð – Fagridalur.
FERLIR-21: Hrútagjá – Hrútagjárhraun – Fjallið eina –eldgýgaröð – hellar – fjárhellar – fjárborg.
FERLIR-22: Krýsuvíkurbjarg – Selalda – Strákar – Lækur – Fitjar – Húshólmi.
FERLIR-23: Hrútadalir – Slaga – Drykkjarsteinn – Langihryggur – Kistufell – Merardalir – Fagradalsfjall – Langhóll – gýgur – Dalsel -Görn.
FERLIR-24: Illahraun – Arnarsetur – Skógfellshraun – Dalshraun – Eldborgir.
FERLIR-25: Prestastígur frá Höfnum í Grindavík – Eldvörp.
FERLIR-26: Eyra – Þríhnjúkar – hellir – Víti – Þjófakrikar.
FERLIR-27: Dauðadalir – Strompar – Stromphellar (Langihellir).
FERLIR-28: Staðarborg í Vogum – Þórustaðarborg – Þórustaðastígur.
FERLIR-29: Grænavatn – Austurengjahver (Stóri-hver) – Vegghamrar – Eldborg – Krýsuvíkurbjarg – Eyri – Selalda – Strákar – Arnarfell – Bæjarfell – Krýsuvík – Augun.

FERLIR-30: Grásteinn – álfar
FERLIR-31: Selvogsgata – Kristjánsdalahorn – Gullkistuvatn – Litla-Kóngsfell – Stóri-Bolli – Grindarskörð (Kerlingaskarð).
FERLIR-32: Þorbjarnarstaðafjárborgin – Fornasel – Gjásel – Straumssel – Óttastaðasel – fjárhellar – Lónakotssel –
Óttastaðafjárborgin – Gvendarbrunnur – fjárhellir – Þorbjarnarstaðir.
FERLIR-33: Kaldársel – Helgafell – Valahnjúkar – Músarhellir –
Hundraðmetrahellir – Rauðshellir (Pólverjahellir) – Lambagjá.
FERLIR-34: Hraunin austan Núpshlíðarháls – Mávahlíðar – Mávahlíðarhnúkar – “Kynjagjá” – Fjallsgjá.
FERLIR-35: Vatnsleysuströnd frá Keilisnesi, um Flekkuvík, Kálfatjörn – Gerðistangavita að Brunnastöðum við Voga.
FERLIR-36: Folaldadalir – Sveifluháls – Arnarvatn – Seltún
(Hveradalur) – Ketilsstígur – Móhálsadalur – Djúpavatnsvegur.
FERLIR-37: Bleiksteinshöfði – Hvaleyrarsel – Selhöfði – Stórhöfði – Kaldárssel – fjárborg – fjárhús – fjárhellar – Lambagjá – Pólverjahellir (krá) – Selvogsgata – Ketshellir.
FERLIR-38: Selvogsgata – Grindarskörð (Kerlingarskarð) – Draugahlíðar – Brennisteinsnámur – Hjaltadalur – Grindarskarðahnúkaskarð – Grindaskarðshnjúkar – “Hallahellar”.
FERLIR-39: Valahnjúkar – Músarhellir – Mygludalir – Húsfell – Búrfell – gjá – sel – rétt – almenningur – Kolhóll.

FERLIR-40: Trölladyngja – Hörðuvallaklofi – Sogasel – Sogin –
Spákonuvatn – Grænuvatnseggjar – Selsvallasel – Oddafell.
FERLIR-41: Fjallið eina – Steinbogahellir – Híðið – Húshellir –
Maístjarnan.
FERLIR-42: Höskuldavellir – Núpshlíðarháls – Selsvellir – Hraunsel – hellir – Vigdísavellir – Bali – Djúpavatn – Sogin.
FERLIR-43: Hrafnagjá – Stóra-Aragjá – Knarrarnessel – Brunnastaðasel – Snorrastaðatjarnir.
FERLIR-44: Ósar – Kirkjuvogur – Kotvogur – Kotvogsbrunnur (1750) – Hafnir – leturhella við Kirkjuvogskirkju (1830) – Merkines – Strákur (A-varða) – skotbyrgi – fiskibyrgi – fiskiþurrkgarðar – Kalmanstjörn (Gálmatjörn) – Junkaragerði.
FERLIR-45: Fornasel – Auðnasel – Rauðhólssel – Flekkuvíkursel –Hvassahraunssel.
FERLIR-46: Latfjall – sæluhús – Óbrennishólmi – Húshólmi (Gamla-Krýsuvík).
FERLIR-47: Herdísarvík – sjóbúðir – fjárborgir – fiskigarðar – gerði – Langsum – Þversum – Fjárréttin – Hellir – Breiðabás – Draugagjá – Alfaraleið – Stakkavík – Hlíðarvatn.
FERLIR-48: Herdísarvík – Stakkarvíkurhraun – Hlíðarvegur – drykkjasteinar – Grænabrekka – fjárskjól – drykkjarsteinar
– Lyngskjöldur.
FERLIR-49: Selvogur – Strandarkirkja – Klöpp – Guðnabær – Nes – Bjarnastaðir – Þorkelsgerði – Litlibær.

FERLIR-50: Langeyri – Bali – Dysjar – skipasteinn – Garðar –
Garðalind – Hliðsnes – Hausastaðaskóli.
FERLIR-51: Staðarhverfi – Húsatóftir – Kóngshella – Stóra-Gerði – Litla-Gerði – Kvíadalur – rústir – brunnur – Gerðistangar –
kirkjugarður – Staður – tófusteinagildra á Básum.
FERLIR-52: Flóttamannavegur – Urriðakot – Urritavatnsholt (Campur) – Urriðakotsdalir – Urriðakotshraun – sel – nátthagi –
fjárborg – Seljahlíð – Þverhlíð – Gráhella – Setbergshlíð –
Lækjarbotnar.
FERLIR-53: Hvaleyri – Hvaleyrarhöfði – Sveinskot – Vesturkot –
– Þórðarkot – Hvaleyrarklappir (Flókaklöpp).
FERLIR-54: Sandgerði – Melgerði – Fuglavík – Hvalsnes – Stafnes – brunnur – dómhringur – Básendar – kengur.
FERLIR-55: Hrútagjárdyngja – Sandfell – Húshellir – Hýðið –
Maístjarnan – Steinbogahellir.
FERLIR-56: Kúadalur – stekkur – Þórustaðarborg – rúnasteinn v/Stóra-Knarrarnes – steinbrú gegnt Kálfatjörn (ártalssteinn).
FERLIR-57: Vogaheiði – Snorrastaðatjarnir – Pétursborg – Kálffjall – fjárhellar – gerði – stekkur.
FERLIR-59: Latur – Ögmundarhraun – fjárhellir + Dysjar Herdísar og Krýsu í Kerlingadal austan Deildarháls.
FERLIR-59: Eldvörp – Þórðarfell – Klifgjá – Lágafell – gígur – gjá.

FERLIR-60: Krýsuvíkurhraun – fjárhellir Arngríms frá Læk (Grákolla) í Klofningum – 2 fjárhellar – “Bjálkahellir”.
FERLIR-61: Hjallhólahellir – Strokkamelar (Hvassahraunskatlar) – brugghellir í Hvassahrauni – Gráhelluhellir – Tóur – Tóustígur – Seltó – Hrísató – Hrísatóarstógur – Gvendarborg – Rauðhólsstígur – Vatnaborg.
FERLIR-62: Vogar – Stapinn – Innri-Njarðvík + Keflavík – Útskálar – Garður – Garðskagi.
FERLIR-63: Hrauntungur – fjárhellar – Laufhöfði – Efri-hellrar – Vorrétt – Þorbjarnarstaðar-Rauðimelur – fjárhald.
FERLIR-64: Krýsuvíkur-Mælifell – dys Ögmundar – Drumbur –
Bleikingsdalur – lækur + fjárhellir í Bæjarfelli.
FERLIR-65: Latfjall – Tófubruni – gígar – Stóri-Hamradalur – rétt.
FERLIR-66: Vatnsheiði – Beinavarðahraun – Svartakrókur – Fiskidalsfjall – Guðbjargarhellir – (Efri-hellir) – Efri-hellar – Heiðarvarða – tótt Baðsvallasels – Jónshellir í Klifhólahrauni.
FERLIR-67: Deildarháls – Hvítskeggshvammur – saga – Geitahlíð – Æsubúðir.
FERLIR-68: Dauðadalir – Kistufell – Kistudalur – Brennisteinsfjöll – námur – ofanverðar Draugahlíðar.
FERLIR-69: Hraunssel á Núpshlíðarhálsi – Núpshlíðarhorn – gígar.

FERLIR-70: Vatnsskarð – Sandklofi – Sandklofahellir – Sandfell.
FERLIR-71: Óbrynnishólar – Óbrynnishólabruni – fjárhellir – Stakur – Gvendarsel.
FERLIR-72: Húsafjall – Fiskidalsfell – Hrafnshlíð – Svartikrókur – Hofflöt – Festarfjallshellir (teista).
FERLIR-73: Ögmundardys við Krýsuvíkur-Mælifell – Drumbur – Bleikingsvellir – lækur um Ögmundarhraun.
FERLIR-74: Markhella – Búðarvatnsstæðið – Sauðabrekkugjá – gígar – Hrútagjárhraun.
FERLIR-75: Herdísarvíkurfjall – Mosaskarð – hellar – Herdísarvíkursel – Stakkavíkursel – Hlíðarsel.
FERLIR-76: Vogar – Arahólavarða – Grænaborg.
FERLIR-77: Breiðdalur – Leirdalur – Skúlatún – Slysadalir – Kaldársel.
FERLIR-78: Kvennagönguhólar – Djúpadalshraun – fjárborg.
FERLIR-79: Strandarhæð – Gaphellir – Strandarhellir – Bjargarhellir.

FERLIR-80: Gíslaborg – Hringurinn – fjárborgir – Kúadalur – stekkur – Knarrarnesholt – varða – Brunnastaðalangholt – varða – Tyrkjavörður – Stúlknavarða (1700)
FERLIR-81: Þorbjarnarstaðir – Gerði – þvottalágar – Vorrétt –
Þorbjarnastaða-Rauðimelur – Efri-Hellrar – Laufhöfði – Hrauntungur – fjárhellar – Þorbjarnarstaðarfjárborgir.
FERLIR-82: Kánabyrgi – Viðaukur –Heljarstígur – Hrafnagjá – Huldur – Kúastígur.
FERLIR-83: Vatnsleysuströnd frá Gerðistangavita að Vogum – Brunnastaðir – Skjaldarkot – Halakot – Hausthús – Vorhús – Hvammur – Grænaborg – Arahólavarða.
FERLIR-84: Pétursborg – Hólssel – Ólafsvarða – Huldugjá – Snorrastaðatjarnir – Snorrastaðatjarnasel – Arnarseturshraun – Arnarklettur – Háibjalli.
FERLIR-85: Hvassahraun – Hjallhólahellir – rétt – Markaklettur – sjóbúð – garður – tóttir – brugghellir – hálf-garður vestast..
FERLIR-86: Hrossabrekkur- Hnífhóll – Garðaflöt – Kolhóll – Gjárétt – fjárhellir.
FERLIR-87: Rosmhvalanes – Útskálar – Garðskagi – kornakrar – Hafurbjarnastaðir – fornmannagrafreitur – Kirkjuból – hlautbollar – Flankastaðir – Sáðgerði – Skagagarður (1015) – Skálareykir.
FERLIR-88: Hólmur – (bær Steinunnar gömlu) – dys Hólmkels – Litla-Hólmsvör – Stóra-Hólmsvör (Bakkakotsvör) – brunnur – Prestsvarða – letur – Árnarétt á Miðnesi – Gufuskálar – Ellustekkur.
FERLIR-89: Kaldársel – sel – fjárhellar – fjárborg – fjárskjól – Kúastígur – Kaldárhnjúkar – Undirhlíðar – Kúadalur – skógræktarreitur – Kerin – Bakhlíðar – Hlíðarhnjúkur.

FERLIR-90: Innri-Njarvík – kirkja – Dalbær – Stapakot – rústir n/Reykjanesbrautar.
FERLIR-91: Stóri-Hólmur – Litla- og Stóra-Hólmsvör – hleðslur – Rafnsstaðir – Kistugerði – letursteinn – Arnarétt – fjárborg – Álaborg – fjárrétt – Hafurbjarnastaðir – fornmannagrafir – Kirkjuból – hlautskálar.
FERLIR-92: Ísólfsskáli – Ísólfsskálahellir – Skollahraun – fjárhellar – Slaga – Drykkjarsteinn – Núpshlíðarhorn – gígar – gjár – Hraunssel.
FERLIR-93: Selvogur – fjárborgarbrot við Þorkelsgerði – fjárborg – heykuml – hellir (búseta 1839-1840) – sel.
FERLIR-94: Vífilstaðahraun – tóttir – kvíar – stekkur – Jónshellar – fjárhellir + hellir í Heiðmörk.
FERLIR-95: Stóri-Hamradalur – Núpshlíðarháls – Hraunssel – Selsvellir – Trölladyngja.
FERLIR-96: Skógfellsvegur – Brúnir – Grindarvíkurgjá – Litla-Skógfell – Stóra-Skógfell – Vatnaheiði – Hópsheiði – Gálgaklettar – Grindavík – 16 km.
FERLIR-97: Trölladyngja – Spákonuvatn – Selsvellir – Skolahraun – Þrengsli – Hraunssel – Leggjabrjótshraun – Núpshlíðarháls (gamli Krýsuvíkurvegurinn).
FERLIR-98: Ísólfsskáli – Skollahraun – Hraunsnes – Veiðibjöllunefn – Mölvík – Katlahraun – Ketill – Selatangar.
FERLIR-99: Grísanes (Grímsnes) – hlaðin rétt – Hamradalur –
fjárhellir – Selshöfði – fjárhús – fjárborg – Stórhöfði – beitarhús – Gjár – hraunrás – hellir – hleðslur – Klifsholt.

Ath. GPS-punktar eru faldir á bak við hvern nefndan stað.

Skrár

Bæjarsker – gamlir garðar

Við Bæjarsker utan við Sandgerði eru Bæjarsker, Lönd og Bárugerði svo einhverja bæjanna sé getið.
Þessir gömlu bæir og leifar þeirra hafa þegar látið mjög á sjá, ekki síst vegna þess að þarna er um að ræða fyrirhugað byggingarsvæði Sandgerðis. Tökum t.a.m. eina tegund búsetuminjanna; garðana, sem enn eru greinanlegir.
Í örnefnaskrá segir: „Milli Sandgerðis- og Bæjarskershverfis eru, ofan við sandinn, stórar og fallegar sléttar flatir, kallaðar Löndin. Neðri hluti Landanna var að eyðast af sjávarágangi og hreinum uppblæstri. Fyrir nokkrum árum var girt fyrir Löndin skammt fyrir ofan sjávarmál. Er þar nú að gróa upp fagurt landsvæði, en til nokkurrar óprýði eru gömlu rofin, sem upp úr standa. Vegurinn með Miðnesi liggur um Löndin; eru nú risnar upp margarÂ byggingar báðum megin við veginn og Löndin óðum að byggjast, en þar var ekkert býli um aldamótin.
Einn garðurinn liggur meðfram austuhlið skipulagssvæðsins á um 450 m kafla. Við vesturhlið húsanna Miðtún 2-4 er hann aðeins sýnilegur á 12 m kafla, en síðan er hann hulinn að mestu vegna jarðfyllingar sem komið hefur til við byggingu húsanna sem standa við Miðtún. Hann kemur svo aftur greinilega í ljós við Miðtún 12 sem er syðsta húsið, og er síðan mjög greinilegur neðan undan túninu á Býjaskeri. Hæð hleðslanna í garðinum er nyrst um 0.60 m en hann er allt að 1.50 m þar sem hann er hæstur. Ofan á garðinum er svo 0.40-1 m hár graskantur. Heimildir um garðinn er ekki að finna í Örnefnaskrá, en í viðtali við Halldóru Ingibjörnsdóttir á Flankastöðum telur hún að garðhleðslan sé ævaforn.
Vörslugarður er vestan við lóðir að Miðtúni 4-6. Garðurinn liggur suðvestur-norðuraustur, er um 15 m langur, og nokkuð óreglulegur í landinu. Hleðsluhæð er um 0.35 m. Garðurinn hefur trúlega verið hærri upphaflega.

Bæjarsker

Í viðtali við Halldóru sagði hún að grjót meðal annars úr þessum görðum hefði verið selt þegar framkvæmdir voru vegna hafnargerðar í Sandgerði fyrr á árum. Heimildir um garðinn er ekki að finna í Örnefnaskrá.
Sandvarnargarður var neðanvert til að hefta sandfok. Staðsetningin er n: 64,01,906 v: 22,42,647 Hættumat: Þar sem garðurinn er hlaðinn árið 1936 telst hann ekki fornleif samkvæmt þjóðminjalögum. Garðurinn liggur norður-suður frá suðurhluta hafnarinnar og út á sléttlendið út frá húsinu sem einu sinni var refabú. Garðurinn er um 500 m langur og all verulegur. Hleðslur garðsins eru allt að 1 m á hæð og 1 m á breidd. Þá hefur verið hlaðin utan í garðinn tvíhólfa tóft. Heimildir um garðinn er ekki að finna í Örnefnaskrá. Í viðtali við Halldóru sagði hún að garður þessi hafi verið hlaðinn árið 1936 til að hefta sandfok yfir svæðið sem þarna er austur og suður af.

Heimildir m.a.:
-Magnús Þórarinsson: „Leiðir, lendingar og örnefni á Miðnesi; – Melaberg“.
-Frá Suðurnesjum. Frásagnir frá liðinni tíð, Félag Suðurnesjamanna í Reykjavík, 1960, bls. 118-123.

Skrár

Sólkerfi á Reykjanesi

Eftirfarandi upplýsingar birtust í Fréttablaðinu árið 2009 undir fyrirsögninni „Sólkerfi á Reykjanesi“.
„Unnið er að því hörðum höndum að setja upp pláneturatleik um Reykjanesið í tengslum við sýninguna Orkuverið Jörð. „Stöplarnir fyrir pláneturnar eru komnir upp, en það á eftir að setja pláneturnar á þá,“ segir Róbert Kjartansson, sýningarstjóri Orkuversins Jarðar, í tengslum við svokallaðan pláneturatleik sem verið er að setja upp. Eftirlíkingu af plánetunum verður dreift um Reykjanes. Sólin er staðsett fyrir utan stöðvarhús Reykjanesvirkjunar og verða aðrar plánetur í hlutfallslega réttri fjarlægð frá sólinni. „Hægt verður að keyra á milli plánetanna en hugmyndin er sú að stilla reikistjörnunum upp svo að hægt verði að fylgja þeim inn í Reykjanesbæ.
Ég geri ráð fyrir því að þær verði allar komnar upp í sumar.“ Ratleikurinn er settur upp í tengslum við sýninguna Orkuverið Jörð sem er í stöðvarhúsi Reykjanesvirkjunar. „Sýningin fjallar um orku. Það má segja að henni sé skipt upp í fjóra hluta og er byrjað á kenningunni um Miklahvell. Þá er farið yfir í reikistjörnurnar í sólkerfinu og þeim öllum stillt upp í réttum stærðarhlutföllum. Næsti hluti er saga mannsins og orkunnar saman, allt frá því að við virkjum eldinn og fram á okkar daga. Svo er það orkunotkunin í heiminum. Þar er farið yfir það hvaðan við fáum orkuna, hvort sem það er úr jarðefnaeldsneyti, fallvötnum eða jarðvarma. Síðasti hluti sýningarinnar er virkjunin sjálf og orkuframleiðslan,“ útskýrir Róbert.
Þegar Róbert er spurður hvers vegna ákveðið hafi verið að ráðast í þetta verkefni segir hann að í rauninni hafi tækifærið bankað upp á. „Það komu hingað tveir herramenn, þeir Simon Hill frá Bretlandi og Björn Björnsson frá List og sögu, með þá hugmynd að setja upp þessa sýningu og þá var miðað við orkutengda ferðaþjónustu. Hugmyndin var að setja upp þessa sýningu við hliðina á orkuverinu sjálfu,“ segir Róbert og bætir við að hægt sé að sjá inn í orkuverið frá sýningunni því einn veggur þess sé gerður úr gleri.

Orka er líf
Inngangur sýningarinnar leiðir okkur í gegnum kenninguna um upphaf alheimsins með Miklahvell. Fyrir um 13,7 milljörðum ára var alheimurinn ekki stærri en greipaldin en sprakk svo út á ógnarhraða; slíkum ógnarhraða að ljósið sem fer með um 300.000 km hraða á sekúndu, ferðast ekki eina blýantslengd á þeim tíma. Ljósið fer 7 ½ hring um jörðina á einni sekúndu.
Þegar við höfum hafið ferð okkar með látum í Miklahvell leiðir Albert Einstein okkur inn í sýninguna. En hann var einn af þeim frumkvöðlum sem kom okkur í skilning um lögmál alheimsins. Vitanlega stóð hann á herðum risanna eins og Newton orðaði það sjálfur; Pýþagóras lagði fram kúlulaga jörð og reikistjörnur sem ferðuðust í hringi umhverfis mikinn eld. Aristóteles teiknaði upp heimsmynd með jörðina í miðju alheimsins og Aristarkos staðsetti allar sýnilegar reikistjörnur í réttri röð í sólkerfinu.
Kópernikus setti sólina miðju í staðinn fyrir jörðina („himnarnir snúast ekki, við gerum það“) og Johannes Kepler nýtti sér stærðfræðina og reiknaði út að kenningarnar áttu samleið með útreikningum.
Galileo Galilei horfði í gegnum sinn stjörnukíki og sannaði með sínum eigin augum. Newton setti fram þyngdarlögmálið sem heldur öllu saman og lagði stærðfræðilegan grunn með bók sinni Principia. Einstein setti fram afstæðiskenninguna, útvíkkun alheimsins, svartholin, hvítholin og raðaði öllu saman. Georges Lemaître steig fram og alheimurinn fæddist og síðan kom Hubbel og sá hann allan á einni nóttu.
Eftir að gestir hafa farið í gegnum sköpun alheimsins liggur leiðin inn í fyrsta hluta safnsins í gegnum vetrarbrautina okkar og inn í sólkerfið sem við tilheyrum. Sýningin skiptist í 4 hluta og eru þeir aðgreindir með veggjum sem líkja eftir hverfilblöðum:

Sólkerfið okkar
Stjörnufræðingar hafa varpað því fram að jörðin sé eins og eitt sandkorn á öllum ströndum jarðar í samræmi við stærð alheimsins. Þannig að smæð okkar sólkerfis er gríðarleg í samanburði við þær kenningar sem leiða líkur að því að 100.000 – 200.000 milljón sólir séu í vetrarbraut okkar (Milky Way). Gagnvirkur skjár leiðir gesti í gegnum allar reikistjörnurnar í okkar sólkerfi og sérstök líkön sýna hverja plánetu fyrir sig. Þú getur kynnst því hversu heitt er á Merkúr og hvað Júpiter hefur mörg tungl og allt þar á milli.

Maðurinn og orkan
Hvernig maðurinn hefur virkjað orkuna sér til framdráttar er kjarninn í þessum sýningarhluta. Hér getur að líta hvernig tækniþróunin er alltaf að verða hraðari og hraðari eftir því sem tíminn líður.
Gagnvirkur skjár gefur gestum tækifæri á að kynna sér helstu uppgötvanir ásamt því að sérstakur sýningargripur sýnir hvernig orkan breytist úr einu formi yfir í annað; snigill Arkimedesar breytir hreyfiorku mannsins í fallorku, þaðan í vindorku sem loks hellir upp á.

Mismunandi orkugjafar
Í þessum hluta safnsins kynnast sýningargestir mismunandi orkugjöfum og því hvernig maðurinn nýtir sér orkuna til að knýja daglegt líf. Sólarorka, vindorka, kjarnorka, vetni, etanól, jarðefnaeldsneyti (kol, olía, gas). Nánast öll staðbundinn orka á Íslandi kemur frá umhverfis-vænum orkugjöfum (vatnsfallsvirkjunum eða jarðvarmavirkjunum).
Því er öðruvísi farið í flestum öðrum löndum þessa heims. T.d. kemur yfir 90% af allri raforkuframleiðslu bæði í Bretlandi og Bandaríkjunum frá jarðefnaeldsneyti og kjarnorku.

Virkjun jarðvarma á Íslandi
Í síðasta hluta sýningarinnar er greint frá því á hvern hátt HS Orka virkjar jarðvarma á Reykjanesi. Glerveggur gefur gestum tækifæri á að sjá inn í vélasal virkjunarinnar þar sem tveir gufuhverflar framleiða hvor um sig 50 megavött af rafafli. Sú orka nægir til að knýja Reykjavíkurborg á góðum sumardegi. Hver hverfill um sig kostar 3 milljarða og eru það dýrustu og afkastamestu sýningargripirnir. Jarðskjálftahermi er að finna í þessum sýningarhluta.

Allir, sem leið eiga út á Reykjanes, ættu að koma við í Orkuverinu Jörð með það fyrir augum að skoða og fræðast um það sem sýningin hefur upp á að bjóða.

Heimild:
-Fréttablaðið 10. júní 2009, bls. 26.
-www.hsorka.is/kynningarefni.

Í Reykjanesvirkjun.

Skrár

Kögunarhóll – Ingólfsfjall – járnbraut

Gengið var frá Kögunarhól og austur með sunnanverðu Ingólfsfjalli að Fellstúni við suðausturhorn þess. Sú örnefnaskýring hefur snemma komist á kreik að nafnið Kögunarhóll sé afbökun úr Knörrhóll og að í honum sé skip Ingólfs heygt.

Ingólfsfjall.

Í Landnámu segir frá því að þriðja vetur sinn á Íslandi hafði Ingólfur Arnarson vetursetu undir Ingólfsfelli fyrir vestan Ölfusá. Næsta vor fundu þrælar hans, þeir Vífill og Karli, öndvegissúlur hans við Arnarhvol fyrir neðan heiði og settist Ingólfur þar að og nefndi bæ sinn Reykjavík. Þrællinn Karli mælti þá: „Til ills fóru vér um góð héruð, er vér skulum byggja útnes þetta.“ Strauk hann síðan frá Ingófi og sneri tilbaka í Ölfusið ásamt ambátt. Ingólfur fann þræl sinn aftur en ekki fylgir sögunni hvort hann fékk að vera í friði eða var neyddur til að flytja á „útnesið“. Ölfusið hefur æ síðan heillað “afkomendur” þrælsins.

Kögunarhóll 1897 – Collingwood.

Í Laxdælu segir að Auður djúpúðga hafi brotið skip sitt við Ölfusárósa en annars fer engum öðrum sögum af héraðinu á landnámsöld. Líklegt er þó að það hafi byggst snemma vegna landkosta þess. Land til beitar hefur verið gott við Ölfusárósa og á fjalli, selveiði í ósnum og fiskur í sjó og vötnum. Auk þess voru ágætar lendingar í ósnum, Þorlákshöfn og Selvogi sem hefur ekki haft lítið gildi á hafnlausri suðurströndinni.
Á göngunni frá Kögunarhól, skipshaug Ingólfs, með Ingólfsfjalli, gafst góður tími til að rifja upp söguna sem og áætlunum tengdum járnbrautarlagningu frá Reykjavík austur í Árnessýslu eða til Hafnar við Eyrarbakka. Járnbrautin átti að koma niður austan við Fellstúnið á leið sinni niður að Eyrabakka.

Kögunarhóll.

Hr. Þorvaldur Krabbe mannvirkjafræðingur skoðaði leiðina austur í Árnessýslu með járnbrautarlagningu í huga. Vandlega rannsókn og mælingar gerði hann ekki á svo skömmum tíma, „heldur aðeins kynnti sér lauslega og til bráðabirgða, hvernig til hagar um fjallleiðina austur og byggðina næstu.“
Fundið var að báðum þessum leiðum, „hve mikið af þeim er um óbyggðir, um fjöll og firnindi.“ Talið var að jafnan „eigi að hyllast til að láta járnbrautir liggja, um byggð, ef auðið er, eða þá byggilegt land, þótt óbyggt sé.“

Í Þjóðólfi, 41. tbl. árið 1906 er fjallað um járnbrautarlagningu austur í Árnessýslu og um stöðu þeirra mála. Þar segir að Þorvaldi Krabbe hafi litist best á leiðina upp Mosfellsdal nálægt Gullbringum og þaðan austur yfir þvera Mosfellsheiði fyrir norðan Borgarhóla og um Jórukleif ofan í Grafning nálægt Jórutindi, til Hagavíkur, þaðan nálægt bænum Króki og suður dalverpið þar bak við Bíldsfell, milli þess og Hlíðar, og svo þaðan nálægt Torfastöðum, suður að Ingólfsfjalli og meðfram því um Alviðru hjá Sogsbrúnni og niður að Ölfusá, annaðhvort móts við Laugardælur eða Selfoss.

Ingólfsfjall.

Sérstaka járnbrautarbrú kvað hann eflaust mundi þurfa að byggja yfir Ölfusá, en það væri aukaatriði, sem ekki snerti lagning brautarinnar í sjálfu sér.

Í Ísafold, 66. tbl. árið 1906, er fjallað um Suðurlandsveg í tilefni af umræðu um járnbrautarlagningu frá Reykjavík til Árnessýslu. Þar segir að “nú, þegar hugmyndin um járnbraut hér á landi hefir hlotið þann þroska, að landsstjórnin er búin að láta verkfræðing skoða járnbrautarstæði frá Reykjavík til Árnessýslu, þá virðist ástæða til að fara að ræða málið frá ýmsum hliðum.
Flutningsþörfin hefir aukist mjög mikið á síðustu árum hér sunnanlands, svo þörfin hefir nú loks knúð bændur nokkuð almennt til að nota vagna (kerrur) á flutningabrautunum, og auk þess æðivíða yfir vegleysur, færar og ófærar.

Blákollur undir Ingólfsfjalli.

Vagnarnir létta mikið flutninginn og auka vörumagnið sem flutt verður, en þeir fullnægja ekki þörfinni nema fá ár, þótt allir noti þá og ýmsir eigi 2, 3 eða 4 vagna. Smávagnarnir eru of mannfrekir í fólksfæðinni, og ferhjólaðir vagnar verða ekki notaðir á vegleysunum, eru líka of dýrir fyrir bændur almennt. Mörg heimili þurfa nú að flytja frá verslunarstöðunum því nær eins mörg vagnhlöss og marga þurfti hestburði fyrir 20 árum, og flutningsþörfin mun enn aukast, að líkindum örara en áður.

Hellisheiði – seinni tíma fararmáti.

Varla er von á góðri afkomu meðan dugandi karlmenn og einyrkjar verða að vera í ferðalögum mestallt vorið, auk haustferða, vetrarferða og ferðanna, sem bændur neyðast til að fara á miðjum slætti, dögum saman.
Efnaðir menn í Reykjavík og þeir, sem lifa eins og auðmenn, gera æ stærri kröfur til fæðisins, vilja hafa nýtt og gott kindakjöt árið um kring, nýja mjólk, nýtt smjör, nýtt skyr o. s. frv.

Almannagjá 1913.

Bændur hefðu mestan hag af því, ef þeir gætu ávalt fullnægt þörf kaupendanna á óskum þeirra. Nú er þetta ókleift, því næstu sveitir hafa hálfu minna af slíku en þörfin krefur. Og þó dregið sé strik yfir alla erfiðleikana og kostnaðinn við flutningana úr fjarlægum sveitum, þá er bændum ekki unnt að taka sláttinn til ferðalaga meir en nú er gert, og oft verða fjallvegir ófærir á vetrum.
Hvað mundi nú járnbraut greiða fyrir bændum hér austan fjalls og íbúum Reykjavíkur? Bætt gæti hún úr samgönguleysinu um sláttinn og mikið létt undir flutninga vor og haust; en hætt er við að hún kæmi að litlum notum, eða jafnvel alls engum á vetrum – þegar ófært er með kerrurnar.“
Frábært veður. Gangan tók 3 klst og 3 mín.

Heimild m.a.:
-http://www.olfus.is/template1.asp?mode=sub&id=555
-http://www.vegag.is/vefur2.nsf/pages/ve_saga_bladaefni_1906allt3.html
-Ísafold, 13. september 1906, 33.árg., 39. tbl.

Við Kögunarhól.

Skrár

Nokkur skipströnd utan Reykjaness 1850-1927

Í Ægi 1914 er yfirlit yfir „Botnvörpuskip sem strandað hafa við strendur Íslands 1896-1906„:

Kútterinn Ása 1902.

„Nítján eru þau, skipin sem liggja hingað og þangað með ströndum fram hjer við land, sem strönduðu á 10 árum, og fleiri eru komin síðan. Sum þessara skipa liggja rjett við land, sum eru á þurru landi og af þeim eru mörg óbrotin en sandorpin, og talið ógerningur að ná þeim út. Þau eru sem hjer segir:

Nafn skipsins: Heimili: Strandár;
1. Thoyetme Fleetwood 1896.
2. Präsident Herwig Geestemünde 1898.
3. Richard Simpson Hull 1899.
4. Oceanic Hull »
5. Engjanes Rvík(Vídalín) »
6. Friedrich Geestemünde 1900.
7. Spaniel Hull »
8. Cleopatra Hull 1901.
9. Lindsey Grimsby »
10. Aulaby (Anglaby) Hull 1902.
11. Rriton Hull »
12. Jamesia Grimsby »
13. Africa Grimsby »
14. Adeline Hull 1903.
15. Spring Flower Hull »
16. Molops Hull »
17. St. George Grimsby »
18. Friedrich Albert Geestemünde »
19. Würtenberg Nordenham 1906.

Þetta er það sem liggur ónotað í fjörunum hjer, og vart hægt að færa sjer það í nyt, því flest skipin liggja á þeim stöðum, þar sem björgunartilraunir mundu vera afarörðugar og kostnaðarsamar.
Til skýringar við þessa skipaskrá skal hjer tekið fram, að nr. 4 liggur við Skerjafjörð, nr. 11 við Stapa undir Jökli, nr. 12 við Bervík, nr. 17 við Ásmundarstaðavík á Melrakkasljettu, nr. 18 og 19 við Skeiðarársand, nr. 1, 2 og 6 við Skaftárós, nr. 3 og 9 við Mýrdalssand, nr. 16 við Rangársand, nr. 8 við Stokkseyri, nr. 5 og 10 milli Grindavíkur og Reykjaness, nr. 14 við Hafnarberg, nr. 7, 13 og 15 við Útskálaskaga.“

Í Ægir 1927 segir m.a. um tvö framangreindra sjóslysa:
-„„Engjanes“, botnvörpuskip frá Vídalínsútgerðinni í Hafnarfirði. Strandaði á flúðum utan við Járngerðarstaði, aðfaranótt 3. okt. 1899. Kent um óþektum straum og truflun á áttavita. Menn björguðust allir.“
-„„Anglaby“, enskur togari, strandaði á tanga austan við Karfabás 14. jan. 1902. Drukknuðu þar allir. Skipstjórinn var Nelson, hinn alþekti landhelgislagabrjótur.“

Í framangreindum Ægi 1927 er „Skýrsla um skipströnd í Grindavík á svæðinu frá Hraunsandi til Staðarbergs árin 1850-1927“ eftir Einar G. Einarsson, Garðhúsum í Grindavík:

Einar G. Einarsson í Garðshúsum.

Skýrsla um skipströnd í Grindavík á svæðinu frá Hraunsandi til Staðarbergs árin 1850—1927.
1. „Delphin“, frönsk loggorta, strandaði á Kasalóni laust eftir 1850. Menn björguðust allir. Skip þetta var tekið út sumarið eftir. Keyptu það Sveinbjörn Ólafsson kaupmaður í Keflavík o. fl.
2. „Beta“, dönsk jakt lítil. Rak hún á land í Hrólfsvík, en skipshöfn mun hafa druknað í hafi. Var skipið á leið til Búða með vörur.
3. „Kapracius“, frönsk skonnorta, strandaði á Þorkötlustaðabót. Menn björguðust allir.
4. „Vega“ 30. apríl 1885, þýsk skonnerta, með saltfarm til Reykavíkur, strandaði á Þorkötlustaðnesi. Menn björguðust allir.
5. „Brise“, frönsk skonnerta, standaði á Arfadal. Skip þetta hafði orðið fyrir ásiglingu á hafi úti og sigldi upp vegna leka, um bjartan dag.
6. „Lonaine“, frönsk skonnerta. Strandaði 28. apríl 1885 á Hraunssandi og var leka um kent. Menn björguðust allir.
7. „Petit Jean“, frönsk skonnerta. Rak upp á Hraunsfjörur og varð ekki vart við neinn mann. Hafa því að líkindum allir drukknað áður en skipið kom að landi.
8. „Glitner“, norskur galeas. Rak á land á Járngerðarstaðvík 11. júlí 1896. Menn björguðust allir.
9. „Fortuna“, dönsk skonnerta. Rak á land á Járngerðarstaðavík 29. júlí 1897. Allir björguðust.
10. „Flora“, norskur galeas. Rak á land á Járngerðarstaðavík 7. júlí 1903. Menn björguðust.
11. „Oddur“, gufubátur frá Eyrarbakka. Rak á land á Járngerðarstaðavík. Menn björguðust.
12. „Minna“, þýsk skonnerta. Rak á land á Járngerðarstaðavík 17. júlí 1906. Mannbjörg.
13. „Henrij Rheid“, mótorbátur frá Hafnarfirði, Rak á land á Járngerðarstaðavík 16. febrúar 1907. Mannbjörg.
14. „Engjanes“, botnvörpuskip frá Vídalínsútgerðinni í Hafnarfirði. Strandaði á flúðum utan við Járngerðarstaði, aðfaranótt 3. okt. 1899. Kent um óþektum straum og truflun á áttavita. Menn björguðust allir.
15. „Rapid“, norskt flutningagufuskip strandaði á sama stað og nr. 14. Strandið kent, að sést hafi ljós í glugga, er yfirmenn álitu að væri Reykjanesviti, einnig skekkju á áttavita. Þetta skeði 15. nóv. 1899, kl.
3 árdegis. Menn björguðust.
16. „Anglaby“, enskur togari, strandaði á tanga austan við Karfabás 14. jan. 1902. Drukknuðu þar allir. Skipstjórinn var Nelson, hinn alþekti landhelgislagabrjótur.
17. „Sheldon Abbey“, ensk skonnerta, strandaði á Þorkötlustaðanesi. Var með salt og tunnufarm til Reykjavíkur. Menn björguðust.
18. „Varonell“, enskur togari, strandaði á flúðum, utan við Járngerðarstaði 20. janúar 1913. Þrír menn drukknuðu, en hinum tókst að bjarga.
19. „Karl Markmann“, þýskur togari. Rakst á sker, líklega Þorkötlustaðanes, en losnaði aftur og sökk skipið skammt undan landi 8. des. 1913. — Menn björguðust á skipsbátnum og náðu landi á Sandvík vestan við Reykjanesvita.
20. „Resolut“, mótorkútter frá Reykjavík, strandaði vestan við Hásteina 10. spet. 1916. Hafði stýri bilað. — Mannbjörg.
21. „Schlutrup“, þýskur togari. Strandaði við Stekkjarnef. Menn björguðust allir.
22. „Anna“, færeyskur kútter, strandaði austan við Staðarberg 3.—4. apríl 1924. Týndust allir menn 15 að tölu; ráku 9 á land og voru jarðsungnir hér í Reykjavík 11. apríl. („Anna“ hét áður „Sléttanes“ og var keypt héðan).
23. „Ása“, togari H. P. Duus-verslunar í Reykjavík. Strandaði á flúðum vestan við Járngerðarstaði. Áttavitaskekkju kent um. Allir björguðust. (Skipið nýtt).
24. „Hákon“, mótorkútter frá Reykjavík. Strandaði við Skarfatanga 9. maí 1926. Sigldi á land í svörtum bil. Menn björguðust i skipsbátnum.

Þessa skýrslu um skipaströnd hefir hr. kaupmaður Einar G. Einarsson í Garðhúsum tekið saman eftir beiðni, og bætir eftirfarandi við:

Reykvískt gufuskip.

„Til skýringar skýrslu þessari vil ég taka þetta fram, að hún er skrifuð eftir minni og ekki þar stuðst við nein heimildarrit eða minnisbækur og vegna þess er flestum ártölum slept, samt geri ég ráð fyr að hún sé í öllum aðalatriðum rétt og að ekki sé neitt skip rangtalið, sem hér hefir strandað á þessu timabili. En frekari upplýsingar um þetta má eflaust fá í Þjóðvinafélagsalmanakinu, yfir þann tíma, sem það nær, svo og í bókum Gullbringusýslu, þvi fram til síðustu tíma voru öll skipströnd meðhöndluð af sýslumönnum.
5 skip eða nr. 8—12 í skýrslunni, hafa slitnað upp á Járngerðarstaðavík. 2 skip, nr. 2 og 7 hafa sennilega rekið mannlaus á land, skipshafnir verið búnar að skilja við þau, eða hafa drukknað á rúmsjó, og 2 skipin, nr. 5 og 6, líklega siglt viljandi á land.
Öll hin skipin, 15 að tölu, hafa strandað af einhverjum atvikum, sem menn ekki hafa getað ráðið við, og þá líklega í mörgum tilfellum, að einhverju leyti, af skekkju á áttavitum. Í því sambandi mætti ef til vill geta sér til, að hraunið hér, sem alstaðar liggur út í sjó, kunni að vera mengað þeim efnum (járni), er hafi áhrif á áttavitana. – Garðhúsum 27. júní 1927. (Sign.) Einar G .Einarsson.

Hákon RE 113, áður kútter Haraldur MB 1 frá Akranesi sem kátir karlar voru á.

Skýrslan og skýringar þessar eru settar í „Ægi“ til þess að benda á, að hér muni eigi vanþörf að vitaverði hið bráðasta komið upp. Síðasta Alþingi hafði þetta með höndum og munu undirtektir hafa verið hinar bestu og að sögn vitamálastjóra, mun viti verða reistur á Hópsnesi á komandi sumri.
Til áréttingar því, sem hr. Einar G. Einarsson segir um áttavitaskekkju á þessum slóðum, sem sjómenn hafa orðið varir við, geta þar einnig verið óreglulegir straumar, sem bera skip úr leið.

Hópsnesviti/Þórkötlustaðaviti. Vitin sá arna er í landi Þórkötlustaða og þar með á Þórkötlustaðanesi. U.þ.b. 120 metrar eru í landamerki Hóps frá vitanum.

Mönnum er það ekki hulið, að vegna jarðskjálfta, hefir komið fyrir að Reykjanesviti hefir ekki logað þegar hann átti að gjöra það. Er því brýn nauðsyn, að fyrirhugaður viti í Grindavík, sendi frá sér ljós, sem sé vel aðgreint frá Reykjanesljósinu, svo aldrei komi það fyrir, að skip, sem úr hafi koma, geti vilst á þeim. Hafi orðið að slökkva ljósið á Reykjanesvitanum í fyrra vegna jarðskjálfta, getur hið sama orðið í ár og önnur ár.

Sveinbjörn Egilsson.

Enginn segir fyrir, hvenær skip þurfi á Reykjanesvita að halda; getur það orðið jafnt í jarðskjálfta, þegar ekki er auðið að sýna ljós, og þegar alt er í lagi; en sökum þessa mikla ókosts Reykjaness fyrir sjófarendur, virðist svo, sem brýn nauðsyn heimti, að Grindavíkurvitinn verði góður viti vegna þess, að svo getur viljað til, að hann verði eini landtökuvitinn á þessum hættulegu slóðum.
(Ég hef bætt ártölum og mánaðardögum inn í skýrslu Einars eftir föngum). – Reykjavík, 15. okt. 1927. Sveinbjörn Egilson.

Í framhaldinu verður hér fjallað stuttlega um strand togarans Kinston Period H 55 sunnan Kalmanstjarnar árið 1934.

Strand utan við Kalmannstjörn 1934

Kingston – strandið 1934.

„Myndin er líklega tekin 26. febrúar 1934. Maðurinn til hægri er líklega Jón Bergsveinsson, framkvæmdastjóri Slysavarnarfélags Íslands. Strandaði togarinn er frá Kingston útgerðarfélaginu í Hull. Það strand sem passar best við myndina er strand Kingston Peridot H 55 rétt sunnan Kalmannstjarnar í Höfnum. Togarinn sigldi á land aðfararnótt 24. febrúar 1934 en skemmdist lítið. Jón fór á staðinn með fluglínutæki og hjálpaði ásamt slysavarnarsveitinni í Höfnum áhöfninni í land samdægurs. Varðskipið Óðinn og breska björgunarskipið Henry Lancaster komu og drógu skipið út 26 febrúar.“ (BÞ 2018)

Heimildir:
-Ægir, 9. tbl. 01.09.1914, Botnvörpuskip sem strandað hafa við strendur Íslands 1896-1906, bls. 117.
-Ægir, 10. tbl. 01.10.1927, Skýrsla um skipströnd í Grindavík á svæðinu frá Hraunsandi til Staðarbergs árin 1850-1927 – Einar G. Einarsson, Garðhúsum 27. júní 1927, skráð af Sveinbirni Egilssyni, bls. 220-221.
-Sarpur.is

Gufuskip-Baldur RE 146-1913.

Skrár

Sakamaðurinn

„Í landnorður frá Vogsósum er hellisskúti í hrauninu, skamt frá alfaravegi; hann er kallaður Gapi. Ferðamenn liggja opt í helli þessum, eins og í sæluhúsi. Í helli þessum leyndi Eiríkur prestur sekum manni heilt sumar. Maðurinn var austan af Síðu, og hafði þar orðið mannsbani, svo það átti að drepa hann. þeir sem um veginn fóru sáu aldrei hellinn Gapa þetta sumar; því Eiríkur hafði brugðið yfir hann hulu, og eins vöröu þá, sem stóð á hólnum hjá honum, og mundu þó margir eptir hvorutveggju. Sakamaðurinn hafðist þarna við í hellinum um sumarið, og geingu lýsingar á honum um allar sveitir, og skipun, að taka hann fastan, hvar sem hann næðist. Eiríkur prestur fékk einn af seðlum þessum. Sendi hann þá manninn sjálfan með hann austur á Síðu, en einginn gat þekt hann. Eiríkur lét hann skila því með, að maðurinn heíði náðzt í Selvogi, og sæti hann nú í fjötrum, og væri geymdur í Strandarkirkju. þángað skyldu þeir sækja hann hið allra fyrsta. Maðurinn fór, lauk erindi sínu, og sneri svo suður aptur í helli sinn. En Síðumenn brugðu við, og fóru suóur i Strandarkirkju. þar fundu þeir manninn í fjötrum. Var hann þá fluttur austur, og átti nú aö höggva höfuðið af honum; því svo hafði hann dæmdur verið. En þegar til kom beit ekki öxin, og beyglaðist eggin í hverju höggi. Hættu þá Síðumenn, og fluttu hann á skip, og ætluðu að senda hann til Danmerkur; því þar ætluðu þeir öxunum að bíta. En þegar þeir komu með hann út á skipiö, hvarf hann, og var þar þá steindrángi einn með böndum á. Urðu skipverjar þá æfir við Síðumenn, og ráku þá burtu með sneypu, en vörpuðu sökudólgi þeirra fyrir borð. Síðumenn sáu nú, hversu Eiríkur hafði gabbað þá, og vildu hefna sín. Feingu þeir til þess mann á Vestfjöröum, og sendi hann Eiríki kött. Stóð Eiríkur Þá úti á hlaði, þegar kisa kom, og ætlaði hún að hlaupa um háls honum, og drepa hann. En þá var hjá Eiríki maður sá, sem forðum sókti kverið, og hjálpaði hann Eiríki til að drepa köttinn. Sagt er, að Eiríkur hafi sent Vestfirðingnum draug, sem honum hafi orðið að bana.“

Heimild:
-Íslenskar þjóðsögur og æfintýri, Jón Árnason, 1862, bls. 571.

Í Gapa.

Skrár

Álftanes – Litlibær

Gengið var um vestanvert Álftanes, norðan Skógtjarnar. M.a. var komið við í tóftum Litlabæjar, gengið út á Litlabæjartanga og síðan gengið með ströndinni innan við Sandskarð. Þar fyrir innan er t.d. Bakkakot og Bakkakotstjörn. Fyrir innan röðuðu kotin (Hákot, Gesthús, Sveinskot, Kekkjakot, Mýrarkot, Garðskot, Þóroddarkot, Grashús, Þórukot, Bjarnastaðir og Friðrikskot) sér í þétta þyrpingu fyrr á öldum.

Hlóðareldhús – Gaimard.

Sá hluti Álftaness, sem tilheyrir landi Garðabæjar, afmarkast af vestanverðu af Skógtjörn. Í tjörninni gætir mikils munar flóðs og fjöru. Í Skógtjörn er fjölbreyttur gróður og dýralíf. Skógtjörn er mikilvægur viðkomustaður farfugla. Yfir vetrarmánuðina halda þar til endur og álftir. Í Lýsingu Garðaprestakalls 1842 segir Árni Helgason að sögur hermi að Skógtjörn og Lambhúsatjörn hafi fyrrum verið engi.
Þegar staðið er á Litlabæjartanga í svo “stórri sveit”, sem Álftanesið hefur verið í gegnum aldirnar með stjórnsýslusetrið Bessastaði innanborðs, með hafið á mót ströndinni og lífsblett smælingjans landmegin, verður ekki hjá því komist að velta lífi hins venjulega fólks fyrir sér hér fyrr á öldum. Nákvæm lýsing á búskapnum í Litlabæ er til frá því á ofanverðri nítjándu öld. Gísli Jónsson, alþingismaður, skrifaði þær og studdist við minnisblöð föðurs síns, Jóns Hallgrímssonar. Foreldrar Gísla fengu jörðina til ábúðar árið 1884 og bjuggu þar í tólf ár.

Stíflisgarður við Skógtjörn.

Í Litlabæ bjuggu 11 manns samkvæmt manntalinu 1890; hjón ásamt fimm börnum sínum, tveimur vinnumönnum og tveimur vinnukonum. “Þar hefur fjölskyldan verið í hörðum skóla. Þar hefur hún liðið sult, klæðleysi, sjúkdóma og fátækt. Þar hefur faðir minn margoft teflt á tæpasta vaðið í baráttu við æðisgengnar öldur, stórviðri, myrkur og byl.”
Lýsing Gísla gæti átt við svo til sérhverja fjölskyldu á Íslandi á þessum tíma.
Jörðinni og híbýlum þeirra lýsir Gísli svo: “Suðvestast á Nesinu, alveg fast að klettóttri ströndinni, er lítið kot. Litlibær heitir það, og ber nafn með rentu. Húsakynnin eru lítill torfbær, byggður í gömlum íslenskum bæjarstíl, með göflum og dyrum gegnt hafinu.

Í bæjargöngum.

Þegar gengið er inn moldargöngin, er til vinstri handar þiljuð örlítil stofa með timburgólfi. Til hægri handar er moldareldhús, með hlóðum,… en óþiljað. Fyrir enda gangsins er stigi upp í baðstofu. Hún er tvö stafgólf, með súð og torfþaki. Þar er engin upphitun. Einn fjögurra rúðu gluggi er á stofugafli, en á hvorum enda baðstofu er einnig gluggi, en nokkru minni. Á eldhúsi er enginn gluggi, en birta fæst niður um víðan stromp, sme er beint yfir hlóðunum og tekur frá þeim allan reyk. Við norðurvegg eldhússins er gripahús. Er þar bás fyrir eina kú, stalldur fyrir einn hest, og stía fyrir sex kindur. Inn af því er heygarður til geymslu á fóðri, og op á milli svo að taka má heyið, án þess að fara út. Beint fram af gripahúsinu er safnþró, opin og óvarin. Við suðurvegg er hjallur, sem notaður er til geymslu og til að þurrka föt og fisk…

Álftanes fyrrum.

Túnið er lítið og þýft. Sjávarmegin er hár kambur af möl, sem brimið hefur sópað upp.

Bæjargöng.

Þegar úfinn er sjór og brim er mikið í stórstaumum, gengur möl, sandur og sjávargróðurinn yfir kambinn og alla leið inn á túnið. Verður því að hreinsa það á hverju vori. Í sæmilegu ári gefur túnið af sér kýrfóður. Fyrir aðrar skepnur verður að afla heyja á annarra landi.”

Svo mörg voru þau orð – lýsing á dæmigerðum íslenskum bæ á nítjánu öld. Síðan eru liðin mörg ár – eða hvað?
Stundum er hollt að staldra við, setjast niður og rifja upp við hvaða kost forfeður okkar bjuggu við fyrir tiltölulega stuttu síðan. Árið 1910 -´20 voru helmingur allra húsa á Íslandi úr torfi og grjóti. Nú, 85 árum síðar, eru torfbæir ekki til (nema sem söfn). Hugsaðu um það – lesandi góður!
Frábært veður. Gangan tók 1 klst og 1 mín – en hugurinn reikaði á þeim tíma allt að 101 ár aftur í tímann, eða hér um bil.

Heimildir m.a.:
-Örnefni og leiðir í landi Garðabæjar – 2002.
-Álftanesssaga – Anna Ólafsdóttir Björnsson – 1996.

Álftanes – Örnefnakort – ÓSÁ.

Skrár

Sagnakvöld I – Kálfatjörn, kirkjan og nágrenni

Eftirfarandi er úr erindi Sigrúnar Jónsdóttur Franklín á Sagnakvöldi í Kálfatjarnarkirkju þann 19. janúar 2006 – „Munir og minjar á Kálfatjörn og nágrenni og sagnir þeim tengdar„.

„Ég býð ykkur hjartanlega velkomin á sagnakvöld í Kálfatjarnarkirkju sem haldið er á vegum leiðsögumanna Reykjaness ses og í samvinnu við Minjafélag Vatnsleysustrandar og Mark – Hús ehf.
Í kvöld munum við bjóða ykkur upp á sögulegan fróðleik og að því loknu er kaffi í boði í þjónustuhúsinu hér við hliðina. Við áætlum að dagskráin taki tæplega tvær klukkustundir hér í kirkjunni og endi í þjónustuhúsinu.
Ég ætla að segja ykkur frá helstu munum og minjum hér á Kálfatjörn og hér í kring og sögnum þeim tengdum.

Viktor Guðmundsson leiðsegir.

Viktor Guðmundsson er innfæddur Vogamaður. Hann mun segja okkur frá fræknum formönnum sem voru uppi á síðari hluta 19. aldar þegar útvegurinn var í miklum blóma hér á Ströndinni og íbúafjöldinn tvöfaldaðist yfir vetrarvertíðina. Ómar Smári Ármannsson er vel þekktur en hann er mikill göngugarpur og er búinn að þræða Suðurnesin fram og aftur og kynna sér margar minjar og skrá þær og mynda og hægt er lesa um ferðir hans á vefslóðinni FERLIR. Hann ætlar í kvöld að segja okkur frá seljabúskap sem var mikið stundaður hér fyrr á öldum og sýna okkur myndir af minjum sem enn má sjá frá þeim búskap.

Þorvaldur Örn Árnason.

Þorvaldur Örn Árnason er Vogamaður og mikill náttúruunnandi. Hann ætlar að fá okkur til að taka lagið á milli atriða og spila undir á gítar. Snæbjörn Reynisson, Vogamaður, mun segja nokkur orð fyrir hönd minjafélagsins.
Eins og þið sjáið þá ákváðum við að vera dálítið þjóðleg í kvöld og klæðumst því íslenskum lopapeysum bæði gamaldags þ.e. hnepptum og beinum og nýmóðins með rennilás og aðskornum. Íslensku peysurnar eru gott dæmi um það hvernig hið gamla getur orðið nýmóðins en það er kannski það sem við viljum koma áleiðis til ykkar í kvöld þ.e að minna ykkur á allar þeir verðmætu minjar og sagnir sem til eru á þessu svæði í von um að þær megi varðveitast og verða að nýjum fróðleik fyrir þá sem á eftir koma.

Hér á Kálfatjörn eru margar minjar og sagnir þeim tengdar. Hér hafa margir fróðir og merkir menn búið og sem betur fer er ýmislegt sem hefur varðveist bæði ritað og hljóðritað. Í efni mínu um muni og minjar á Kálfatjörn og sagnir þeim tengdar styðst ég aðallega við heimildir s.s.:

1. Erindi sem Erlendur Magnússon á Kálfatjörn flutti þegar kirkjan átti 50 ára afmæli og birt var í riti sem gefið var út í tilefni af 100 ára afmæli kirkjunnar, 11. júní 1993.
2. Lýsingu á örnefnum í Kálfatjarnarhverfi sem Örnefnastofnun safnaði og höfundar eru synir Erlendar þeir Gunnar og Ólafur Erlendssynir.
3. Fróðleik frá þeim systrum Ingibjörgu og Herdísi Erlendsdóttur sem ég kynntist og þær miðluðu mér.

Kálfatjörn 1978.

Allt þetta fróða fólk er nú því miður látið og hvílir hér í garðinum utan einn bróðirinn Ólafur Erlendsson sem er vel hress og verður níræður á þessu ári. Ég ræddi við hann og tók samtalið upp til varðveislu. Einnig fræddi sonur Ingibjargar, Friðrik H. Ólafsson mig en hann er hér fæddur og alinn upp.
Kálfatjarnarkirkja og næsta nágrenni.
Árið 1200 er fyrst getið kirkju hér og þá í sambandi við rekamörk kirkjunnar. Telja má víst að þá hafi kirkja verið búin að standa hér um nokkurt skeið, því þegar eftir kristnitökuna voru kirkjur reistar í flestum byggðarlögum landsins.
Kirkjustaðurinn getur því verið mjög gamall en með fullri vissu um 800 ára gamall. 1397-1450 er Kálfatjarnarkirkja nefnd Péturskirkja í kaþólskri tíð tileinkuð Pétri postula. Margir prestar hafa setið á Kálfatjörn og ætla ég ekki að fara út í alla þá sögu en nefna þó séra Stefán Thorarensen sem er hér prestur til 1886, í 29 ár. Hann var mikið sálmaskáld og sálmaþýðandi eins og sjá má í sálmabókum en mjög sálmar eru eignaðir honum. Séra Árni Þorsteinsson sat í 33 ár eða til 1919. Hann var síðasti presturinn sem sat hér á Kálfatjörn, því Kálfatjarnarsókn lagðist til Garðaprestakalls 1907.

Kálfatjörn – túnakort 1919 sett ofan á loftmynd. ÓSÁ

Í þau tæp 500 ár sem Kálfatjörn var prestsetur er getið að 15 prestar hafi setið hér og þeir þjónað til jafnaðar 34 ár. Það segir heilmikið um hversu gott brauð þetta hefur verið. Því prestar fóru ekki að fá laun frá ríkinu fyrr en seint á 19.öld en fyrir þann tíma var það jörðin og hlunnindi hennar sem skiptu máli hversu efnaðir prestar urðu. Kirkjan sem var á undan þessari var byggð 1863, og því aðeins 30 ára gömul þegar þessi var byggð. Mun hún hafa verið of lítil fyrir söfnuðinn sem var á þeim tíma 6-700 manns og 10-12 hundruð á vertíðinni.

Hinn 15. maí 1892 eru fermd 25 börn í kirkjunni og daginn eftir er byrjað að rífa hana og hafist handa við byggingu nýrrar kirkju. Sjálfboðaliðsvinna kom þá þegar til sögunnar og var mjög mikil. Fyrir byggingu grunnsins stóð Magnús Árnason steinsmiður. Hann bjó þá í hreppnum í Holti í Hlöðuneshverfi. Er grunnurinn hið mesta snilldarverk enda var það haft eftir yfirsmið kirkjunnar Guðmundi Jakobssyni að hann hefði ekki reist hús á jafnréttum grunni, sem þessum. Allt efni kirkjunnar var flutt á dekkskipi og skipað upp hér, á árabátum, öllum unum við, en stórtré lögð á fleka og róin til lands, aðrir tóku svo við og báru upp hingað heim og var mikið kapp í mönnum að verkið gengi fljótt og vel fyrir sig. Þá voru eigi bílar til að létta og flýta ferðum.

Kálfatjarnarkirkja 1930.

Þegar farið var að höggva til grindina kom í ljós að efni vantaði í fótstykki forkirkjunnar þrátt fyrir að allt hafi verið mjög nákvæmlega útreiknað áður en bygging hófst. Þótti það bagalegt og til tafar, því til að fá þetta efni þurfti að manna skip með 8-10 mönnum og fara til Reykjavíkur til að fá það. En þá kemur frétt um að stórt tré hafi rekið á fjörur kirkjunnar, inn á svokölluðum Réttum. Reyndist tré þetta vera “kjölsvín” úr skipi og mældist 8 x 9 tommur að gildleika og 34 feta langt. Var tréð því svo mátulegt í þau 3 stykki sem vantaði að hvorki þurfti af að taka né við að bæta, en einn kantur forkirkjunnar kom af sjálfu sér frá aðalkirkjunni. Eins og Erlendur Magnússon orðaði svo vel í afmæliserni sínu í tilefni af tímmtíu ara afmæli korkjunnar var þarna komið „fótstykki frá kirkjunni sjálfri til að reisa hinn mikla og glæsilega turn kirkjunnar og eins og kjölsvínið” tengir aðalgrind skipsins innviðum við stofntré þess kjölinn, eins tengdi það nú saman aðalkirkju og forkirkju sem gefur hverri kirkju hinn glæsilega og tilkomumikla svip. Kirkjan var síðan vígð 11. júni 1893.
Aðalsmiðir kirkjunnar voru Guðmundur Jakobsson er teiknaði hana og var yfirsmiður og Sigurjón Jónsson kennari hér við barnaskólann sem einnig var lærður trésmiður. Allt sem rennt var, svo sem pílárar og ljósaliljur gerði Þorkell Jónsson frá Flekkuvík þá bóndi í Móakoti, hér í Kálfatjarnarhverfi. En þá þekktist ekki nein vélarvinna og tiltölulega lítið flutt inn af unnum við og megnið því handunnið og er því um feiknaverk að ræða. Kirkjuna málaði danskur málari, búsettur í Reykjavík, Bertelsen að nafni og málningin á inniveggjunum hefur varðveist fram á þennan dag í yfir 100 ár.

Kálfatjarnarkirkja – altaristafla og málning.

Fyrir utan smá lagfæringar sem gerðar voru við fordyr kirkjunnar en það verk unnu hagleiksmennirnir Jón og Gréta er gistu hér á Kálfatjörn hjá Herdísi Erlendsdóttur meðan á verkinu stóð. Þetta er eina heildar verkið að ég held sem varðveist hefur eftir Bertelsen málara. Hann virðist hafa málað kirkjuna á Akranesi af gömlum myndum af dæma og Iðnó en á báðum stöðunum hefur verið málað yfir og verkið það ekki varðveist eins vel og hér. Hingað komu menn fyrir nokkrum árum síðan og skoðuðu verkið en þá voru þeir að gera upp Iðnó en þar fundust einmitt brot af málningarverki Bertelsen þegar þeir rifu niður veggpappír og þeir vildu reyna að mála Iðnó í sömu mynd aftur eins og Bertelsen hafði málað forðum.
Ýmsir aðrir munir í kirkjunni eiga sér sögu, altaristaflan er eftirmynd Sigurðar málara af upprisunni en fleiri slíkar eru til s.s. í Dómkirkjunni, Hvalsneskirkju og á fleiri stöðum.

Ýmsir munir hafa verið gefnir kirkjunni s.s skírnarfonturinn, ljósastikan úr birki, ikoninn altarisklæði og dúkur, hökull o.fl. oft til minningar um látna ættingja. Fyrir 1935 var turn kirkjunnar öðruvísi en nú er en þá var hann áttstrendur og þótti mjög fallegur. Söfnuðurinn vildi fá að halda sínum gamla og vinsæla turni, en húsameistari ríkisins og biskup lögðust móti því og því var honum breytt eins og hann er í dag. Hér rétt innan kirkjugarðshliðsins er steinn með bolla í sem að Ólafur Erlendsson segir að hafi áður verið undir vegg á tröðinni sem lá upp fyrir garð. Kristján Eldjárn þá þjóðminjavörður taldi hann vera frá kaþólskri tíð og kirkjugestir ef til vill signt sig áður en þeir fóru í kirkju.

Kálfatjörn – Móakot; uppdráttur.

Annar steinn, hestasteinninn, er/var á móts við Hátún þ.e. við afleggjarann að kirkjunni hann er með tveimur götum og líklega til að binda hesta við. [Steinn þessi hvarf, en eftir umfjölluna var honum skilað á sinn stað aftur og stendur nú austan megin við heimreiðina að kirkjunni]. Norðan megin við kirkjuna er stór forláta steinhella frá 1669 yfir Erlendi Jónssyni lögréttumanni. sem Björn Th Björnsson, listfræðingur telur vera eftir steinasmiðinn mikla Þorkel Arngrímsson guðsþénara á Görðum á Álftanesi. Verk hans má einnig sjá í kirkjugarðinum á Görðum og á Þingvöllum. Fyrir framan skálann er steinn með ártalinu A°1674 og fannst hér í fjörunni en hann hefur líklega verið við eina sjóbúðina. Gegnt kirkjunni í vestur var prestsetrið til margra ára og eftir að það var aflagt eða frá 1920 bjó Erlendur Magnússon, oddviti og útvegsbóndi og Kristín Gunnarsdóttir og börn þeirra á Kálfatjörn. Heimili þeirra var opið prestum og öllum kirkjugestum til ýmissa verka.

Kálfatjörn 2023. Bjarg fjær.

Systkinin tóku síðan við og tóku á móti gestum og gangandi alla sína búskapartíð eða þar til að Kálfatjarnarhúsið brann í nóvember árið 1998. Hlaðan er talin vera yfir 200 ára gömul og steinhleðslan einstök, tvöföld þ.e. ytri og innri steinhleðsla og loftbil á milli. Hún hefur haldist vel fyrir utan eitt hornið en upphaflega bakkaði olíubíll á það og síðan einhverjir aðrir og við það riðlaðist hleðslan. Erlendur smíðaði kvist á þakið og fjós við sem nú hefur verið rifið. Hlaðan var í notkun alla tíð fram til ársins 1999.

Ólafur Erlendsson telur að tréverkið þ.e. bitarnir inni í hlöðunni séu úr Jamestown en það skip rak á hafi úti fyrir Ameríku í 3 ár áður en það strandaði við Þórshöfn nálægt Höfnum árið 1881. Skipið var talið vera á við fótboltavöll á stærð og svo stórt að önnur skip gátu ekki dregið það að landi og bjargað því. Um borð í skipinu var mikill timburfarmur sem átti að fara í járnbrautargerð. Farmurinn kom sér vel á Suðurnesjum og voru mörg hús smíðuð úr viðnum og enn má sjá nokkur þeirra uppistandandi. Hlaðan þótti mikil bygging á sínum tíma og var nefnd Skjaldbreið. Hlaðan er nú í umsjá minjafélagsins. Fyrir vestan hlöðuna má sjá móta fyrir sjávargötu sem liggur niður í naustin og lendinguna. Við hana er mjög hagalega hlaðinn djúpur brunnur sem talinn er vera með elstu brunnum á ströndinni.

Kálfatjarnarbrunnur.

Skammt fyrir neðan brunninn lá rásin sem alltaf var full af vatni en tæmst hefur á síðustu árum. Yfir hana sést greinilega steinhleðsla frá fornri tíð. Rásin kom ofan úr heiði og tók oft í sundur veginn eftir að hann kom og bar þá með sér möl sem enn má sjá en rásin hélt síðan áfram niður eftir Goðhólstúninu sem er vestan við Kálfatjarnartúnið en beygði síðan norður neðan Hallhóls og endaði í Kálfatjarnarsíkinu en þaðan rann hún bæði í Kálfatjörnina og út í sjó. Enn sér móta fyrir affallinu. Stundum snéri þetta við á stórstraumsflóði og í vestanátt en þá flæddi inní síkið og jafnvel upp um öll tún. Kálfatjarnarkirkja stóð á hól og stundum var hún eins og á miðri eyju.
Munnmæli herma að fyrrum hafi kirkjan staðið nær sjónum en síðar verið flutt ofar vegna ágangs sjávar og gætu því minjar frá fyrri tíð verið í Kálfatjarnartúninu. Húsið sem stendur neðan við hlöðuna er Norðurkot en það hús stóð aðeins sunnar á Ströndinni og var flutt hingað fyrir stuttu. Í þessu húsi var skóli um tíma eða á árunum frá 1900 – 1911.
Nýstofnað minjafélag Vatnsleysustrandar fékk húsið að gjöf frá afkomendum Erlendar og Kristínar auk ýmissa muna sem þau höfðu geymt þar og segja sögu svæðisins. Tóftirnar sunnan við hina eiginlegu Kálfatjörn sem bærinn dró nafn sitt af eru minjar um sjóbúð sem reist var í tíð Stefáns Thorarenssen og Ólafur lýsti fyrir mér að ömmubróðir hans mundi eftir því að hún rúmaði tvær áhafnir eða um 16 manns. Erlendur á Kálfatjörn var umhugað um að varveita allar minjar og þegar háspennulínan var lögð um túnið á Kálfatjörn notuðu línumenn allt grjót sem komið hafði upp úr túninu til að púkka með staurana og voru byrjaðir að rífa niður steinhleðslur úr sjóbúðinni þegar hann náði að stöðva þá. Hann vildi ekki heldur að þeir tækju steinahrúgurnar því þær voru minjar um hvað fólkið lagði á sig.

Kálfatjörn – sjóhús.

Nær sjónum eru tóftir af tveimur fjárhúsum og standa þær við Naustakotstjörn og þar hefur Naustakotsbærinn verið og líklega farið vegna ágangs sjávar. Vestan við Naustakot og Kálfatjarnartúnið eru tóftir Goðhóls en þar var búið í torfbæ til ársins 1933. Þar má vel sjá hvernig fólk lifði í byrjun tuttugustu aldar en þar eru tóftir baðstofu og fjósið við hliðina og þar er fjárhús og garðar í kringum kálgarðinn og kartöflubeðin. Goðhólsjörðin afmarkast greinilega af hlöðnum görðum. Á miðjum vestari garðinum eru tóftir bæjarins í Hliði en þar í gegn lá kirkjugatan svokallaða sem að allir kirkjugestir fóru til messu og þar má sjá steinhleðslu yfir rásina sem áður hefur verið nefnd og þar má jafnframt finna klappaðan stein með ártalinu A°1790. Sagnir eru um að allir hafi stoppað í Hliði og fengið sér í nefið og rabbað um landsins gagn og nauðsynjar og jafnvel farið í kirkjufötin þar. Kirkjustígurinn heldur síðan áfram út eftir ströndinn í gegnum Tíðagerði og Norðurkot.
Mjög víða eru garðar og vörður og merkar minjar sem tengjast útvegi og gömlum búskaparháttum á Vatnsleysuströnd og gæti ég haldið lengi áfram að segja frá þeim og ýmsu öðru en það verður að bíða betri tíma. Fyrirhugað er að leiðsögumenn bjóði upp á gönguferð í sumar um svæðið og skoða minjarnar. Ég hef nú í þessum pistli mínum tekið saman helstu þætti um muni og minjar á Kálfatjörn. Kirkjan var eins og áður hefur komið fram byggð á árunum 1991-1993 en það voru harðræðisárin sem stór hluti landsmanna flúði til Ameríku. Kirkjubyggingin hefur því verið þrekvirki þess tíma.
Von mín er sú að hið nýja minjafélag með hjálp sóknarbarna og annarra velunnara megi eiga þess kost að varðveita muni og minjar og sagnir þeim tengdar og koma Kálfatjarnarkirkjustaðnum til vegs og virðingar á ný eins og hann var um aldir.
Við lokin hér í kirkjunni vil ég fyrir hönd okkar leiðsögumanna þakka öllum fyrir komuna og Minjafélaginu fyrir samvinnuna og Mark-Hús ehf sem er byggingarfyritæki og eiganda þess Markúsi, sem er nýr landeigandi hér á Vatnsleysuströnd og styrkti okkur, Þorvaldi fyrir sönginn og Jóhanni kirkjuhaldara fyrir greiðviknina. Einnig börnum Oktavíu og Helgu Ragnarsdætra fyrir auglýsingaútburðinn sem og þeim systrum fyrir kaffiveitingarnar. Gjörið svo vel að ganga yfir í þjónustuhúsið og þiggja kaffisopa.“

-Framangreint er úr erindi SFJ á Sagnakvöld í Kálfatjarnarkirkju 19. jan. ´06.

Kálfatjörn.

Ferlir – yfirlit 200-299

Ferlir – yfirlit 100-199

Ferlir – yfirlit 001-099

Bæjarsker – gamlir garðar

Sólkerfi á Reykjanesi

Kögunarhóll – Ingólfsfjall – járnbraut

Nokkur skipströnd utan Reykjaness 1850-1927

Sakamaðurinn

Álftanes – Litlibær

Sagnakvöld I – Kálfatjörn, kirkjan og nágrenni

Um okkur

Síður

Viltu styrkja þessa síðu?