Um Raufarhólshelli, stærsta hraunhellinn á Suðurlandi, er nánast þrjár samhljóma frásagnir í Ísafold 1909, Fjallkonunni sama ár og í Lögberg 1933. Hér er frásögnin úr síðastnefna blaðinu: “Allir kannast við stærstu hella landsins, Surtshelli, Stefánshelli og Víðgelmi, en það eru ótrúlega fáir Sunnlendingar, sem kannast við, eða hafa komið í stærsta hellinn hér sunnanlands: Raufarhólshelli […]
Gengið var frá Haukasvæðinu áleiðis að Grísanesi. Sunnan við hraunkantinn er, að því er virðist, hlaðið gerði eða rétt. Þá átti að vera hlaðin rétt vestan í neshorninu, en hleðslurnar hafa greinilega verið notaðar í fjárhús eða beitarhús. Þær eru í landi Hvaleyrar. Efst í holtinu ofan við húsin er hlaðið skotbyrgi, sem nokkuð hefur […]
Nýlega rak dauðan hval, hrefnutarf, á Álftanesfjöru norðan Breiðabólstaðar. Slíkur hvalreki er ekkert einsdæmi hér á landi, enda þurfti fljótlega í upphafi byggðar að setja sérstakar reglur um eignarhald um hvalreköld. Í hinni fornu lögbók Jónsbók er langur bálkur, rekabálkur, um hvali og hvalnytjar. Þar er m.a. kveðið á um að ef hval rekur á […]
Geitafellsrétt (Selsvallarétt/Gjáarrétt) er undir Réttargjá suðaustan við Heiðina há, þar sem gjáin rís hæst. Um er að ræða nokkra dilka og almenning, auk leiðigarðs. Veggirnir standa nokkuð heillegir. Þegar Geitafellsrétt var aflögð um aldamótin 1900 var hlaðin rétt á Vörðufelli í Strandarheiði. Hún þótti erfið til rekstrar svo Selvogsréttin nýrri (Girðingarrétt) var hlaðin í heiðinni […]
Í Andvara 1884 er frásögn Þorvaldar Thoroddsens af ferð hans á Heiðina há ásamt séra Ólafi, presti á Vogsósum, undir fyrirsögninni “Ferðir á Suðurlandi sumarið 1883”: “Upp af Selvogsheiði er fjarskamikil hraunhunga, sem kölluð er »Heiðin há«. þangað fórum við með sjera Ólafi frá Vogsósum. Heiðin há er 2030 fet á hæð, goysimikil flatvaxin eldfjallsbunga, […]
Svo virðist sem lítið sé aðhafst við að spyrna í verki við fótum og höndum þegar samspil skógræktar og fornleifa eru annars vegar. Í 3 gr. Laga um menningarminjar nr. 80/2012 segir um “Fornminjar“: “Fornminjar” samkvæmt lögum þessum eru annars vegar forngripir og hins vegar fornleifar. “Forngripir” eru lausamunir 100 ára og eldri sem menn […]
Í Fréttabréfi Ættfræðifélagsins 2017 er m.a. fjallað um “Kapelluhraun og Heilaga Barböru“: “Á hverjum degi bruna þúsundir bíla um Keflavíkurveginn með ökumenn og farþega sem eru óvitandi um einstaka náttúru- og menningarperlu sem leynist nánast alveg við veginn. Þessi perla er lítil kapella sem stendur á örlítilli hæð sunnan við álverið í Straumsvík. Hæð, sem […]
Eftirfarandi samantekt, fyrir lengra komna, er eðlilega mótuð af leitun höfundar og reynslu annarra, jafnvel langt aftur í aldir, af slíkum menningarminjum á Reykjanesskaganum – í fyrrum landnámi Ingólfs, þar sem skoðaðar hafa verið slíkar minjar, skipulega, um þriggja áratuga skeið, og jafnframt reynt að setja þær í samhengi við staðbundna tilurð þeirra og tilgang […]
Í Árbók Hins íslenska fornleifafélags 1930 er hluti “Úr lýsingu Strandarkirkju- og Krýsuvíkursókna eftir séra Jón Vestmann, 1840” undir fyrirsögninni “Skýrslur um hella, teknar úr sóknalýsingum presta, frá þvi um 1840”. Þar fjallar Jón um fjárhellana ofan Selvogs, í Selvogsheiði (Strandarhæð), Sængurkonuhelli í Herdísarvíkurhrauni og fjárskjólin í Krýsuvíkurhrauni austan Krýsuvíkur: “Herdísarvíkurhraun kemur úr Brennisteinsfjöllunum , […]
Fé hefur frá landnámi verið brautryðjendur í að leggja götur um holt og hæðir og hafa því ómetanlega reynslu. Gott var fyrir vegamálastjóra síðari tíma að hafa slíka ráðgjafa. Fjárgöturnar mörkuðu fyrstu þjóðleiðirnar fyrrum og því miður reyndist öðrum vegfarendum lengi framan af erfitt að finna aðrar greiðfærari leiðir. Selstígar frá örófi alda voru fjárgötur. […]