Grindavík – Síða 29

Færslur

Skipsstígur – skjól

Skipsstígur er gömul þjóðleið milli Grindavíkur (Járngerðarstaða) og Njarðvíkur.
Í dag má sjá götuna milli Sjónahóls ofan við Njarðvík að Nesvegi ofan Járngerðarstaða. Gatan er vörðuð alla leiðina og er Títublaðavarðan sú syðsta. Sagan segir að nafnið sé til komið annað hvort vegna þess að áhafnir hafi borið skip sín (árabáta) á milli byggðalaganna eftir því sem viðraðist eða að fiskimenn hafi gengið þessa götu milli staðanna til og frá skipi (veri).
Þegar nýi Grindavíkurinn (akvegurinn) hafði verið lagður 1918 lagðist umferð um Skipsstíg niður. Á a.m.k. tveimur stöðum má sjá kafla þar reynt hefur verið að laga gömu götuna og gera hana vagnfæra.
Báðir staðirnir heita lágar, þ.e. Lágafallslágar sunnan Heimastaklifs og Gísllágar sunnnan Vörðugjár. Þar hefur gatan verið unnin; hlaðið í kantana og fyllt á milli með möl og grús. Kaflinn í Lágafellslágum er heldur lengri. Báðir staðirnir hafa það sammerkt að við þá eru skjól, sem vegavinnumenn hafa hafst í.
Í Gíslhelli er mikil vegghleðsla í hraunrás og í syðra er aflangt hraunhveli, opið í báða enda. Svo virðist sem vegkaflarnir hafi verið valdir með hliðsjón af skjólum þessum. Þarna hafa vegavinnumen getað leitað afdreps í vondum veðrum, rigningu og sudda.
Talið er líklegt að vegaframkvæmdir þessar hafi verið þáttur í tímabundinni atvinnubótavinnu í kringum aldamótin 1900. Annað hvort hefur einungis lítilli fjárhæð verið varið til verksins af hálfu hreppsins eða það lagst af vegna þess að þátttakendur hafa fengið atvinnu við annað. Auk þess gerði tilkoma bílsins um þessar mundir það að verkum að gerð vagnvega varð óþörf því sjálfrennireiðin gerði kröfu til annars konar vegagerðar.

Við Gíslhelli við Skipsstíg.

20. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Grindavík – landamerki (Geir Bachmann)

Eftirfarandi er lýsing Geirs Barchmans, sóknarprests á Stað í Grindavík, á landamerkjum Grindavíkur. Hafa ber í huga að þegar þetta er skrifað hafði Geir verið u.þ.b. eitt ár í Grindavík og virðist ekki vel kunnugur öllum staðháttum.
“Fram til 1946 náði Grindavíkurhreppur yfir tvær kirkjusóknir, Staðarsókn í Grindavík og Krýsuvíkursókn. Staðarsókn sem nefnd var Grindavíkursókn, náði frá Valahnúk að vestan og austur að Selatöngum. Valahnúkur er landfastur klettur sem skilur að land og reka Grindavíkur og Hafna. Að austan, á Selatöngum, voru landamerki Grindavíkur- og Krýsuvíkursóknar miðuð við klett í fjörunni, sem Dágon nefnist. Skildi hann að land og reka Grindavíkur og Krýsuvíkur. Í norðri eiga Grindvíkingar hreppamörk með Njarðvíkingum, Vogamönnum og Strandarmönnum.”
Í sóknarlýsingum Geirs Bachmann frá 1835-1882 segir auk þess: „Skammt frá Valahnúk í landnorður er aðrísanda fell, Vatnsfell kallað og enn lengra í sömu átt, litla bæjarleið (sem er 3/4 úr mílu), liggur nokkuð hærra og ummálsmeira eins lagað fell, Sílfell, og eru landamerkin sjónhending milli þessarra þriggja punkta.
Af Sílfelli sést lengra til norðurs dalverpi, kallað Haugsvörðugjá, er hún bæði löng og breið, þó eigi sé fjarska djúp, með lágum klettum á sumum stöðum, en aftur upplíðanda sandflesjum á öðrum. Teygist hún með afleiðingum sínum fullkomna hálfa aðra mílu til landnorðurs, milli Sílfells og Súlna, og aðskilur land hreppanna og sóknanna, þ.e. Hafna og Grindavíkur. Súlur er bratt, einstakt fell, í kollinum aðskilið sem tvö fell færu, að austnorðanverðu með sléttri, lágri og stuttri hæð eður hálsi áfast við Stapafell, og eru Súlur, sem enn aðskilja nefndra hreppa land, eins og Stapafell, Njarðvíkurland og Grindavíkur. Stapafell er ekki eins hátt og Súlur, en ummálsmeira, og að ofanverðu í það dæld að endilöngu, svo lítur til austurs frá Stapafelli yfir hraun og ógöngur, sjónhending á lágt og lítið, einstakt fell, Litla-Skógfell, sem stendur í hrauni þessu. Aftur eru mörkin enn í austur í annað enn lægra fell eður stóra hæð, kallað Kálffell, og þaðan enn þá í austur beina stefnu í nyrðri rætur Fagradalshagafells.

Er vegalengdin frá Stapafelli til síðst nefnds fells ef beint yrði farið, á að giska hér um þrjár mílur. Fagradalshagafell er að vísu ekki hátt fell, en getur þó vegna ummáls og hæðar talist sem eitt af fjöllum þeim, er liggur fyrir sunnan Keili, og afleiðinga af Lönguhlíðarfjöllunum fyrir ofan Hafnarfjörð, og þaðan sést í suðurátt. Að norðanverðu við nefnd markalínu (þ.e. úr Stapafelli í Fagradalshagafell), eiga Njarövíkingar og Vogamenn land móts við Grindvíkinga að sunnan. Enn eru takmörk sóknarinnar sjónhending fjallasýn úr Fagradalshagafelli til austurs landsuðurs í enn eitt fell, Hraunsselsvatnsfell, aftur í sömu átt þaðan í Framfell, en á Vigdísarvöllum Vesturfell kallað, og er þá að norðan og landnorðanverðu Strandarmanna land og hinn svonefndi Almenningur.
Úr Vesturfelli beygjast mörk sóknarinnar til suðurs réttsuðurs, niður í Hamradal kallaðan, og þaðan beint í Núphlíð, hvaðan þau eru sjónhending yfir ófæruhraun á Selatanga. Vegalengdin úr Vesturfelli suður á Selatanga er á að giska 2 mílur, ef beint yrði farið.”
Í austri eiga Grindvíkingar land á móts við Krýsvíkinga. Grindavíkurhreppur átti landamörk með Strandahreppi í austri og voru þau við sjó í Seljubótarnefi en voru dregin þaðan í svonefndan Sýslustein sem stendur við þjóðveginn í Selvog. Við Sýslustein beygði landamarkalínan aðeins til austurs og þaðan bein lína í Litla-Kóngsfell og þaðan til fjalla sem nú heita Bláfjöll.
Land Grindavíkur er að mestu þakið hrauni sem runnið hefur eftir lok síðustu ísaldar. Sjóndeildarhringur Grindvíkinga takmarkast víða af fjöllum sem flest eru í landi Grindvíkur. Þau eru frekar lág en setja mikin svip á umhverfið. Þau eru öll talin vera gosmyndanir og eru frá því seint á síðustu öld.
Ströndin meðfram Grindavík liggur fyrir opnu úthafinu og er víðast hvar lág og lítið vogskorin. Nokkrar litlar víkur ganga inn í hana og eru Staðarvík, Járngerðarstaðarvík og Hraunsvík þeirra stærstar.”

Heimild:
-Geir Bachmann, sóknarlýsingar 1835-1882.

Sýslusteinn.

19. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Frá Grindvíkingum

Eftirfarandi er úr frásögn Bjarna Sæmundssonar um hrakningarveðrið mikla 24. marz 1916. Hún er byggð á viðtölum við sjómennina sem og skipstjórann á kútter Esther frá Reykjavík, sem bjargaði áhöfnum fjögurra Grindavíkurskipa þennan dag.
“Hann mun verða mörgum Grindvíkingum minnisstæður föstudagurinn fyrsti í einmánuði (24. marz) 1916.
Að morgni þess dags var logn og blíða og nærri frostlaust um allt Suðurland og sjórinn ládauður. Var þá almennt róið til fiskjar. Grindvíkingar voru alskipa um miðmorgunsleytið, 24 skip, flest áttæringar með ellefu mönnum á, og lögðu lóðir sínar í dýpstu fiskileitum, því að útlitið var hið bezta um veður. Ýmsir áttu net úti og vitjuðu þegar um þau, er þeir höfðu lagt lóðir sínar. Að því búnu fóru þeir að vitja um þær. En þegar menn höfðu tekið (dregið) fjórða hluta til helminga lóðanna, klukkan um hálf ellefu, brast á afar snögglega, “eins og byssuskot”, og eiginlega á nokkurs verulegs fyrirboða, ofsaveður af norðri, svo að ekki var við neitt ráðið.
Dokuðu sumir nokkuð við til að sjá, hvort ekki mundi bráðlega draga úr mesta ofsanum, en svo vildi ekki verða og sáu menn þá, að ekki var til setunnar boðið og skáru því frá sér lóðir sínar og bjuggu sig til að leita lands, ef kostur væri. Að “berja” með árum var ekki viðlits, og reyndu menn því að setja upp segl og sigla þangað sem tæki. En það gekk ekki greitt. Þó að djúpmið Grindvíkinga séu ekki langt undan landi, fjórar til sex sjómílur eða lítið eitt meira, og veðrið stæði hér um bil beint af landi, þá gerðist sjór brátt stórvirkur. Þar við bættist hörkufrost og barlestarleysi hjá flestum, því að afli var mjög lítill, nema hjá þeim, er vitjað höfðu um net sín, svo að skipin þoldu ekki nema hið allra minnsta af seglum, þríhyrnur og fokkubleðla…
Það var gefið frá byrjun, að fæstir mundu ná réttri lendingu, og tókst það aðeins fjórum skipum frá Þórkötlustöðum, sem höfðu róið austur á bóginn og leituðu fyrst lands. Eitt skip þaðan náði með herkjum Járngerðarstöðum. Fyrir öllum hinum var um að gera að ná Staðarhverfi eða Víkunum. Hinum Þórkötlustaðaskipunum og einu úr Járngerðarstaðahverfi tókst að ná Staðarhverfi; enginn hinna náðu landi fyrir austan Staðarberg og urðu því að leita lendingar á Víkunum og lánaðist það flestum. Þrjú, sem náðu bezt, lentu þar sem heitir Jögunarklettur (“Kletturinn”), og fimm þau næstu nokkru utar (vestar, þar sem heitir á Háleyjum (gömul verstöð?), og farnaðist þeim öllum vel, því að mönnum tókst að bjarga þeim með heilu og höldnu undan sjó, enda var þar mannafli nógur, þegar fyrstu skipin voru lent. Þetta gerðist á fjórða tímanum.
Tvö skip, sem ætluðu að ná Háleyjum, en höfðu fatlazt, urðu að lenda upp á von og óvon, sem heitir á Krosssvíkum og undir Hrafnkelsstaðabergi, austan á Reykjanestá, og brotnuðu í spón, af því að þar er stórgrýtt mjög og súgur var nokkur orðinn þar við land, en enginn maður meiddist.
Eitt skip enn af þeim, sem ætluðu að ná Háleyjum, en braut eina ár, náði ekki lendingu austan við Skarfasetur (Reykjanestána eystri), en hleypti upp á líf og dauða upp í urðarás einn vestan við Skarfasetur. Í sama bili og skipið steytti, skall yfir ólag, sem kastaði því flötu og skolaði átta mönnum útbyrðis, en formaðurinn og annar til gátu haldið sér föstum og gengið þurrum fótum á land, þegar út sogaði, en hinum öllum hafði sjórinn skolað upp ómeiddum, og mátti það heita furðulegt, en skipið brotnaði í spón.
-Ef til vill hafa menn sloppið svo vel hjá öllum meiðslum og slysum undir þessum erfiðu kringumstæðum, af því að Grindvíkingar eru alvanir að bjarga sér í brotalá og illum lendingum.
Nú voru eftir fjögur skip, öll úr Járngerðarstaðahverfi, sem dýpst höfðu róið, eða höfðu minnsta seglfestu; þau náðu ekki nær en undir Skarafsetur. Eitt þeirra ætlaði að freista þess að ná lendingu í Kerlingarbás, undir Reykjanesvita, en náði ekki svo langt og hrakti undan. Tveim hafði ef til vill tekist að hleypa upp í Skarfasetur og bjarga mönnunum; fjórða náði aldrei svo langt. Bar þá um sama leyti svo til, að það sást til skips, ekki mjög langt undan, út og suður af Skarfasetri. Það var kútterinn Esther úr Reykjavík, skipstjóri Guðbjartur Ólafsson. Hann hafði komið austan af Selvogsbanka um daginn fullur af fiski og ætlaði til Reykjavíkur, en er hann kom móts við Stafnes, var veðrið orðið svo mikið, að hann sneri við til að leita sér skjóls í Grindavíkursjó.
Kom hann þarna eins og kallaður, þar sem öll von virtist úti, og tóku nú öll skipin það ráð að leita út til hans og héldu undan sjó og veðri til hafs og gekk nú ferðin greitt, þótt hvorki væri siglt né róið, veðrið og straumurinn nægðu.
Þegar Esther varð vör við ferð skipanna, felldi hún þegar forseglin, sneri upp í og hafði þegar allan viðbúnað til þess að taka á móti hinum bágstöddu skipum. Varð það ekki vandalaust verk, þar sem hún var stödd langt úti á hafi, hér um bil mitt á milli Eldeyjar og lands, á eystristreng Reykjanesrastar, í stórsjó, stórviðri og hörku frosti, svo að varla varð við neitt ráðið og kútterinn undir sífelldum áföllum.
Björguninni var hagað þannig, að skipunum var lagt, jafnharðan og þau komu, upp að miðri skipshliðinni á kulborða, en nokkrum af áhöfninni skipað þar við borðstokkinn, og sættu þeir lagi að kippa hinum hröktu mönnum inn fyrir hann í hvert skipti, sem sjórinn lyfti skipunum upp í hæð við broðstokk kúttersins, þannig að tekið var í hendur þeim og handleggi. Var þetta ekki vandalaust, eins og ástatt var, en svo snilldarlega tókst það, að allar skipshafnirnar, 38 manns, náðust með heilu og höldnu, án þess að hið minnsta slys vildi til, og voru þó á meðal þeirra menn um sjötugt. Furðu lítið varð og að sjálfum skipunum, meðan á þessu stóð…
Ekki lægði veðrið, heldur fór það þvert á móti versnandi með kvöldinu, herti bæði ofveðrið og frostið. Var því ekkert viðlit fyrir Esther að reyna að slaga inn á Grindavík, til þess að koma fólkinu til lands. Var því ekki annað að gera en að leggja henni til drifs og láta “hala” austur á bóginn og bíða betri tíma…
Að líðandi hádegi á mánudag var loks skipinu lagt til siglingar inn á Grindavík, og kom það á Járngerðarstaðavík um nónbil og skilaði þar af sér öllum mönnunum, eftir að hafa haft þá innanborðs í þrjá sólarhringa.
Það hafði verið ætlun skipstjóra, að reyna að bjarga skipunum sjálfum og voru þau því öll fest aftan í Esther, en þau töpuðust smám saman öll og var ekki við öðru að búast, þegar svona var ástatt.”
Þá vel gera sér í hugarlund hve glaðnaði yfir mönnum, þegar Esther kom með alla mennina heila á húfi inn á Járngerðarstaðavíkina þennan mánudag.

Heimild:
-Bjarni Sæmundsson – Frá Grindvíkingum. Brim og boðar – Sig. Helgason 1949, bls. 215-223.

18. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Húshólmi 1902 – Brynjúlfur Jónsson

“Krýsuvík hefir til forna staðið niðurundir sjó fyrir vestan endann á Krýsuvíkurbjargi.

Húshólmi – skáli.

Nafnið Krýsuvík bendir á það. Engum hefir dottið í hug að kenna bæinn við vík, ef hann hefði fyrst verið settur þar sem hann er nú. En þar sem hann stóð fyrst hefir þetta átt við og svo hefir nafnið haldist er hann var fluttur. Hraunflóð það, sem á sínum stað er nefnt Ögmundarhraun, hefir eyðilagt hinn forna bæ. Sjást þess glögg merki. Þá er hraunflóðið er komið ofan fyrir hálsana, breiðir það sig um undirlendið vestur að Ísólfsskála, sem nú er austasti bær í Grindavík. Er þar hvergi auður blettur nema aðeins tveir hólmar austantil í hrauninu. Heitir hinn vestari Óbrennishólmi. Hann er kippkorn frá sjó, austantil niðurundir múla þeim í hálsinum, sem Núpshlíð heitir.

Húshólmi – minjasvæðið. Kirkjulágar efst.

Eystri hólminn heitir Húshólmi. Hann er niður við sjó skammt fyrir vestan bergið. Er hraunkvíslin fyrir austan hann tiltölulega mjó. En runnið hefir hún fram í sjó fyrir austan hann, og það hefir aðalflóðið einnig gjört fyrir vestan hann, hafa svo runnið saman í fjörunni fyrir framan hann, og sést sjávarkamburinn innanvið hraunið á nokkrum parti neðst í hólmanum. Að ofanverðu er hólminn hærri. Þar virðist hafa verið hæð, sem hraunið hefir flotið fram á og klofnað um. Svo lækkar hann allt í einu, en breikkar þó um leið austur á við, en að vestan gengur hraunið þar heldur inn í hann. Þar undir hraunjarðrinum kemur forn túngarður, er liggur kringum allstórt svæði, en hverfur aftur í hraunið niðurfrá eigi langt frá vesturenda sjávarkambsins, sem nú var getið.

Húshólmi – uppdráttur Brynjúlfs Jónssonar.

Annar garður kemur undan hraunjarðrinum nokkru neðar en hinn og stenfnir í suðaustur. Hann beygist suður á við og gengur gegnum hinn fyrri garð skammt fyrir ofan sjávarkambinn. Er þar hlið á hinum fyrra. Svo heldur þessi síðartaldi áfram að sjávarkambinum og hverfur þar. En þar sem gata sé rudd gegnum kambinn, líklega sjávargata; er eigi allbrimsamt og mun hafa verið útræði. Fyrir neðan þennan síðartalda garð verður afhallandi brekka ofan að neðri hraunjarðrinum. Liggur þriðji garðurinn þar ofan frá neðra garðinum og neðra hraunjarðrinum og hverfur undir hann.

Húshólmi – garður.

Þannig sér hér á 4 aðskildar girðingar, er allar hverfa að meiru eða minna leyti undir hraun. Engin tóft sést í neinni þessari girðingu, svo að, ef sín girðing hefir tilheyrt hverju býli, þá eru tóftir þeirra býla hrauni byrgðar. Vestur úr útsuður horni hólmans gengur graslág milli tveggja hraunjarða. Er hún eigi breiðari en svo, að eigi má ríða 2 hestum samsíða. Þegar samt er komið vestur í hraunið, kvíslast hún í tvær lágar. Þær heita kirkjulágar. Þar eru rústir. Verður fyrst fyrir tóft, sem snýr frá sutri til vesturs, nál. 4 fðm. Löng og 2 fðm. Breið. Dyr eru á vesturenda, jafnvíðar og tóftin sjálf. Mun þar hafa verið bil fyrir. Norðanmegin við þessa tóft, tæplega 2 fðm. Frá henni, er garður, sem beygist austur fyrir hana og hverfur þar undir hraunið, en að vestan endan hann í tóftarvegg. Er sú tóft fyrir fyrir dyrum hinnar, nálægt jafnstór henni og liggur frá norðri til suðurs. Dyr hennar hverfa undir hraunjarðarinn að sunnanverðu.

Húshólmi – stoðhola.

Vestanvið hana dýpkar lágin að mun, en þar er ekki víðari en svari tóftarvídd. Sé það tóft, hefir þar líklega verið kjallari, en hleðslan er hrunin. Frá norðausturhorni þvertóftarinnar gengur garður eftir norðurláginni, fyrst beint í norður nál. 12 fðm., svo beint í vestur nær eins langt og hverfur svo í hraunið. Utanmeð þessum garði er svo sem gangrúm hraunlaust, og er það norðurkvísl Kirkjuláganna. Lútur út fyrir, að hér hafi hraunið sigið að með hægð frá báðum hliðum. Svo sem 40 fðm. Norðar í hrauninu er auður vesturhluti rústar, sem auðsjáanlega er bæjarrúst. Hefir hún verið þrískipt. Miðtóftin snýr frá norðri til suðurs og hefir dyr á suðurenda og aðrar á vesturveggnum, inn í vesturtóftina. Inn af miðtóftinni virðist og hús hafa verið, sem er hrauni hulið allt að kalla. Miðtóftin nál. 2 ½ fðm. Löng og 1 ½ fðm. víð.

Húshólmi – skáli.

Vesturtóftin er jafnvíð og hin er löng, nfl. 2 ½ fðm., en nál. 5 fðm. á lengd. Hún er merkileg að því, aðmeð báðum veggjum, eftir henni endilangri, er 1 al. Breið set eða rúmstæði og markar glöggt fyrir veggjunum þar utanvið. Austasta tóftin er nær öll hrauni hulin. Þó sýnist sem útidyr hafi verið á henni fyrir austan útidyr miðtóftarinnar. Hvergi er hraunlaus blettur kirngum þessa rúst, og ekki verður komist að henni nema á hrauni.
Nafnið Kirkjulágar bendir á, að hér hafi kirkjustaðurinn Krýsuvík verið. Getur vel verið, að tóftin í syðri láginni, sem fyrst var talin, sé einmitt kirkjutóftin. Hefir heimabærinn þá víst verið þar líka.

Húshólmi – tóftir í Ögmundarhrauni.

Rústin uppi í hrauninu er þó ekki eftir smákot. Hygg eg að heimabæir hafi verið tveir, Efribær og Fremribær, og kirkjan hafi verið hjá Fermri-bænum. Eftir afstöðu að dæma, hafa girðingarnar, sem fyr getur, eigi verið tún þessara bæja, heldur annara afbýla, sem þá eru hulin hrauni. Og hver veit hve mörg býli þar kunna að vera horfin?”

– Úr Árbók Hins ísl. fornleifafélags 1903. Þar lýsir Brynjúlfur Jónsson frá Minna-Núpi Húshólma eftir að hafa skoðað staðinn sumarið 1902.

Húshólmi – uppdráttur ÓSÁ.

Húshólmi

Húshólmi I

Húshólmi II

Húshólmi – verndun

Húshólmi – Miðrekar – Selatangar

Húshólmi – Óbrennishólmi VII

Húshólmi – áburðardreifing

Óbrennishólmi – Húshólmi

Húshólmi – merkilegur staður í umdæmi Grindavíkur

Húshólmi – útgáfuferð

Húshólmi – Mælifellsgreni – arnarhreiður

Húshólmi – ferð með umhverfisráðherra

Húshólmi – tillögur um rannsóknir – verndun og aðgengi

Húshólmi – sagan

Ögmundarhraun – Brúnavörður – stígur – Húshólmi – minjar

Húshólmi – Ögmundarhraun

Húshólmi – Ögmundarstígur

Miðrekar – Brúnavörður – Húshólmi – (G)Núpshlíðarhorn

Latfjall – sæluhús – Óbrennishólmi – Húshólmi

Gestsstaðir – Kaldrani – Óbrennishólmi – Húshólmi

Húshólmi á forminjadeginum

Húshólmi – skoðunarferð

Ögmundardys – Óbrennishólmi – Húshólmi

Húshólmi 3

Húshólmi 2

Húshólmi 1

Selatangar – Húshólmi

Húshólmi – myndir

18. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Tómas Þorvaldsson – Gatan mín… II

Jökull Jakobsson gengur með Tómasi Þorvaldssyni forstjóra um Járngerðarstaðahverfi í Grindavík. Frá 3.mars 1973. Þetta er annar hluti. Her er birtur er meginhluti viðtalsins:

“Við höldum áfram göngu okkar í Járngerðarstaðahverfi í Grindavík. Nú höldum við áleiðis til sjávar. Hér er dálítil skúraþyrping. Tómas Þorvaldsson heldur áfram að segja okkur deili á húsum og fólki.”

“Við erum hér á Víkurhlaði, sem kallað er og horfum beint til sjávar. Af einhverju dregur þetta nafn Járngerðarstaði og Þórkötlustaðir. Sagan segir að hér hafi fyrir löngu síðan búið tvær kerlingar; Járngerður og Þórkatla…. Járngerður lét jarða sig hér fyrir framan og sagan segir jafnframt að það hafi verið með þeim hug að piltar, sem kæmu frá Járngerðarstöðum til sjávar, skyldu ganga hér framhjá. Þetta er saga sem lifir í munnmælum.
Vík, þ.e. rústirnar, sem voru hér, það brann íbúðarhúsið fyrir örskömmum tíma. Það sem hér er næst er gamla Víkurhúsið endurbyggt og þar býr fólkið sem var hér síðast í Víkurhúsinu og er afkomendur þeirra er bjuggu hér. Hér bjó Júlíus Einarsson, bróðir Einars í Garðshúsum. Hann var giftur Vilborgu Vilhjálmsdóttur en missti hana snemma á búskaparárum. Ég man fyrst eftir Gísla Jónssyni frá Rafnshúsum og Kristólínu Jónsdóttur, ættuð frá Hópi. Þau áttu þrjár dætur og sex syni. Synirnir voru allir miklir sjómenn og sjósóknara og margir þeirra formenn. Elstir voru tvíburar, Jón og Guðjón. Guðjón var formaður á síðasta áraskipinu sem gert var út héðan. Það var að ég held 1928. Ég man vel eftir því. Hann aflaði geysimikið. Þá voru komnar vélar í fleytur, sem notaðar voru.
Víkurbræður hafa stundað sjóinn af kappi. Nú eru komnir hingað nýir Víkurbræður. Nú býr hér Þorlákur Gíslason og Valgerður Jónsdóttir og eiga þau marga drengi sem nú eru hinir eiginlegu Víkurbræður. Hér bjó maður að nafni Magnús og kallaður Mangi frændi. Hann var formaður hjá Gísla. Þeir voru báðir formenn og sóttu sjóinn af kappi og eru ýmsar sögur um það hvernig það gekk til. Gísli átti allan útveginn sem Magnús fór með. Einn daginn voru þeir að leggja veiðarfæri, lögðu hér vestur með, en það var þröng og ákaflega naumt fyrir að lenda ekki uppi á mjög slæmu hrauni, vestan við þá. Þrættu þeir um staðsetningar. Annar er sá þáttur er kemur Magnúsi við, eftir að hann var hættur að vera á sjó. Hann hafði gaman að fá sér í staupinu. Þá hafi hann gaman að sýsla eitthvað nálægt sjó. Fór hann eitt sinn niður í naust og setti alla Víkurdrengina um borð og lét þá róa þar af kappi – á þurru landi.
Hérna sjáum við tvö útihús. Þar stóð hús sem hét Vallarhús. Fyrir mína tíð bjuggu þarna Símon og Guðrún. Þegar ég man fyrst eftir mér bjuggu hér Þorsteinn Símonarson og Gróa Magnúsdóttir, bæði ættuð héðan úr Grindavík. Þau áttu þrjár syni og eina dóttur og hafa þau verið starfandi hér í byggðalaginu um langan aldur. Þorsteinn lifir konu sína, hún er nýdáinn. Það voru mikil og skemmtileg tengsl milli Vallarhúsa og Járngerðarstaða. Drengirnir og stúlkan léku sér með okkur alla daga. Á milli þessarra húsa fjögurra; Járngerðarstaðanna þriggja og Vallarhúsa, voru samkomur um jólin. Þá komu allir saman og undrar mig hvernig var hægt að koma öllum fyrir, sérstaklega í Vallarhúsum. Þorsteinn vars tór og myndarlegur maður og Gróa var myndarleg líka. Kökurnar hjá Gróu voru sérstaklega góðar. Í mannlegu lífi ber oft skugga á ýmislegt. Einn var sá atburður sem gerðist þarna sem var eitt af þremur þess fyrsta er minntu mig á alvöru lífsins að Magnús sonur þeirra, jafnaldri minn, dó árið eftir að hann fermdist úr botnlangabólgu.
Hinir atburðir voru þeir að hér fórst skip með allri áhöfn 1924, ég horfði á það, og svo aftur að stúlka, sem var skólasystir mín, fékk sjúkdóm sem lamaði hana upp að mitti, en sem betur hefur hún verið frísk að öllu öðru leyti. Fleiri voru nú þarna til húsa, vermenn og annað, en ég man sérstaklega eftir einum sem var þarna um langan aldur. Hann hét Jón og var kallaður Jón smali. Það er kannski ekki stór yfirskrift. En í hugum okkar krakkanna var Jón smali stór maður því hann var glaðsinna, léttur og skemmtilegur við okkur. Ég hafði gaman af því að segja okkur frá skútuöldinni því hann hafði verið á skútum í gamla daga. Ég minntist á Velli. Þar bjó Dagbjartur Einarsson og Valgerður Einarsóttir [Valgerður var dóttir Guðmundar í Klöpp]. Dagbjartur var bróðir Einars G. Einarssonar í Garðshúsum. Hann var farinn að stunda útgerð, en í flóðinu fór húsið svo illa að það lagðist af.
Þá byggði hann hús hér austar og skírði Ásgarð. Það hefur það búið síðan og þar búa tveir synir Dagbjartar og stunda sjó. Á Völlum var eldri maður er hét Bárður. hann var vinnumaður og hafði sérstakt göngulag. Krakkarnir voru sérstaklega hændir af honum. Fyrst voru við hrædd við hann því hann hafði sterka rödd. Bæklunin stafaði að því að hann hafi fótbrotnað ungur og greri ekki rétt saman.
Strönd voru tíð. Vín rak stundum að landi. Í uppboði var Magna eitt sinn slegin tunna. Kom hann þá með stígvélið, en ekki komst allt í það. Hreppsstjóri spurði þá: “Hvað ætlar þú að gera við afganginn, Mangi?” “Ég sýp það bara”, svaraði hann og átti hann síðan erfitt með að komast upp úr förunni.
Ég reri 11 vetrarvertíðir og af sjö þeirra gekk ég framhjá dys Járngerðar á meðan ég bjó hér á Járngerðarstöðum.

Við eru þá komnir á þessa gömlu sjávargötum og stoppum framan við Garð og Hlið. Þegar ég man fyrst eftir mér bjuggu hér á Garði Árni Helgason frá Hvítaársíðu, einstaklega eftirminnilegur persónuleiki, og Petrúnella Pétursdóttir, fríð kona og myndarleg. Þau eignuðust 17 börn en 14 af þeim komust til fullorðinsára og eru mörg þeirra kunn, a.m.k. Svavar Árnason, oddviti okkar frá 1946, ef ég man rétt. Hann hefur komið mjög við sögu Grindavíkurhrepps. Eins og gefur að skilja var hluti af þessu húsi sem við sjáum núna ekki áður fyrir hendi svo þar hefur verið ákaflega þröngt, en þar sem hjartað er þar er húsrými. Árni þjálfaði kirkjukórinn og voru æfingarnar haldnar hér og undrar mig hvernig æfingarnar gátu átt sér stað. Svavar er okkar organisti í kirkjunni og æfir kór. Hlutur húsfreyjunnar hlýtur að hafa verið stór við þessi þrengsli.
Hér er Hlið. Þegar það er að verulegu leyti í sama formi og þegar ég man fyrst eftir mér. Þetta hús átti Guðjón Einarsson héðan úr Grindavík og María Geirmundsdóttir, ættuð undan Eyjafjöllum. Guðjón var mikill sjósóknari og var formaður hér í hálfa öld, byrjaði snemma sjósókn. Hann var kvikur og snar í snúningum, ákaflega skemmtilegur þó hann ætti til að vera kvatur og snar í fyrirskipunum. Hann stundaði fyrstur manna lúðuveiðar og voru ótaldar lúðurnar sem hann dró með eigin höndum, sérstaklega yfir sumarmánuðina. Ég man eftir því að á heimilinu var, auk barnanna, gamall maður er Björgólfur hét og vann hjá þeim á meðan hann gat unnið og annar með honum sem Stefán. Þeir voru í sama herbergi og fluttist síðan til fólksins í Vík. Björgólfur var börnunum ákaflega góður. Honum þótti gott vín, lét hálfu árin þó líða án þess að líta á þetta en tók síðan tarnir. Eina sögu sögu heyrði ég og hefur honum þá þótt nóg um. Það var gjá hér fyrir utan húsið. Eitt sinn tók hann sig til, tók vínið og henti því í gjána. Þegar hann var spurður sagði hann að þetta gengi ekki lengur…
Hér er gróin vegghleðsla. Hér stóð hús, hét Rafnshús. Það hefur verið nokkuð gamalt því það kemur upp í Jarðabók Árna Magnússonar. Það var búið í þessu fram yfir 1935, að vísu var farið að nota það sem verbúð þá. En þegar ég man fyrst eftir mér bjuggu hér Jón Jónsson og Maren Jónsdóttir. Maren var systir Sæmundar á Járngerðarstöðum og Einars Jónssonar í Garðshúsum og sonur þeirra var Gísli í Vík. Framar höfum við grænan blett fram í kantinn. Þar stóð hús sem hét Kvíghús. Gömul kona, Steinþóra Einarsóttir, sagði mér að hér hafi verið búið, en flutt var úr því er sjórinn var farinn að ganga að því. Hér utar á þessum græna hól var timburhús, Akurhús, en það tók af með öllu í flóðinu 1924. Það fór hér upp á tún í heilu lagi. Krakkarnir týndu hér karfa og keilu eftir á og meira að segja undan húsinu. Hér bjuggu Valgerður og Páll, mesta dugnaðarfólk, og af þeim eru komið margt fólk. Eftir þetta byggðu þau annað hús uppi í plássinu; Pálshús.
Í miðju túninu handan við veginn stóð hús, Eiði. Faðir minn, Þorvaldur, og móðir mín, Stefanía, byggðu þetta hús í stríðslokin Fyrri heimsstyrjaldar. Þau bjuggu þarna um nokkurra ára skeið. Þar var fyrsta símstöðin. Móðir mín undi ekki hag sínum þarna allt of vel eftir einhvern draum sem hana dreymdi svo þau byggðu annað hús á Járgerðarstöðum og fluttu þangað. Í flóðinu 1924 varð að bjarga fólkinu út um loftgluggann. Húsið var í byggð fram yfir 1950 en þá var það rifið seint á 5. áratugnum.”
“Framar er húsaþyrping. Neðar er gömul bryggja, brotin í sjó. Athafnasvæðið hefur færst frá þessum stað. Tómas á héðan margs að minnast. Oft hefur verið hér meira um manninn.”

Hér var mikið líf og fjör í minni bernsku og raunar mikið lengur, allt fram í seinni heimsstyrjöldina. Þá fór öll sjósókn hér fram hér frá þessum vörum sem viðhorfum hér fram á. Bryggjan var byggð um 1930 og síðar. Lendingin var áður hér til hliðar, beggja vegna þessarar bryggju. Klöpp liggur undir bryggjunni. Skipin voru sett niður og tekin upp morgna og kvölds með handgerðum spilum þegar farið var að róa. Þetta var erfitt verk. Þessi svæði sem við horfum á hér í kringum okkur eru gömlu skiptivellirnir. Þá var fiskur færður hér upp á skiptivöll og honum var skipt milli skipshafna og það var kallað að skipta í fjöru og hver skipverji gerði að sínum hlut. Maður var stundum sendur niður í fjöru til að fylgjast með þegar skipin komu og hve margir seiluðu. Þegar við gátum sagt frá því þegar við komum heim gat fólkið reiknað út hver mikið aflaðist. Síðan var allt borið upp á bakinu allt fram til 1930 og skipt hér eins og ég greindi frá áðan.
Þá voru fleiri og erfiðari handtökin við fiskinn en hér áður.
Húsin voru mest fiskverkunarhús og verbúðir. Sumt er farið en sumt er enn í gamla forminu. Eitt höfum við hérna, en það er gamla búðin, verslun Einars í Garðhúsum. Hann verslaði þar í mög ár. Verslunin var eins konar samkomustaður þegar landlegur voru, hér fór fram fréttaflutningur og menn stóðum í vomum, þ.e. menn stóðu og biðu ef þannig var veður. Einar umbar þetta allt ákaflega var og var oft hrókur alls fagnaðar. Einar var einskonar plásskóngur, svipmikill maður, stór í skapi, en frá barnæsku voru samskipti mín við hann ákaflega góð. Hann bauð alltaf góðan daginn. Þegar ég átti seinna viðskipti við hann byggðist það á gagnkvæmu trausti. Þegar verkalýðshreyfingin kom sterk inn og gat ekki komist hjá því að átök og sviptingar ættu sér stað.

Í svona litlu byggðalagi og fámennu fór ekki hjá því að í verkalýshreyfingunni tóku þátt menn sem Einar hafði lánað og stutt. Einari tók að sárt að sumir urðu forystumenn í hreyfingunni. Bein átök voru þó aldrei, en viss ágreiningsatriði komu upp á meðn þetta var að ganga yfir og stormar fóru yfir byggðalagið, en þetta hefur allt sléttast út og eru afkomendur hans ágætisfólk.
Hér neðar er vik í fjöruna. Þetta vik heitir Staðarvör. Hér mun Brynjólfur biskup Sveinsson og kannski fleiri gert út og ráðið ríkjum á stóljörðinni. Og akkúrat hér, 3-4 metra frá okkur, man ég eftir gömlum húsatóftum og var mér sagt að það væru gömlu búðartóftirnar frá vermönnunum sem Brynjólfur biskup hafði, en það er kunnugt að það henti geysilegt slys árið 1602 á þorranum þegar þessar skipshafnir voru að koma hingar til vetrardvalar til sjósóknar að þá fórst Skálhólsskipið með allri áhöfn hér út af Hópsnestánni. Þar með lauk stórskipaútgerð Skálholtsstóls héðan, en útgerð hélt áfram héðan og frá Selatöngum og víðar.

Við kirkjuna má sjá röð af gömlum húsum. Kirkjan var flutt frá Staðarhverfi árið 1909. Tvö húsanna voru í byggð hér áður fyrr, þ.e. Akrahóll og Akrakot. Í Akrahól bjó á þessum tíma Sigurður Árnason og Gunnhildur Magnúsdóttir með börnum sínum sem voru þá öll ung en eru nú öll búsett hér í Grindavík. Sigurður var sérstæður persónuleiki. Hann var mjög glaður og var einn af þeim mönnum sem gat gengið inn á hvert heimili hér án þess að banka. Gunnhildur var stór og myndarleg kona. Í Akrakoti bjó Magnús Guðmundssom, bróðir Tómasar afa míns á Járngerðarstöðum. Kona hans hét Þóra. Magnús þótti sérstök týpa, þurfti alltaf að tala mikið við unglinga og börn og sérstaklega við skepnur, allt í góðum tón.

Austan við kirkjuna standa 4 hús með nýstísku númerum. Þetta eru Litla-Gimli og Stóra-Gimli, Templarinn og Vorhús. Á Litla-Gimli bjó Helgi Elíasson. Hann var barnakennari, reyndar fyrir mína tíð. Kona hans var Elín Eyjólfsdóttur, dóttir Vilborgar og Eyjólfs í Krosshúsum. Þau áttu eina dóttur, Vilborgu, sem nú býr á Járngerðastöðum. Á Stóra-Gimli bjuggu Hallbera og Árni. Þau voru orðin gömul þegar ég var ungur. Raunverulega bjuggu hér Ólafur Árnason og Gunnhildur Pálsdóttir. Gunnhildur var frá Akurhúsum, sem tók af og getið var um hér áðan.
Handan við götuna eru Vorhús. Fyrir mitt minni bjuggu Guðmundur og Sigurveig, en í mínu ungdæmi bjuggu hér Ráðheildur Guðjónsdóttir, dóttir Guðjóns á Hliði, og Sigurgeir Jónsson frá Hrútarfirði, elskulegt fólk. Sigurgeir var stór og mikill og átti einsklega gott með að umgangast fólk. Börn þeirra eru ákaflega dugandi fólk hér í byggðalaginu.”

Heimild:
-rúv – Jökull Jakobsson, Gatan mín – viðtal við Tómas Þorvaldsson 3. mars 1973.

Grindavík.

18. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Selsvellir – Selsvallastígur

Gengið var inn á Selsvelli til suðurs með vestanverðum Núpshlíðarhálsi. Fagurt umhverfið allt um kring. Trölladyngjan að baki, Keilir og Moshóll á hægri hönd, Kúalágar og Selsvallafjall á þá vinstri og Hraunsels-Vatnsfell framundan.

Á Selsvöllum.

Í samantekt Orra Vésteinssonar um menningaminjar í Grindavík segir að “í bréfi sr Geirs Backmanns til biskups árið 1844 hafi hann notað sér selstöðuna á Selvöllum ásamt tveimur hjáleigubændum. Það hafi forverar sínir líka gert þegar þeir hafi verið það fénaðarmargir, að þeim hafi fundizt það borga sig. Þegar prestur notaði sér ekki selið, fóru sóknarbændur að fara með fénað sinn á Selvelli, í fyrstu með leyfi sóknarprests og keyptu þá af honum selhúsin. Vogamenn ásældust Selsvellina, en Grindavíkurprestur var einarður um að Vellirnir væru Grindavíkurbænda.

Gömlu selin á Selsvöllum.

Í tíð sr. Geirs var svo komið, að ásamt honum höfðu 6 bændur í seli á Selvöllum. Áttu þeir allir selhús þar og var fénaður þeirra um 500 fjár, ungt og gamalt, og um 30 naugripir. Kvartar prestur yfir því, hve lítil not honum séu að selinu þegar slíkur skepnugrúi gangi á Selvöllum. Þeta valdi því líka, að reka verði allan selfénaðinn horaðan og nytlausan heim að bæjum einatt í 17. viku sumars (fyrir miðjan ágúst). Þessir bændur töldu sig eiga jafnan rétt til selstöðu eins og Staðarprestur, sumir jafnvel meiri. Var nú svo komið, að í stað þess, að Staðarprestur hefði átt að hafa talsverðan arð af selstöðu þessari hafði hann, að dómi sr. Geirs, af henni óbætanlegan skaða vegna þess hve nytlítill og rýr peningur hans verður meðan slíkur fjöldi fjár er á Selvöllum og fyrr er lýst. Þannig var selstaða prestsetursins “leyfis- og borgunarlaust brúkuð eins og almennings eða allra selstaða væri þeirra hér í sókn, sem hana nýta vildu”. Ef þessu héldi áfram, yrði selstaðan ekki einungis arðlaus fyrir Stað heldur ónýt með öllu fyrir “óhemju átroðning og yfirgang”.

Selsvellir – uppdráttur ÓSÁ.

Ennfremur segir og er þá vísað í skýrslu Guðrúnar Gísladóttur frá árinu 1993: “Á Selsvöllum eru rústirnar mjög fallnar en má þó vel sjá þær enn. ..Þarna eru rústir í hraunjaðrinum, sem liggur vestan Selsvalla og uppi undir hlíðinni. Haft var í sel á Selsvöllum þegar á 17. öld og jafnvel fyrr. Selstaðan tilheyrði prestsetrinu á Stað í Grindavík. Um miðja 19. öldina var gróður og jarðvegseyðing þó orðin svo alvarleg að bændur í Grindavík höfðu nánast allir í seli á Selsvöllum við fátæklegar undirtektir Staðarprests”. – Árið 1703 höfðust útileguþjófað við í helli við Selsvelli og í helli hjá Hvernum eina í nokkrar vikur – þeir voru gripnir og hengdir á alþingi sama ár [Ólafur Briem í Útilegumenn og auðar tóttir].
Á tveimur stöðum á Völlunum er miklar selsrústir. Allir Grindavíkurbæirnir nema Hraun höfðu þar selstöðu. Hraunsselið er nokkru sunnar með hálsinum, neðan svonefndra Þrengsla. Þar var síðast haft í seli á Reykjanesi eða til ársins 1914. Sogavallalækirnir tveir renna um sléttuna.

Rétt á Selsvöllum.

Austan á Völlunum, upp undir Selsvallafjalli eru tóttir eldri seljanna. Ein er þeirra stærst, en neðan hennar eru allnokkrar húsatóttir. Gengið var spölkorn áfram til suðurs og síðan beygt eftir gamalli götu svo til þvert á Vellina. Gatan, sem hefur verið nokkuð breið, liggur að nýrri seljunum suðvestast á Völlunum. Þar eru a.m.k. selstóttir á þremur stöðum, auk stekkja og kvía. Miðstekkurinn, sem er einna heillegastur, mun hafa verið notaður sem rétt af Vogamönnum, nefnd Vogarétt.

Selsvallaselsstígur.

Selsstígnum til vesturs frá seljunum var fylgt inn í hraunið. Eftir u.þ.b. 500 metra kom hann inn á gömlu leiðina frá Hraunssels-Vatnsfelli.
Þeirri götu var fylgt áfram til vesturs, en hún greinist fljótlega í tvennt. Einn hópurinn fylgdi gömlu slóðinni að fellinu, en annar fór slóð er lá til vinstri. Sú gata liggur inn á breiðan stíg er liggur frá Hraunssels-Vatnsfelli nokkru sunnar en hinn og áfram austur yfir tiltölulega slétt helluhraun. Þessi gata er mun greiðfærari en sú nyrðri, en ekki eins klöppuð. Vestast í hrauninu nær slétt mosavaxið helluhraunið til suðurs með fellinu.
Engar vörður voru við þessa stíga. Syðri stígnum var fylgt til austurs og var þá komið inn á Selsvellina u.þ.b. 500 metrum sunnan við selstóttirnar.

Gengið um selsstíginn að Selsvöllum.

Ljóst er að vestanverð nyrsta gatan hefur verið mest farin.
Syðsta leiðin liggur beinast við Grindavík, en sú nyrsta liggur beinast við vatnsstæðinu á Hraunssels-Vatnsfelli. Selstígurinn í miðjunni er greinilega leiðarstytting á þeirri götu að og frá seljunum. Tvennt kemur til er skýrt gæti hversu nyrsta gatan er meira klöppuð en hinar. Gatan er einungis meira klöppuð að vestanverðu eftir að selsstígurinn kemur inn á hana. Í fyrsta lagi gæti það verið vegna þess að gatan var notuð til að komast að og frá vatnsstæðinu. Vesturendi hennar bendir til þess að hún hafi einungis legið upp að því. Þegar 500 fjár og 30 naugripir arka sömu götuna fram og til baka sumarlangt í nokkur hundruð ár eru ummerkin eðlileg. Aðdrættir og fráflutningur hefur líklega farið um hluta götunnar, en þá verið beygt út af henni á tengigötuna inn á þá syðri og áfram suður með austanverðu Hraunssels-Vatnsfelli. Til stendur að fara fljótlega upp Drykkjarsteinsdal og áfram á leið að vestanverðum hraunkantinum og fylgja honum þar til suðurs. Í öðru lagi gæti þarna verið um gamla þjóðleið að ræða og gæti stígurinn þvert á Selsvellina gegnt henni skýrt það. Sú gata liggur í áttina að grónum sneiðing í Núpshlíðarhálsi, en þar virðist hafa verið gata upp hálsinn. Þetta þarf allt að skoða betur í enn betra tómi síðar.
Sjá MYNDIR.

Selsvellir – uppdráttur ÓSÁ.

16. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Selvogsleið – Grindarskarðsvegur – Námuhvammur

Ætlunin var að feta Selvogsgötuna (Suðurfararveg) um Kerlingarskarð og skoða mögulegar leiðir námumanna inn í Námuhvamm í Brennisteinsfjöllum á árunum 1883-1885.
Brennisteinsvinnsla var tekin upp á svæðinu á þessum tíma í framhaldi af endalokum Krýsuvíkurnámanna 1880. Bretar þeir er þar voru við stjórn undir handleiðslu Patersons ákváðu að reyna Fjöllin til þrautar, en torleiðið reyndist þeim fjötur um fót. Allar minjar brennisteinsnámsins í Fjöllunum (en svo voru þau nefnd fram að vinnslunni) eru frá þessum tveimur árum. FERLIR hefur um áratug reynt að staðsetja götur inn í námurnar ofan Skarða með takmörkuðum árangri. Þó má, ef vel er að gáð, bæði sjá götukaflann upp með sunnanverðum Kerlingarhnúk, kafla milli Draugahlíða og Kerlingahnúks (-a), upp ás að Lönguhlíðarfjallstjörn og síðan á ská til suðurs áleiðis að Námuhvammi.

Í örnefnalýsingu Gísla Sigurðssonar fyrir Krýsuvík segir m.a.: “Eftir lægð norðan Draugahlíðar liggur Námastígurinn stígur sem liggur af Grindaskarðavegi [hér eru Skörðin sögð vera fleiri en eitt] í vestur um ónafngreinda staði, utan hvað hann liggur hjá Lönguhlíðarfjallstjörn, sem er lítið vatnsstæði og þrýtur þar aldrei vatn. Stígurinn liggur niður í Námahvamm sem er fallegur hvammur snýr móti suðri. Austast um hvamminn rennur lítill lækur Námahvammslækur. Á bala í hvamminum sér enn rúst Námamannaskálans. Á brún þessa hvamms eru Námahvammshverirnir, allmargar volgrur með svolitlu rennsli. Neðar eru svo Brennisteinsnámurnar, í hraunkvosum og má enn sjá nokkurt magn brennisteins, sem ekki hefur verið fluttur til Hafnarfjarðar. Gjallhaugar eru hér miklir frá námunum.”
Konráð Bjarnason 1993 lýsir Suðurfararveginum milli Selvogs og Hafnarfjarðar: “Vestan við apalhrauntunguna lá vegurinn upp á Kerlingarskarð í allsnörpum halla, vel ruddur á tímum lestarferðanna sem og vegurinn yfir nefnda hrauntungu. Þá verður að taka fram að girðing sú sem títt er nefnd í nútíma var enn í þekkt á tímum lestarferðanna því hún var uppsett vegna mæðiveikivarna á stríðsáratugnum.

Brennisteinsnamur-2

Þá verður að minnast þess að hér skárust saman í sömu uppgöngu á Kerlingarskarð, Eystri leið eftir Katlahrauni og Vestri leið upp Selsstíg frá Herdísarvík og Stakkavík. En rétt áður en við beygðum upp á Skarðið blöstu við á vinstri hönd Draugahlíð og framhjá þeim í vestur sér til Eldborgar. En nær nefndri hlíð er að finna leifar af brennisteinsvinnslu Breta á púðurskots- og hernaðarárum þeirra.
Þegar lest okkar er komin á norðurbrún Grindarskarða rétt ofan við Kerlingarskarð blasir við augum víð og fögur sýn allt til þéttbýliskjarna á strönd hins fagurbláa Faxaflóa og til Akrafjalls og Esju í norðri, nær okkur Helgafell og Húsfell. Og enn nær okkur hið mikla helluhraun sem verður illþyrmislega úfið neðan undir Kerlingarskarði.
Það er í fyrsta sinn sem nú við 12 ára aldur lít augum hina kvöldfögru strandbyggð Faxaflóans og óraði ekki fyrir því að þar myndi um hálfraraldar skeið æfi minnar renna. Á háskarði höfðum við verið um 5 klukkustundir á ferð úr heimabyggð.
Fyrir niðurgöngu Kerlingarskarðs er litið eftir klyfburði á hestum og gjarðir enn hertar. Við niðurgöngu var sýnt að gatan var vel valin í sveigum og nú vel rudd og vel tókst hinum vönu burðarhestum að spyrna framfótum sínum til móts við aðstæður. Lestinni farnaðist því vel niður aðalbrattann.”
Ólafur Þorvaldsson segir í Árbók Hins íslenska fornleifafélags eftirfarandi um brennisteinsnámið í Fjöllunum: “Austur af Stórkonugjá skammt fyrir norðan veginn er Kóngsfell. Þar koma saman lönd Gullbringusýslu og Árnessýslu.
Þegar komið er austur af fjallshryggnum er komið að afarstórri hraunbreiðu. Tvær vörður eru þar við götuna og skiptast þar leiðir, liggur austasta leið til Selvogs, miðleiðin til Stakkavíkur og Herdísarvíkur, ens ú þriðja, sem nú er sjaldan farin, liggur til Brennisteinsfjalla suðurmeð Draugahlíð. Var það leið þeirra manna sem brennisteinsnám stunduðu í Brennisteinsfjöllum þegar þeir fóru um helgar til Hafnarfjarðar, því að flestir af þeim áttu þar heima, en mest var þessi leið farin af þeim sem fluttu brennisteininn til Hafnarfjarðar, og var hann fluttur á klökkum. Hafnfirðingum, sem hesta áttu, svo og bændum þar í grennd, var að einhverju leyti gefinn kostur á þessum flutningum og skyldu þeir fá eina krónu á hestburðinn í flutningsgjald. Ferðin mun hafa tekið 12-14 klst. Eitthvað mun þessu hafa verið sinnt, þrátt fyrir þetta lága gjald, sem að lokum reyndist samr félaginu ofvaxið. Þetta var á síðari hluta nítjándu aldar.”
Eftir að hafa skoðað námurnar var gengið til baka um
eðlilegan framangreindan ofanlegg á sunnanverðum Draugahlíðum frá Námuhvammi. Leiðin er mjög greiðfær, en nokkru lengi en ef farið væri beint upp úr Námuhvammi og inn með vestanverðum Drauga-hlíðum. Ekki markar fyrir götu á þessum kafla, en horfa verður til þess að námutímabilið í Brennisteinsfjöllum varði einungis í örfá misseri á árunum 1883 til 1885, líklega þó bara í eitt og hálft ár í mesta lagi. Umrótið í námunum sem og lítil ummerki að öðru leyti gefa það a.m.k. til kynna.
Á göngunni upp með austanverðum Draugahlíðum var gengið fram á eina vörðu á lágum hraunhól í stefnu til austurs af Draugahlíðargíg (Bláfeldi). Varðan vakti upp þá vitund að varla hafi gefist tími til vörðugerðar á framangreindum leiðum inn í námurnar nema á lykilsstöðum, s.s. við Lönguhlíðarfjallstjörn (sumir hafa nefnt hana Kerlingarpoll). Leiðirnar, hvort sem farið er neðan Draugahlíðar, eru mjög greiðfærar bæði hestum og mönnum.
Frábært veður. Gangan tók 5 klst og 5 mín.

Heimildir:
-Kornráð Bjarnason, Suðurfararvegur, Selvogi 1993.
-Ólafur Þorvaldsson, Árbók fornleifafélagsins 1943-48, Grindaskarðsvegur (Selvogsleið), bls. 98-99.

Tóft í Námuhvammi.

15. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Selsvellir – Þórustaðastígur – Vigdísarvellir – eldflaugaskot

Gengið var frá rótum Trölladyngju inn á Selsvelli þar sem ætlunin var að fylgja Þórustaðastíg yfir Núpshlíðarhálsinn að Bæjarfelli ofan Vigdísarvalla og Bala. Tilefnið var að staldra þar við og horfa á eldflaugaskot, sem þar átti að framkvæmast kl. 13:00 skv. auglýstri dagskrá.

Gangan inn að Selsvöllum var auðveld, enda gamburmosinn frosinn. Selsvallalækurinn lék við klakahulu. Lækurinn hafði þó myndað öndunarop á nokkrum stöðum og lágu þau líkt og nýmyndaðar “hrauntraðir” út frá þeim og fylgdu lækjarfarveginum ofan á hulunni.
Þórustaðastígurinn fer þarna yfir Selsvellina á móts við sunnanverðan Moshól og áleiðis upp hlíðina norðan lækjarins þar sem hann kemur úr litríkum litlum dal í henni miðri. Leið lækjarins niður hlíðina er áhugaverð og margt ber fyrir augu á ekki lengri leið. Hitagróður er í farveginum. Þennan dag skartaði lækurinn tímabundnum og síbreytilegum ísskánslistaverkum. Ljóst er að dalurinn er hluti af Sogasvæðinu. Þarna hefur verið jarðhiti, en hann mun nú að mestu kólnaður. Neðar eru grónar sléttur er hafa að öllum líkindum verið hin ákjósanlegasta beitaraðstaða. Kúadalur er neðar, norðaustasti kriki Selsvalla – jafnhæða.
Þórustaðastígurinn liggur allt frá bænum Þórustöðum á Vatnsleysuströnd og liðast upp heiðina. Stígurinn heldur þessu nafni allt upp fyrir Núpshlíðarháls og að Vigdísarvöllum.
Þegar komið var upp á hálsinn mátti sjá Keili norðar skarta sínu fegursta í vetrarsólinni. Austan við eru Grænuvatnseggjar og neðar Krókamýri. Sveifluhálsinn hafði ekki fyrr gefið jafn skýra heildarmynd af sér.
Þórustaðastígnum var fylgt á ská niður á við til suðurs austan við Núpshlíðarháls, allt að ofanverðu Bæjargili. Efst í gilinu er hlaðinn brú á stígnum. Þegar komið var á sunnanverða brún Bæjarfellsins mátti sjá þrjá bíla á bílastæðinu milli Vigdísarvalla og Bala.
Skömmu fyrir kl. 13:00 færðu ökumennirnir sig sunnar með Djúpavatnsveginum, að gígaröðinni vestan Bleikingsvalla. Þar mynduðu menn sig við undirbúning eldflaugaskotsins.
Þarna átti að fara fram tilraunaskot á vegum A.I.R áhugamannfélag um eldflaugar og eldflaugaskot á Íslandi. (Amateur Icelandic Rocketry). Að verkefninu standa þrír ungir menn, þeir Magnús Már Guðnason, Smári Freyr Smárason og Steinn Hlíðar Jónsson. Halda þeir félagar úti vefsíðunni www.eldflaug.com og má þar sjá framvindu um smíðina á eldflauginni og ýmislegt er varðar eldflaugarskotið. Að öllum gefnum tilskildum leyfum var allt orðið klárt og átti flaugin að fara á loft kl. 13:00, sem fyrr sagði.
Fyrir þá sem ekki vita þá er flaugin 203 cm að hæð og 63 mm í þvermá og um 5 kg. Hún mun ná allt upp í 1200 metra hæð og allt að 600 km/klst. Eldflaugin fer þessa 1200 metra á aðeins 15 sekúndum og eftir aðeins 0,5 sekúndur mun hún ná hámarkshraða eða um 600 km/klst. Í efstu stöðu (sem sagt í 1200 metrum) skýst út fallhlíf og fellur þá flaugin á um það bil 20 km hraða til jarðar. Allt ferlið var áætlað að tæki um það bil 2-3 mínútur.
Markmið með Áhugamannafélaginu AIR (Amateur Icelandic Rocketry) er að hanna og smíða áhugamannaeldflaugar. Um er að ræða nýsköpunarverkefni hér á landi þar sem aldrei áður hefur verið skotið upp eldflaug (að þeirra vitandi).
Upphaflegar áætlanir hljóðuðu upp á þrjár eldflaugar í sumar (2006) en þar sem ekki hefur fengist nógur tíma til að smíða og hanna þær allar á svo skömmum tíma munu líklegast einungis tvær verða tilbúnar á þessu ári.
Aðalmarkmið verkefnisins til að byrja með er að komast yfir hljóðhraða eða á um 1200 km/klst. Sú flaug mun væntanlega verða tilbúin einhvern tímann á næsta ári (2007) ef allt gengur upp og ef við fáum styrki til að framkvæma skotið.
Seinna meir langar hönnuðina að komast yfir veðrahvolfið eða yfir 10 km en það mun skýrast seinna hvort þær áætlanir ganga upp.
Frostið var um 15 °C. Eftir tæplega klukkustundar bið á Bæjarfelli var ákveðið að halda til baka.
Gengið var að vörðu á efsta toppi Bæjarfells. Um er að ræða litla vörðu, en frá henni er óvenju víðsýnt um nágrennið. Þá var haldið norður með austanverðri Núpshlíðunni, inn að Grænavatni. Þegar komið var yfir öxlina vestan hins formfagra fjalls norðan vatnsins blasti við stórkostlegt útsýni yfir vestan- og norðanvert láglendið þar sem Keilir var toppurinn. Sólin skein fagurlega á Selsvellina og vildi greinilega með því undirstrika fegurð þeirra. Sunnan og vestan Grænavatns hefur utanvegaakstur verið stundaður um allnokkurn tíma og valdið miklum skaða á gróðurlænum í í hlíðum.
Gengið var norður með vesturhlíð Núpshlíðarhálssins, að Sesseljuvatni og Spákonuvatni. Sumir nefna þessi vötn Stóra-Spákonuvatn og Litla-Spákonuvatn, en aðrir nefna stærra vatnið einungis Spákonuvatn en hitt Sesseljutjörn eða Sesseljuvatn.
Þaðan var haldið á ská niður að upphafsstað, með Sogagíg og Trölladyngju á hægri hönd. Í fjarska naut höfuðborgarsvæðið sín í miðdegissólinni.
Í kvöldfréttunum var m.a. fjallað um eldflaugaskotið við Vigdísarvelli fyrr um daginn.
Var talið að “merkur árangur hafi náðst þegar AIR skaut þarna upp sinni fyrstu eldflaug (AIR 203). Allt gekk að óskum fyrir utan bilun í innbyggðu myndavélinni.
Mikill fjöldi fólks mætti á svæðið og fagnaðarlætin leyndu sér ekki þegar eldflaugin tókst á loft.
Flaugin náði hámarkshraða á einungis 92,1 metra hæð eða 590 km hraða. Hámarkshröðunin á þessum tíma var 332 m/s^2 eða 34 g. Eftir 14,9 sekúndur var hún komin í efstu stöðu eða í 1081 metra hæð. Þar tók við fallhlíf sem sveif með flaugina á 28,7 km hraða til jarðar og lenti flaugin upp í fjallshlíð, 400-500 metra frá skotstað.
Þess má geta að flaugin var 5,2 kg og 203 cm að hæð og einungis þurfti 610 grömm af eldsneyti til að knýja flaugina áfram.”
Í annarri frétt sagði: “Eldflaug var skotið upp í fyrsta sinn frá Íslandi af Íslendingum í dag. Enginn varð þó fyrir skotinu enda til gamans gert. Sumir hafa sérkennilegri áhugamál en aðrir…
Fjöldi fólks var saman kominn á Vigdísarvöllum skammt frá Krýsuvík til að fylgjast með þessari fyrstu íslensku eldflaug sem skotið hefur verið á loft hér. Markmiðið var að ná henni upp í um það bil 1000 metra hæð, koma henni í 5-600 km hraða á um hálfri sekúndu og fá hana niður í fallhlíf í um 500 metra radíus frá skotstaðnum.
Og það tókst. Flaugin kom stráheil niður, náði 590 km hraða á hálfri sekúndu og fór upp í 1080 metra hæð við mikinn fögnuð viðstaddra.
En til hvers í ósköpunum að smíða eldflaug? “Þetta er bara gaman,” segir efnafræðineminn Magnús. En þetta er dýrt hobbí, þessi flaug hefur kostað þá skólapilta 350-400 þús. kr. “En tilgangurinn er að smíða þrjár flaugar og ná hljóðhraða með þeirri þriðju, um 1200 kílómetra á klukkustund,” segir Smári Freyr sem er forsprakki eldflaugasmiðanna. En hvað er fengið með því annað en fúttið?
“Fúttið,” svaraði Smári og brosti í kampinn.

Frábært veður. Gangan tók 4 klst og 4 mín.

Heimildir m.a.:
-http://www.eldflaug.com/

15. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Einar Kr. Einarsson – Gatan mín… I

Jökull Jakobsson gengur með Einari Kr. Einarssyni um Staðarhverfi í Grindavík. Frá 20.janúar 1973.

Staður.

“Byggðalagið sem við göngum um í dag er svolítið sérstakt. Fólkið er allt horfið en húsin standa ein eftir. Þetta er Staðarhverfið við Grindavík. Leiðsögumaður okkar í dag er fluttur héðan eins og allir hinir. Hann er kominn til að segja okkur frá húsunum og fólkinu sem fór. Maðurinn er Einar Kr. Einarsson. Hvers vegna fór fólkið héðan úr þessum vinalega reit?”
“Það voru ýmsar ástæður til þess, en fyrst og fremst það að þegar varð til góð höfn í Járngerðarstaðahverfi og bátar gátu legið við bryggju þar allan sólarhringinn var hægt að stækka bátana er ekki þurfi að setja þá upp í naust. Bátarnir stækkuðu og urðu um leið betri skip og öruggari og þá reyndist erfiðara að fá fólk á þessa smærri báta ar sem aðstaða öll var erfiðara. Ég að þetta hafi fyrst og fremst verið ástæða að fólk fór að flytjast héðan. Á stríðsárunum varð næg og góð atvinna í öllum áttum og unga fólkið fýsti að leita fyrir sér með betri afkomumöguleika en á þessum afskekkta stað.”
“Hvernig var félagslífi háttað hér?”
“Félagslíf var sameiginlegt fyrir þessi hverfi þrjú. Miðstöð þess var í Járngerðarstaðahverfinu. Það var langfjölmennast upp úr aldarmótunum. Þar var fysrt komið upp samkomuhúsi og þangað mætti ungafólkið til skemmtana. Komið var upp leikritum, s.s. Skuggasveini og Ævintýri á gönguför og fleiri góðum leikritum. Fyrst var leikið í pakkhúsi frá Einari í Garðhúsu þar sem tjaldað var gömlum seglum. Árið 1915-20 var byggt lítið samkomuhús em templarar stóðu að . Þar voru samkomur og dansleikir. Þarna mættust Grindvíkingar. Heima fyrir kom unga fólkið þegar það hafði frístundir við útileiki, á veturnar á sleðum og skautum á sumrin við ýmsa útileiki sem þá voru almennir. Allir voru mjög glaðir og ánægðir og glöddust einlæglega.
“Fyrst verður fyrir okkur reisulegt og björguðlegt hús.”
“Þetta eru Hústatóftir í Griondavík. Jörðin hefur verið í bændaeign frá fyrst tíð. Í Jarðabókinni 1703 er þess getið að Húsatóftir sé eina jörðin sem ekki var kirkjueign. Hér var áglætisbúskapur, jörðin er víðelnd, túnið stórt og fjörubeit ágæt og frá frstu tíð hefur sjórinn verið stundaður héðan og vafalaust hefur hann gefið mestu björgina í búið. Fyrr á tímum voru eldiviðavandæði víða og fólkið hafði ekki annað að hita en það sem náttúran gaf því og þá voru fjörunar notadrjúgar er gáfu margar góða spýtuna. Þangið var skorið og reitt á hestum og breytt upp á bakkana. Þetta var aðaleldiviður fólksims, auk taðs og svo var talsvert tekið af gráamosa í apalhraununum hér fyrir ofan. Þangið og mosinn þótti heldur léttur eldiviður og þá var gott að hafa spýtu i augað.
Þeir fullorðnu stunduðu sjóinn og ræktuðu jörðina og þeir ungu hjálpuðu til eins og hver gat. Þeir söfnuðu þara og þönglum og smáspýtum og safna taði út um hagana. Þetta var allt þurrkað, reitt heim og haft til eldiviðar.
Unglingar voru látnir starfa frá því að þeir komust á legg. Á veturnar unnu þeir með fullorðna fólkinu að tóvinnu, netagerð, reiða utan um kúlur og allir voru uppteknir.
Eftir að útistörfum lauk söfnuðust við inni að kvöldin. Bræður mínuir dittuðu að veiðifærunum. Móðri og systur unnu að tóvinnu auk matreiðslu. Frá 1910 var faðir minn hrepsstjóri. Hann sat jafnan að skriftum á kvöldin. Það var aldrei látið vanta að við bræðurnir læsum eitthvað hátt. Þetta eru einhverjar ánægjulegustu stundirnar frá bersnku minni. Í litlu baðstofunni voru 10-12 manns samankomnir.

Húsatóftir.

Við seldum Húsatóftir í kringum 1940 af illri nauðsyn. Okkur þótti öllum mjög vænt um staðinn eins og gefur að skilja. Á þessum árum var þröng í búi hjá mörgum og við sáum okkur ekki fært að sitja hér ein eftir í Staðarhverfinu þegar aðrir voru farbnir. Við ákváðum því aðs elja jörðina. Fjárhagslega treystum við okkur ekki til að halda húsinu í því standi sem við vildum og ekki heldur að sjá það grotna niður í vanhirði. Ríkið eignaðsit jörðina og fyrir nokkrum árum leituðum við eftir því að fá Húsatóftir leigða. Það gekk greiðlega og nú greiðum við hóflega leigu, 6000-7000 kr. á ári.”
“Svo þið eruð á leiðinni heim?”
“Vafalaust því leið allra Grindvíkinga liggur að lokum hingað út í Staðarhverfi því kirkjugarðurinn er hér áfram.”
“Einhver örnefni eiga sér eflaust einhverja sögu?”
“Já, þau eiga nú það. Fallegu dagarnir og fallegust stundirnar eru okkur ríkasta í huga. Mikið var barsit við myrkur og kulda á þessum árum. En það var ævintýralegt hvernig sögurnar gátu lyft fólkinu yfir þetta. Örnefnin gefa til kynna hvernig fólkið leitaði eftir birtu og yl. Ef við lítum á þetta hamrabelti þá heitir þetta Hjálmagjá. Það var alls ekki út í loftið. Gamla fólkið þóttist hafa séð gjána lýsta upp með ljóshjálmum.

Gengið um Staðarhverfi.

Brekkan þessi hérna fyrir neðan heitir Hjálmaveita. Norðar í túninu er svolítil laut. Húnn heitir Dans. Þar sáust álfarnir stundum dansa á stungsbjörtum nóttum þegar ís var. Þessar sögur sýnir hversu hugurinn var fjór og hvert fólk leitaði.
Tvær vörður hérna uppi á hæðinni heita Nónvörður. Sagan segir að þegar Tyrkjaránið var hér uppi á landi 1627 gerði presturinn á Stað sér lítið fyrir og labbaði upp á þesa hæð, hlóð þessar vörður og mælti svo fyrir um að Grindavík skyldi ekki verða af sjóræningum rænd meðan steinn stæði yfir steini. Þetta hefur gengið eftir. Svo virðist sem prestarnir hafi kunnað meira fyrir sér en bara kristin fræði. Sannleikurinn er að vörðurnar heita Nónvörður og eru eyktarmerki frá Húsatóftum þaðan sem gamli bærinn stóð. Sól var þarna yfir kl. 3 séð frá gamla bænum.
Minningar eru margar, bæði góðar og sorglegar. Austan við Vörðunestanga er bás, Jónsbás. Þar strandaði togari, Albert hét hann. Neslon hét skipstjórinn…
Togarinn fórst með allri áhöfn. Grindvíkingar veittu þeim dánu sómasamlega útför, eins og venja var.
Frú Helgu Ketilsdóttur dreymdi nokkru áður en þetta strand var. Henni fannst hún koma út frá sér á Stað og þá stoð fyrir dyrum hópur ókunnugra manna. Þeir spurðu hvort hún gæti leyft þeim að vera. Hún svaraði að elkki væri venja ða úthýsia fólki en þeir væru bara svo margir. Sá sem var fyrir hópnum sagði að það gerði ekkert til. Ef hún vildi leyfa þeim að vera myndi Einar gamli sjá um hitt hvar þeir lægju. Pabbi sálugi. Einar á Húsatóftum, var hrepsstjóri þá og það kom í hans hluta ða sjá fyrir leggstað fyrir þá í kirkjugarðinum. Eftir á að hyggja var þetta merkilegur draum.
Annað var líka dálítið einkennilegt við þetta tilfelli en fáir vita um það. Pabba hafði verið uppálagt að skrá nákvæmlega ef eitthvað fynndist á þessum líkum og senda það á enska konsúlatatið í Reykjavík. Það var gullhringur á fingri eins þessara líka. Pabbi tók lýsingu á líkinu, tók hringinn og fór með hann heim að Húsatóftum og ætlaði að senda með öðru dóti. Daginn eftir kom til hans maður, Bjarni í Bergskloti, og segir við hann að honum hefði dreymt einkennielga í nótt. Bjarni segir að komið hafi til sín ókunnur maður og beðið sig um að fara til Einars hrepsstjóra og biðja hann að láta hringinn aftur þar sem hann hafði verið. Enginn átti að hafa vitað þ.etta utan heimilisins því þetta var daginn eftir sem Bjarni. Pabbi varð við þessari ósk og lét hringinn aftur á fingur mansnins. Það eru margir hlutir sem erfitt er að skilja.
“Hér erum við staddir á móts við lítið hús úr steini, skörðugt eins og af gömlum kastala. Fúinn bátur liggur á hvolfi í fjörunni. Hvað heitir þetta hér, Einar?”
“Við eru nú staddir á hæð sem heitir Hvyrflar. Þessi hæð skilur á milli Húsatóftarlands og Staðarlands.

Staðarhverfi.

Við víkina hér fyrir neðan eru bundin skemmtileg örnefni er benda til þess að hér hafi einhvern tímann verið selstöð, verslun eða kóngsverslun, s.s. Kóngsklöpp, Barlestarsker og í tanganum beint á móti, Vatnstanga í Staðarlandi, er sagt að skipin hafi verið svínbundin milli þessara tanga. Það virðist vera meira en sögusögn. Í Vatnstanga er járnbolti. Í gildari endar er hann 12-15 cm á breidd og fleygmyndaður, með odda í hinn endann. Auga er í gildari endanum, svona 6-8 cm í þvermál. Boltinn hefur verið rekin niður í klöppina um þrönga skoru og blý sett með boltanum í Barlestaskeri í Húsatóftarlandi var svo annar bolti nákvæmlega eins. Einhvern tíma mun sá bolti hafa verið fluttur heim að Húsatóftum, fyrir mitt minni, og notaður sem nokkurs konar hestasteinn vegna járnaugans. Hestar voru bundnir við þennan bolta. Á seinni tíma, þegar járnæðið greyp alla og allt var selt, hvarf boltinn. Honum var stolið frá Húsatóftum. Fyrrum komu skip með salt frá útlöndum hingað að Staðarhverfi og bendir það ti þess að þau hafi siglt eftir gömlum kortum Þá kom lóðs og fylgdi þeim yfir í Járngerðarstaðahverfi. Hér er Búðarsandur er bendir til verslunar. Þar hefur verið farið með útlendan varning. Þegar við voru krakkar fundum við oft krítarpítur o.fl. í sjávarbakkanum.
Hér við sjóinn er bryggja. Hún var byggð eftir 1930 og kom að gagni í nokkur ár, en vegna þess hvernig bar við landið varð að setja bátana upp eftir að búið var að afferma. Árin 1926 og 27 voru tveir mótorbátar gerðir út héðan frá Staðarhverfi, Málmey og Öðlingur. Þau urðu endalok Málmeyjar að báturinn var á leið til Grindavíkur að hann hrökklaðist vestur fyrir Reykjanes eftri að hafa vísað frá með ljósmerkjum í brotsjó. Veður var vont. Hann sást utan við Hafnir. Togari ekki langt undan, tók áhöfnina um borð og bátinn í tog. En vegna þess hversu veður var vont þoldi Málmeyin þetta ekki og sökk.

Bryggjan í Staðarhverfi.

Hérna sjáum við skip á hvolfi. Þetta skip hét Geir og var mjög happasælt, róið margar vertíðar. Fyrst var þetta árabátur en síðar var sett í hann vél og reyndist happafleyta. Fiskhúsin sjást hér niðurbrotin. Býlið hér ofar hét Reynisstaður og hjónin sem byggðu það hétu Kristján og Anna Vilmundsdóttir. Þau bjuggu hér skamma hríð. Þá fór húsbóndinn á togara en hann átti ekki afturkvæmt úr þeirri ferð. Síðan hefur ekki verið byggð svo teljandi hér á Reynisstað.
Hér norðan við okkur var Dalbær, gamalt tómthús frá Húsatóftum. Blómsturvellir eru norðar og var þar búið í fá ár. Pétur Jónsson og Ágústa Árnadóttir bjuggu þar. Hann var faðir Kristins Reyrs, skálds og málara og hljómlistamanns.”
“Og við höldum spölkorn í vestur og erum komin heim á stórbýli. Hér er lífvænlega, gardínur í gluggum. Fyrir framan er kirkjugarður. Hér er sérstaklega falleg fjallasýn til austurs. Þetta mun vera hinn forni kirkjustaður þótt kirkjan sé horfin á braut.”
“Já, þetta er Staður. Staður var prestsetur, áður í miðri sveit en er nú í enda sveitarinnar, þ.a.s. Móakot hér nokkru vestar. Jörðin er stór og beitarland mikið. Rekasækt með afbrogðum því Staður á rekaréttindi út að Reykjanesvita, í Valahnjúk.
Um miðja 19. öldina voru búandi hér Þorvaldur Böðvarsson og Sigríður Snæbjörnsdóttur. Þetta var fyrirmyndarklerkur og fær góða umsögn. Þessi hjón voru afa og amma Haraldar Böðvarssonar hins mikla athafnamanns á Akranesi.
Hér bjó Oddur V. Gíslason… Bárufleygurinn var uppfinning hans. Á tímum árabátanna eftirleiðis fóru þeir ekki á sjó án þeirra. Árið 1894 flutti hann búferlum frá Íslandi.
Sóknarkirkjan, Staðarkirkjan, var flutt frá Stað árið 1909 austur í Járngerðarstaðahverfi. Þórarinn Böðvarson hafði byggt fyrstu timburkirkjuna á Stað um miðja 19. öldina, en áður höfðu verið torfkirkjur hér á Stað.”
“Hér úti á víkinni var hvalur að velta sér. Eitthvað er nú fleira um hús eða húsarústir eða tóftir í kringum stórbýlið að Stað?”
“Húsinu hér á Stað ráða nú tveir presta, Gísli Brynjólfsson og félagi hans, annar prestur, hafa húsið á leigu og koma hingað á sumrin þegar gott er veður. Hér er töluvert um rústi í túnfætinum. Ef við bregðum okkur niður á tangann var býli líklegast til 1918. Hér bjuggu þrjú systkin fyrir og um aldarmótin, Sigríður, Vernharður og Þorgeir. Ekkert þeirra giftist. Sigríður hafði öll fjárráð og réði öllu á heimilinu, utan húss sem innan. Þorgeir var annálaður var annálaður fyrir það hve hann var duglegur að bera og var notaður meira til áburðar en til annars. Versta bagga sem hann taldi sig hafa borið var kommóða frá Stað yfir í Járngerðarstaðahverfi. Hún var full að leirtaui. Ekki var talin ástæða til að tæma kommóðuna því Þorgeir ætti að bera. Kistunni skilaði hann en taldi þetta vonda byrði. Þorgeir þótti gott í staupinu. Það mun hafa verið einasta gleði mannsins. Það taldi Þorgeir sárgrætilegustu stund síns lífs er strandaði skúta, vel útbúin koníaki og öðrum víntegundum. Sjómennirnir sem björguðu skútunni báru vínið heim í skóm sínum og sjóhöttunum En Þorgeir, sem aldrei hafði verið misdægurt, lá þessa daga, enda taldi hann það mestu ógæfu síns lífs. Þau voru orðin gömul þegar ég man eftir þeim. Það var líklega 1918 þegar Sigríðru var dáinn að þeir bræður komnir fótum fram þá gerðust þeir próventumenn ekkju Ólafs bróður þeirra sem bjó hér í Móakoti, en Ólöf og Ólafur í Móakoti voru forledra Guðmundar R úr Grindavíkinni sem margir kannast við. Síðar fór Þorgeir til Reykjavíkur til varanlegrar dvalar, en kom aftur gangandi eftir þrjá daga með þeim orðum að þar vildi hann ekki verða í þeim hundsrassi því þar gæti maður ekki einu sinni pissað úti.

Stóra-Gerði í Staðarhverfi.

Í Kvíadal var í túnfætinum. Eyjólfur Oddsson og Vilborg bjuggu þar. Faðir hans var formaður á bát frá Járngerðarstaðahverfi og drukknaði í góðu veðri. Talið var að hann hafi hlaðið bátinn til sjós.
Hérna eru rústir af Löndum. Það er ekki gamalt tómthús. Ég man eftir þegar það var byggt upp. Á Staðarbringnum fyrir aftan okkur voru hvorki meira né minna en fjögur býli; þrjú hétu Bergskot og eitt hét Nýibær. Þau voru byggð fram til 1915-20. Þetta voru bara tómthús og höfðu bara sjávarnytjar. Höfðu nokkrar kindur. Aftur Móakot og Staðargerði voru hjáleigur og höfðu talsverðar grasnytjar.
Alltaf höfðum við gaman af sögunni af Sigga á Löndum. Víntunnu rak á Móakotsmalir. Presturinn gerði boð um þetta til hreppsstjórans á Húsatóftum. Hann mælti svo fyryir að tunnan yrði færð í skemmu sem gerð var úr rimlum. Milliverk var í skemmunni og tunnan færð inn í það allra helgasta. Sýslumanninum var tilkynnt um rekann. Hann lét rannsaka innihaldið og komst að því að þett væri spíritus og hellt niður. Þá liðu nokkrir dagar. Sigurði þótti gott í staupinu. Einhvern tímann kemur Magnús bóndinn í Móakoti heim til Vilmundar og sagði að eitthvað væri einkennilegt við atferli við atferli Sigurður. Hann sæti þarna úti í tóftunum og væri hann hvítur eins og engill og sætglaður. Í ljós kom að brotið haði verið gat á skemmuna og lítið glas látið síga niður og ná í vínið úr tunnunni. Eitthvað var hann orðinn valtur svo ekki tókst betur til en hann steig á hveititunnu og varð allur hvítur vegna þess arna.
Tunnunni var síðan velt út úr skemmunni mættu Siggi á Löndum og Sveinn Hall sem bjó á Vindheimum í Staðarhverfi. Hann var mjög vínhneigður maður. Þeir fylgdu tunnunni til hinstu stundar. Sponsinn var tekinn úr og allt vínið látið leka niður, en pabbi gaf þeim körlum væna krús. Þeir tárfelldu þar sem þeir stóðu og sáu mjöðinn renna niður í sandinn.

Heimild:
-Jökull Jakobsson gengur með Einari Kr. Einarssyni um Staðarhverfi í Grindavík. Frá 3.febrúar 1973.

Grindavík – kort 1751.

13. nóvember, 2022/by Ómar

Skrár

Einar Kr. Einarsson – Gatan mín… III

Hér gengur Jökull Jakobsson með Einari Kr. Einarssyni um Staðarhverfi í Grindavík. Þriðji þáttur. Frá 3.febrúar 1973.

Staður – uppdráttur ÓSÁ.

“Í gamla daga var Staðarhverfið afskekkt, vegakerfið ekkert, en slóðar víða um hraunin. Það er ákaflega fróðlegt að sjá hin djúpu för í hraunhelluna. Þá gengu menn í skinnskóm svo það hefur tekið langan tíma að móta stígana. Allt var borið á bakinu. Ég man eftir því að fram undir 1925 urðu sjómenn að sækja síldina á bakinu til Keflavíkur. Þegar svo erfitt var að ná í beituna var farið sparlega með hana. Enda gættu formenn þess vel að ljósabeitan, lýsa og karfi og hrognkelsi þegar komið var fram á vertíðina, væri vel nýtt. Þetta þótti ágæt beita og oft fékkst vænn fiskur á ljósabeituna. Ýmsir áttu hér leið um. Sumt voru kynjakvistir og nokkri eru mér minnistæðir frá því að ég var strákur. Má þar nefna Einar póst, Hann var Árnason og var ættaður af Ströndum og hafi sérkennilegt útlit. Hann var dvergvaxinn, með stórt höfuð, hendurnar náðu niður að hnésbótum, boourinn langur en fæturnir mjög stuttir. Þetta var maðurinn sem bar póstinn til Grindvíkinga þegar ég man fyrst eftir. Póstferðunum var þannig háttað að hann var sendur með skipi frá Reykjavík til Keflavíkur þar sem Einar átti heima. Þótt Einar væri lítill var hann annálaður hversu duglegur hann var að bera út. Leið hans lá um Hafnir og til Grindavík og um Grindavík í Selvoginn og austur á Eyrarvakka. Hann skilaði af sér pósti hvar sem hann kom og rölti til baka frá Eyrarbakka til Keflavíkur. Hann var alltaf með hálffula töskuna. Við strákarnir hlökkuðum alltaf til þegar pósturinn kom. Við fylgdumst vel með því er hann kom. Hann birtist upp á Gjánni. Þar stansaði Einar og blés í lúðurinn. Við strákarnir hlupum á móti honum og tókum við pokanum og bárum hann heim í hlað. Einar átti það til að vera erinkennilegur í svörum.
Eitt sinn var Grindvíkingur staddur í Keflavík og spurði Einar. “Er þetta bærinn þinn, Einar”. “Við köllum þetta ekki bæ hér í Keflavík. Við köllum þetta hús.”
Snúum okkur aftur af póstferðum Einars. Við leiddum hann í bæinn. Einar var stuttur í svörum. Svo var honum jafnan borinn matur og drykkur. Hann var jafnan þreyttur eftir gönguna. Það var ekki fyrr en Einar var sestur að góðum málsverði og fengum við lánaðan lúðurinn undir það er Einar var að verða saddur.
Sigurður Erlendsson (Siggi bóki). Hann var þekktur hé rí Grindavík fyrir það að hann fór á hverju vori um Reykjanesið og seldi bækur. Þær bar hann í þungu kofforti. Hann var rauðbirkinn og talaði hægt og seint. Hann kom hér að Húsatóftum á leið hans frá Höfnum. Pabbi keypti alltaf eitthvað af honum. Siggi bóki las stundum upp úr bókum fyrir okkur krakkana.
Okkur þótti vænt um þegar Hjálpræðisfólkið var hér á ferðinni. Það seldi bækur, Herópið og Unga Ísland. Þessu þótti okkur unga fólkinu mikill fengur.
Þessar konur gengu bæ af bæ og sendu bækur, en voru ekki með samkomuhald, ekki fyrr en seinna. Þær voru tilbreyting við daglega lífið.
Vafalaust var rætt við trúmál við þær, en ég man ekki eftir traumum sérstökum. Gamla fólkið hafði sinn prest og það virtist duga.
Einn þessara manna, Sigurður Sveinbjörnsson, var þekktur lengi í Reykjavík, kallaður Siggi á kassanum og prédikaði á Lækjartorgi. Hann þótti strangur í kenningum. Hann kom hingað og seldi bækur. Hann gisti einu sinni hjá okkur á Húsatóftum. Um kvöldið var þeim, mömmu minni og hann, ósammála um trúmál. Mamma hafði álit á kenningum Haralds heitins Níelssonar, en þær voru Sigga á kassanum ekki að skapi. Um morguninn spurði Siggi hvað næturgreiðinn kostaði: Mamma sagði það ekki venjan að taka fyrir gistingu. Þá tópk Siggi up veskið sitt og lagði 10 kr á borðið og sagði “Ég fer nú ekki að þiggja ókeypis næturgreiða frá andartrúakerlingu”.

Staður fyrrum.

Það var auðvita fáförult vegna þess hversu hérna var einangrað. Vegur kom fyrst til Grindavíkur 1918. Það voru óskapleg viðbrigði. Vegurinn til Keflavíkur var kominn fyrr og það þurfti átök að fá veginn til Grindavíkur. Grindvíkingar höfðu með sér samtök og samþykktu að leggja til hálfan hlut af vetrarvertíðinni þangað til vegurinn væri kominn til Grindavíkur. Þetta var gert og það tók 4 ár að gera veginn til Grindavíkur. Síðan var haldið áfram og vegur lagður út í Þórkötlustaðahverfið og síðan út í Staðarhverfið. Lífsviðhorfið með tilkomu vegarins gjörbreyting.
Ég gekk í skóla út í skóla út í Járngerðarstaðahverfi. Þangað er þriggja kortera gangur. Við fórum annan hvorn dag. Við sátum í skólastofunni. Þá heyrðist undirgangur, ferlegri en áður hafði gerst í Grindavík. Þá sáum við hvar bíll kom niður veginn og niður að verslun Einars í Garðhúsum. Allir risu úr sætum sínum og við krakkarnir hlupum á dyr og kennarinn kom röltandi á eftir. Við hlupum niður að sjónum þar sem bæíllinn var stoppaður og komum nokkrun veginn jafnt niður að honum. Einar, virðurlegur, kom úr úr sinni búð og tók á móti bílsstjóanum. Það er mér minnistætt hversu bílstjórinn var stór og mikill, með borðalaga húfu, guði líkastur. Honum var boðið inn fyrir búðaborðið, boðinn vindill og Einar spjallaði um bíla og við krakkarnir göptum af forundran.
Svo kom að því að maðurinn fór til baka. Þar kom hann að garði, sem var hindrun. Þar bjuggu bræður sem ekki voru alltaf sammála. Þegar bílstjórinn var að snúa við rakst bíllinn í garðinn og braut hann niður áður en ekið var í burtu.
“Hvað með símann og útvarp?”

Staðarhverfi – uppdráttur ÓSÁ.

“Mér er ákaflega minnistætt þegar við náðum í útvarp. Ég var þá 15 eða 16 ára. Ég var staddur úti í Játnegrðarstaðahverfið. Þá sagði kunningi minn að í kvöld væri hægt að hlusta á útvarp í samkomuhúsinu. Menn komu frá Reykjavík og ætluðu að selja atganginn. Það kostaði 2 kr. og 50 aurar. Þetta var dýrt. Kunningi minn lánaði mér upphæðina og ég fór með öðru höfðingsfólki á samkomuma. Þarna var presturinn, kaupmaðurinn og aðrir betri borgarar. Eftir mikið brak og fyrirgang heyrðum við eitthvert surg. Okkur var sagt að hljóðið kæmi alla leið frá London. Okkur þótti mikið til koma. Meira heyrðum við ekki að þessu sinni. Þeir sýndu okkur þó heyrnartæki og leyfðu nokkrum að koma upp á svið til að hlusta. Með því var hægt að einhverra orða skil. Ekki átti ég þó kost á því.
Árið 1930 kom útvarp fyrst út í Staðarhverfi. Þá var keypt útvarp heima hjá okkur. Það var stór stund þegar við gátum hlustað á fréttir, fróðleg erindi og söng. Messurnar voru á sunnudögum. Staðhverfingar komu frá ýmsum bæjum messuklæddir að Húsatóftum til að hlusta á messuna. Menn höguðu sér á allan hátt eins og þeir væru í kirkju.
Þegar horft er yfir víkurnar má minnast þess aðs jórinn hefur gefið mikið, Grindvíkingum og þjóðinni allri. En hann hefur líka heimt sína tolla. Hér hafa örlög ráðst á mjög skammri stundu. Eftir að Slysavarnafélag Ísland kom til sögunnar breyttist margt og með þeim tækjum, sem það bjó yfir. Björgunarsveitin Þorbjörn var stofnuð 29 jan. 1928 og u.þ.b. 4 mánuðum seinna fékk hún sína eldskírn því þá björguðu hún 38 mönnum af frönskum torgara út á Hrauni. Örksömmu eftir að síðasti maðurinn var dreginn í land brotnaði skipið í öldurótinu.
Þessi strönd hefur marga sögu að geyma og sumar þungar. Mér dettur t.d. í hug þegar færeyska skútan Anna frá Tóftum fórst hér. Það var 4. apríl 1924 að menn, sem gengu í fjörunni, fundu brak og það leyndi sér ekki að skip hafði farsit. Fyrsta kvöldið fannst lík og fleiri eftir það. Brak af skútunni fannst skammt utar. Næstu dag avar gengið um fjörur og hinir dánu flutti utan sjó til byggða. Það var ákaflega þungt yfir þessa daga.
Einn morguninn vakti pappi sálugi mig og sagði aðég þyrfti að fara vestur meðs tröndinni að leita. Ég færðist undan þessu, en hann sagði að þetta yrði að ske áður en færi að falla að. Ekki var um annað að hlíða. Þórhallur yngri bróðir minn fór með mér.
Þegar mér var litið niður í föruna á stórgrýttum kampi sá ég mannsfót. Við fórum niður og þá lá líkið í djúpri holu. Fóturinn stóð upp úr. Eftir nokkra erfipðleika náðum við þeim dauða upp úr. Hann var fatalaus, hafði verið stór maður með svöðusár á enninu. Loksins tóks okkur að ná honum upp. Þegar upp á fjöruborðið kom lögðum við manninn til. Ég sneri við honum baki og ætlaði að halda áfram eftir fjörunni. Þá greip mig mikill ótti svo ég tók strikið upp eftir heiðinni og beint heim.
Í nefinu fyrir framan okkur strandaði 1924, fjórum mánuðum fyrr en Anna frá Töfte strandaði, þá strandaði þýskur togari, Slúturp hét hann. Þetta var hans fyrsta ferð og sigldi á fullri ferð upp á malarkampinn. Salt var í honum og stóð hann réttur. Þegar fór að bresta út settu skipsmenn út stiga og gengu þurrum fót í land. Togarinn gaf Reyknesingum mikið af kolum. Þetta strand var í sjálfu sér ekkert harmað. Það meiddist enginn. Farið var með skipsmennina á hestum út í Járngerðarstaðahverfi. Skipstjórinn var mér minnistæður, ákaflega feitur maður. vegna þess að kampurinn var ósléttur var að brúa kampinn með timburrörum svo hægt væri að koma honum yfir heilu og höldnu. Ekki hefur verið auðveldara með björgun en úr þessu strandi.

Staðarhverfi.

Árið 1933 var hér hörmulegt strand, aðeins hérna utar, í Alnboga. Þar strandaði Skúli fógeti. Af honum var bjarga 24 mönnum en 13 fórust. Um nóttina var mjög vont veður, kafaldsbylur, snjóaði mikið og hvassvirði. Ekki sá út úr augum.
Björgunarsveit frá Reykjavík lagði af stað vegna sambandleysis við Grindavík, en komst varla. Björgunarmenn fóru héðan og komu á strandsstaðinn um kl. 05:00 um morguninn. Aðkoman var ömurleg, hátt var í sjó og miðjan á skipunu og brúin voru að mestu í kafi. Björgunarsveitin kom fyrir sínum tækjum. Á mjög skömmum tíma tókst að bjarga eftirlifendum til lands. Þá voru 13 menn dánir. Þeir sem komust á hvalbakinn björguðust allir. Hvað eftir annað gengu holskeflur yfir hvalbakinn og af og til sáust menn hanga utan á hvalbaknum, en alltaf tókst að draga þá inn aftur. Tveimur mönnum aftan á skipinu tókst á milli stórsjóa að komast fram á hvalbakinn og björguðust. Talar var um það að björgunarmennirnir hefðu þarna unnið mikið afrek.
Ef við förum svo hér nokkuð vestar, vestur fyrir Háleyjar, þá strandaði þar botnvörpungurinn Jón Baldvinsson. Það var 31. mars 1955. Þar var 42 mönnum bjargað. Björgunarsveitin var mjög fljót á vettvang enda þótt þeir hafi þurft að bera tækin alllanga leið. Aðstaða til björgunar var góð því báturinn hafði farið upp undir berg, en hins vegar var veltubrim og stórsjóir gengu yfir hann. Mennirnir voru dregnir í land og fljótlega veltu brimskaflarnir Jóni Baldvinssyni á hvolf.

Clam á strandsstað.

Færum aðeins vestar og þá vestur fyrir litla vitann. Þar strandaði olíuskip, Clam held ég að hafi heitið. eitthver stærsta skip sem strandað hafði á Íslandi um 10.000 tonn að stærð. Verið var að draga það frá Reykjavík áleiðis til Englands. Ekki var vont veður. Þegar kom hér við Reykjanesið slitnaði dráttartauginn og það rak að landi. Skipið strandaði nokkrum mínútum áður en björgunarsveitina bar að. Lágir sjóir skullu á það. Svo óheppilega vildi til að menn þustu í tvo björgunarbáta. Yfirmenn skipsins lögðu brátt bann við að menn færu í bátana, en ekki var hlustað á það. Þegar bátarnir voru fullir rak bátana og hvolfdu. Allri drukknuðu, nema tveir menn sem sjórin kastaði upp á bergsillurnar. Eftri einum þeirra varð að síga. Vel gekk að bjarga hinum, sem um borð í skipinu voru. Þetta voru Englendingar og Kínverjar. Mér var sagt að álíka margir hefðu farist af hvoru þjóðerni. Þarna var 24 mönnum bjargar að ég tel 54. Skipið var þarna lengi vel á eftir, en nú sést ekkert til þess lengur.
Búðarklettur frá Hafnarfirði strandaði hér utan við í vondu veðri. Skipverjar björguðust, en tveir farþegar um borð fórust. Öðlingur, lítill bátur af Stokkeyri, rak þarna upp, en hann var mannlaus. Hann hafði verið yfirgefinn utan við Stokkseyri í vopndu veðri og brotnaði undir Hrafnkelsstaðabergi. Bátur frá Vestmannaeyjum var á veiðum grunnt undan Háleyjum þegar kviknaði í honum. Áhöfnin gat stímað honum í land og allir björguðust.
Síðasta opna skipið sem fórst héðan úr Staðarhverfinu var á vetrarvertíðinni 1915. Það var tvíróið þennan dag, gekk á með éljum. Báturinn fór út til að leggja þorskanetum. Sást til hans undir seglum. Nokkru síðar skall á él og báturinn sást ekki meira. Ellefu menn voru um borð, þ.á.m. þrír bræður, synir Árna Jónssonar, sem bjó hér í Staðarhverfinu þá.
Hér hafa orft orðið hrakningar þegar einuns var hægt að treysta á árar og segl. Brimað gat á nokkrum mínútum. Þá var oft erfitt því ekki var árennilegt að fara hér í gegn. Þá urðu menn að leggja á sundin upp á líf og dauða. Stundum heppnaðist þetta, en ekki alltaf. Hrakningsveður mikil gátu verið hérna. Eitt sinn 1916 var róðið héðan í rennisléttu veðri og hægum andvara. Þá skall á norðanveður eins og hendi var veifað. Einn náði höfn. Aðrir bátar hröktust hér fyrir utan og náðu sumir landi í Víkunum hingað og þangað út eftir, nema fjórir. Þá hrakti út fyrir litla vitann og röstin tók við þeim. Þá vildi til að skúta frá Reykjavík, Ester, var stödd þar fyrir utan. Áhöfnin bjargaði bátsverjum af hinum hröktu skipum. Það var mikið afrek því sjálft var Ester ekki nema 100 tonn.
Næstu dagar voru þungir hjá Grindvíkingum eða allt þar til Ester sigldi inn á víkina með áhafnirnar.
Lífsbaráttan setti mark sitt á mannlífið í Staðarhverfi, einkum á kvenfólkið. Sérstaklega gat þetta verið erfitt fyrir mæðurnar. Þegar útlið var sem erfiðast héldu þær konur sig ekki mikið innan um aðrar, fóru einförum, háðu sína baráttu sína út af fyrir sig.
Sjá meira HÉR.

Heimild:
-Jökull Jakobsson gengur með Einari Kr. Einarssyni um Staðarhverfi í Grindavík. Frá 3.febrúar 1973.

13. nóvember, 2022/by Ómar

Færslur

Skipsstígur – skjól

Grindavík – landamerki (Geir Bachmann)

Frá Grindvíkingum

Húshólmi 1902 – Brynjúlfur Jónsson

Tómas Þorvaldsson – Gatan mín… II

Selsvellir – Selsvallastígur

Selvogsleið – Grindarskarðsvegur – Námuhvammur

Selsvellir – Þórustaðastígur – Vigdísarvellir – eldflaugaskot

Einar Kr. Einarsson – Gatan mín… I

Einar Kr. Einarsson – Gatan mín… III

Um okkur

Síður

Viltu styrkja þessa síðu?